Φρενήρεις ρυθμοί, ατελείωτες απαιτήσεις, αβεβαιότητα, υποχρεώσεις και ξαφνικά, φρένο. Ένα αόρατο φρένο, τρομακτικό και ενοχλητικό, όπως συχνά περιγράφουν τις κρίσεις πανικού όσοι τις αντιμετωπίζουν. Η πρώτη φορά που κάποιος βιώνει την κρίση μοιάζει με καρδιακό επεισόδιο λόγω των έντονων συμπτωμάτων που τη συνοδεύουν, ενώ αρκετές φορές καταλήγει στα επείγοντα με τους γιατρούς να διαβεβαιώνουν πως δεν υπάρχει οργανικό αίτιο.
Της ψυχολόγου, συστημικής ψυχοθεραπεύτριας, Βασιλένας Σταυροπούλου
Ο λόγος που οι κρίσεις πανικού παρομοιάζονται τόσο συχνά με καρδιακά επεισόδια είναι επειδή ο μηχανισμός του άγχους μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις στο σώμα που μοιάζουν επικίνδυνες. Το σώμα «πιστεύει» ότι βρίσκεται σε κίνδυνο, οπότε ενεργοποιεί μια έντονη φυσιολογική αντίδραση - διάχυτος πόνος, δύσπνοια, τρέμουλο, εφίδρωση, ταχυκαρδία, λιποθυμική τάση, αποπροσωποποίηση, φόβος απώλειας ελέγχου, ρίγος ή έξαψη, μούδιασμα - που κορυφώνεται κι υποχωρεί μέσα σε 20-30 λεπτά. Παρόλο που αποτελεί τρομακτικό βίωμα, η κρίση πανικού δεν είναι επικίνδυνη για τη ζωή ενώ διαφέρει από άλλες καταστάσεις, όπως ένα καρδιακό επεισόδιο, στη διάρκεια και τη φύση των συμπτωμάτων. Για παράδειγμα, μια κρίση πανικού συνοδεύεται συχνά από έντονη αίσθηση φόβου, ενώ τα καρδιακά προβλήματα συνήθως σχετίζονται με σωματική καταπόνηση και δεν περιλαμβάνουν φόβο απώλειας ελέγχου ή παράνοιας.
Το DSM-5, το διαγνωστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών, αναφέρει ότι περίπου το 11% του πληθυσμού θα βιώσει τουλάχιστον μία κρίση πανικού στη ζωή του, ενώ το 2-3% αναπτύσσει διαταραχή πανικού, όπου οι κρίσεις είναι επαναλαμβανόμενες και συνοδεύονται από συνεχή ανησυχία για νέες κρίσεις. Η αύξηση των κρίσεων πανικού, όμως δεν είναι απλώς ένα ατομικό πρόβλημα, αλλά μια συλλογική πρόκληση που αντικατοπτρίζει τα προβλήματα της εποχής. Καθώς ο σύγχρονος άνθρωπος συνειδητοποιεί το βάρος του άγχους και των πιέσεων που αντιμετωπίζει, γίνεται σαφές ότι το σώμα αντιδρά δημιουργώντας μηχανισμούς άμυνας προκειμένου να ανταπεξέλθει τις πολλαπλές απειλές που δέχεται, ακόμα κι αν δεν είναι κάποιο μανιασμένο ζώο που μας κυνηγά αλλά μια ντουζίνα emails που πρέπει να απαντηθούν σε συνδυασμό με κλήσεις, συναντήσεις, συζητήσεις με άλλους που κάτι έκαναν καλύτερα, κάπου ταξίδεψαν ή κάτι αγόρασαν, και όλα αυτά σε ταχύτητα φωτός γιατί οι υποχρεώσεις και οι σκέψεις περί αυτών δε σβήνουν ακόμα κι όταν κάποιος θεωρητικά κοιμάται.
