Μενού
  • Α-
  • Α+

Αν κάποια μέρα βρεθεί κάποιος φίλος σας και σας πει «είδα το Βόρειο Σέλας» μην τον περάσετε για τρελό. Είναι δύσκολο, είναι σπάνιο αλλά όσο απίστευτο και αν ακούγεται όχι μόνο μπορεί όντως να το έχει δει αλλά έχουν υπάρξει πολλές φορές που έχει συμβεί και έχει καταγραφεί. Μια από αυτές τις λίγες φορές, είχε συμβεί μια ημέρα σαν σήμερα. Το είδε και ανέφερε το φαινόμενο αυτό ένας καπετάνιος ο οποίος δεν είχε ιδέα για το συγκεκριμένο (πανέμορφο) φυσικό φαινόμενο. Και το ακόμα καλύτερο; Ο πρώτος που κατέγραψε (αν και το σωστότερο είναι παρατήρησε) το Βόρειο Σέλας πάνω από την Ελλάδας είναι ο Αναξαγόρας και δεύτερος ο Αριστοτέλης!

Τι είναι το Βόρειο Σέλας;

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή και ας δούμε πρώτα τι είναι το Βόρειο Σέλας με όρους επιστημονικούς. «Το Σέλας είναι ένα εντυπωσιακό φωτεινό ουράνιο φαινόμενο που παρατηρείται στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και είναι ορατό κυρίως στους πόλους, για αυτό και ονομάζεται επίσης Πολικό Σέλας. Όταν το φαινόμενο συμβαίνει στο Βόρειο πόλο αποκαλείται Βόρειο σέλας, ενώ αντίστοιχα όταν παρατηρείται στο Νότιο πόλο αποκαλείται Νότιο σέλας» αναφέρει η Wikpedia και στη συνέχεια διαβάζουμε: «Με την εξέλιξη όμως των επιστημών και των μέσων έρευνας η δεσπόζουσα θεωρία που αποδείχθηκε και πειραματικά είναι ότι γενεσιουργός αιτία καθίσταται ο βομβαρδισμός των υψηλών ατμοσφαιρικών στρωμάτων από ηλεκτρόνια που προέρχονται από τη συνεχή ροή φορτισμένων σωματίων από τον Ήλιο, που ονομάζεται ηλιακός άνεμος. Η πλειονότητα των φορτισμένων αυτών σωματίων, που είναι κυρίως πυρήνες υδρογόνου και ηλεκτρόνια, εκτρέπονται από το μαγνητικό πεδίο της Γης.

»Ωστόσο, σημαντικό μέρος τους εισχωρεί στη γήινη μαγνητόσφαιρα, όπου επιταχύνεται σε μεγάλες ενέργειες από ηλεκτρομαγνητικά πεδία κατά τη διάρκεια μαγνητικών καταιγίδων. Ηλεκτρόνια υψηλής ενέργειας και μικρής γωνίας κλίσης ως προς τις μαγνητικές γραμμές φτάνουν μέχρι την ανώτερη ατμόσφαιρα, όπου διεγείρουν άτομα οξυγόνου και αζώτου. Η διέγερση επιτελείται με την μετατόπιση των ηλεκτρονίων αυτών των ατόμων σε ανώτερες ενεργειακές στοιβάδες, όπου όμως δεν μπορούν να παραμείνουν για πολύ. Με την επάνοδο στην αρχική τους κατάσταση εκπέμπουν την περίσσεια ενέργειας με τη μορφή φωτός. Το χρώμα του φωτός εξαρτάται από το είδος του ατόμου που διεγείρεται και από την ενεργειακή διαφορά των στοιβάδων διέγερσης και ηρεμίας των ηλεκτρονίων του ατόμου».

Δύσκολο; Ε όσο και να πει κανείς είναι κομματάκι δύσκολο. Ας μείνουμε απλά στην ομορφιά. Και την ιστορία. Ο Γερμανός φυσικός και αστρονόμος Otto Rudolf Martin Brendel (1862–1939) ήταν ο πρώτος που φωτογράφησε το Βόρειο Σέλας η οποία βέβαια ήταν ασπρόμαυρη. Λήφθηκε στις 5 Ιανουαρίου 1892, και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «The Century» τον Οκτώβριο του 1897. ό,τι γίνεται στον Βορρά με το Βόρειο Σέλας, γίνεται και στο άλλο άκρο του πλανήτη με το Νότιο Σέλας. Η διαφορά είναι ότι πολύ λιγότερα άτομα έχουν την ευκαιρία να το δουν κάθε χρόνο. Παλαιότερα (πριν από 500 χρόνια) το ιδανικότερο σημείο για να παρατηρήσει κάποιος το φαινόμενο ήταν το νότιο κομμάτι της Νορβηγίας. Σήμερα πλέον είναι το βόρειο κομμάτι και αυτό γιατί οι μαγνητικοί πόλοι μετακινούνται. Το Βόρειο Σέλας δεν είναι αποκλειστικά νυχτερινό φαινόμενο. Εμφανίζεται και κατά τη διάρκεια της ημέρας απλά το ανθρώπινο μάτι μπορεί να το εντοπίσει μόνο νύχτα.