Η ψυχική μας υγεία επιδεινώνεται με τα ποσοστά ψυχικών διαταραχών, όπως η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η κατάθλιψη και η μετατραυματική διαταραχή στρες (PTSD) να έχουν αυξηθεί παγκοσμίως. Αυτό απαντά σε ένα βαθμό την ερώτηση που συχνά προκύπτει μετά από ένα επεισόδιο κρίσης πανικού: “Γιατί σε μένα;”. Σε πρακτικό επίπεδο, ακόμα κι αν κάποιος δεν έχει βρεθεί με κάποια διάγνωση από τις παραπάνω, ενδεχομένως να μπορεί να ταυτιστεί με ένα από τα παρακάτω. Τη συνεχή σύνδεση και την ακατάπαυστη εισροή πληροφοριών που διαταράσσουν την ισορροπία του ανθρώπινου νευρικού συστήματος εκτοξεύοντας τα επίπεδα κορτιζόλης - της ορμόνης του άγχους-, την κοινωνική σύγκριση που ενισχύει την αυτοαμφισβήτηση και το αίσθημα ανεπάρκειας, την πίεση για απόδοση και την έλλειψη ελεύθερου χρόνου, την προσδοκία για τελειότητα σε πολλαπλούς ρόλους, ως εργαζόμενοι/σύντροφοι/γονείς/φίλοι/κόρες/γιοι, την απουσία ουσιαστικής ανθρώπινης επαφής, και ως απόρροια αυτών, την κακή διατροφή, την έλλειψη ύπνου και φυσικής άσκησης. Υπό το καθεστώς αυτών των πιέσεων, το άγχος γίνεται χρόνιο κι ο εγκέφαλος παραμένει σε κατάσταση συναγερμού, με αποτέλεσμα να υπερδραστηριοποιείται ο μηχανισμός «μάχης ή φυγής» και να δυσκολεύεται να επανέλθει σε κατάσταση ηρεμίας,
δημιουργώντας το τέλειο υπόβαθρο για την εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων, άρα και κρίσεων πανικού.
Οι κρίσεις πανικού δεν είναι τίποτα άλλο από έναν συναγερμό του σώματος, καθώς το άγχος τείνει να εκφράζεται μέσα από το σώμα, κάτι που απαντά την επόμενη ερώτηση κάποιου που τις βιώνει: “Έτσι θα ζω για πάντα;”. Αν και πλέον παίρνουν πανδημικές διαστάσεις, οι κρίσεις πανικού χρειάζεται να κατανοηθούν σε προσωπικό επίπεδο ώστε να βρεθούν μόνιμες λύσεις. Επ’ ουδενί δεν πρόκειται για απόδειξη αδυναμίας ή αποτυχίας αλλά για το αποτέλεσμα ενός υπερδραστήριου μηχανισμού άμυνας με στόχο να βάλει φρένο και να προστατεύσει, μια ενοχλητική ένδειξη που αν δεν τρόμαζε, πιθανότητα θα αγνοούσαμε με ακόμα πιο ολέθρια αποτελέσματα για τον οργανισμό. Οι κρίσεις πανικού έχουν μια μοναδική δυναμική: συχνά τροφοδοτούνται από τον ίδιο τον φόβο της επανεμφάνισής τους δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο, όπου το άτομο αγωνιά για την πιθανότητα μιας νέας κρίσης, γεγονός που αυξάνει το άγχος άρα και τις πιθανότητες εκδήλωσής τους, σα μια σκιά που μεγαλώνει όσο περισσότερο την κοιτάζουμε.
Η κατανόηση αυτού του μηχανισμού με τη βοήθεια εξειδικευμένου ψυχολόγου ή ψυχιάτρου είναι το πρώτο βήμα για να σπάσει αυτός ο κύκλος. Μέσα από την ψυχοθεραπεία, τις τεχνικές χαλάρωσης και την υποστήριξη, ενισχύεται η αυτογνωσία κι ο φόβος αντιμετωπίζεται αντί να αποφεύγεται.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