Το Βόρειο Σέλας πάνω από την Ελλάδα

Πάμε τώρα στα σπάνια. Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 25 Οκτωβρίου του 1870, ο πλοίαρχος του Βασιλικού Ναυτικού Α.Βατσαξής από τη Λευκάδα στέλνει το παρακάτων τηλεγράφημα στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών: «Την 6ην και 55 ώραν εφάνη άνωθεν νεφών μεχρι αστερισμού Μεγάλης Άρκτου πύρινος λάμψις έχουσα κέντρον σώματι φωτεινόν μέχρι ορίζοντος»! Το ζήτημα είναι πως ο καπετάνιος είχε κάνει την παρατήρηση αυτή χωρίς να αναφέρει τίποτα για το Βόρειο Σέλας. Και δεν έκανε αναφορά επειδή δεν... γνώριζε την ύπαρξη του! Αυτή θεωρείται η πρώτη σύγχρονη καταγραφή του Σέλαος στην Ελλάδα. Η δεύτερη και ίσως σημαντικότερη (μεγαλύτερη και λαμπρότερη κατά τον καθηγητή Κ. Μαλτέζο) που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα έγινε στις 24 Μαρτίου 1940 και δημοσιεύθηκε με κάθε επισημότητα από το Εργαστήριο Αστρονομίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, όταν πολλοί Αθηναίοι υποστήριζαν μεταξύ άλλων πως «θεϊκά πέπλα σκέπουν την Αθήνα».

Ο μαθηματικός και γνωστός μετεωρολόγος της ΕΜΥ, Θοδωρής Κολυδάς, αναφέρει στην προσωπική του ιστοσελίδα, πως η τελευταία φορά που εμφανίστηκε το Βόρειο Σέλας πάνω από την Ελλάδα ήταν στην Αθήνα στις 20 Νοεμβρίου 2003 και είχε φωτογραφηθεί από τον κ. Αντώνη Αγιομαμίτη. «Η Αθήνα μπορεί να έχει γεωγραφικό πλάτος 38 ° Β αλλά αυτό που έχει σημασία είναι το γεγονός ότι το γεωμαγνητικό γεωγραφικό πλάτος της είναι 31 ° Β Ως εκ τούτου, άλλες τοποθεσίες μπορεί να έχουν γεωγραφική θέση χαμηλότερη από την Αθήνα. Μπορούν όμως να χαρακτηριστούν ταυτόχρονα με ένα υψηλότερο γεωμαγνητικό γεωγραφικό πλάτος. Για παράδειγμα, το νοτιότερο άκρο της Φλώριδας (25 ° Ν, 80 ° Δ) είναι 13 ° νοτίως της Αθήνας και χαρακτηρίζεται από γεωμεγανική γεωγραφική απόσταση 36 ° Ν ή 5 ° μεγαλύτερη από αυτή της Αθήνας» αναφέρει ο κ. Κολυδάς. Η τελευταία εμφάνιση (;) είναι το 2010 από τον κ. Γιώργο Ταρσούδη στην Αλεξανδρούπολη, αλλά όπως αναφέρει ο κ. Κολυδάς, αυτή η εμφάνιση δεν έχει τεκμηριωθεί πλήρως και άρα αυτή του 2003 παραμένει, τυπικά, η τελευταία.

Στην αρχαιότητα, όπως ήδη αναφέρθηκε, ο πρώτος που το κατέγραψε είναι ο Αναξαγόρας το 467 πΧ. Ο πρώτος επιστημονικά παρατηρητής του φαινομένου φέρεται ο Αριστοτέλης που όπως αναφέρει στα «Μετεωρολογικά» του (Α’,5): «Φαίνεται δέ ποτε συνιστάμενα νύκτωρ αἰθρίας οὔσης πολλὰ φάσματα ἐν τῷ οὐρανῷ…, ἡμέρας μὲν οὖν ὁ ἥλιος κωλύει, νυκτὸς δ’ ἔξω τοῦ φοινικοῦ, (δηλαδή του ιώδους), τὰ ἄλλα δι’ ὁμόχροιαν οὐ φαίνεται» που σημαίνει ότι πρέπει να είχε παρατηρήσει έντονα το φαινόμενο του Σέλαος κατά την διάρκεια αίθριας νύκτας». Η φωτοβολία της ατμόσφαιρας (πάντα κατά τον Αριστοτέλη) δεν είναι ομοιογενής αλλά τα φάσματα του φαινομένου αυτού παρουσιάζουν χάσματα. Και είναι εκείνα που παρουσιάζουν ακριβώς το Σέλας ως κυματιζόμενες «ουράνιες κουρτίνες» ή «ουράνιες μπαλαρίνες» όπως χαρακτηρίζεται το φαινόμενο από τους σύγχρονους παρατηρητές.

Google News

Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.

BEST OF LIQUID MEDIA