Το κουδούνι σε αυτό το σχολείο στα Καραγάτσια Θεσσαλονίκης χτύπησε πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1911, για 442 μαθητές, καλώντας τους να μοιραστούν στις τάξεις τους.
Σήμερα, ο ίδιος διάδρομος και οι αίθουσες του 81ου δημοτικού σχολείου Θεσσαλονίκης, μετά από 113 χρόνια λειτουργίας, «κουβαλούν» ένα τεράστιο ιστορικό βάρος.
Στα θεμέλια, τα τούβλα, τις δεκάδες στρώσεις από σοβά, κρύβονται οι μνήμες από την περίοδο της προσφυγιάς και της Κατοχής, σε ένα κτήριο που στάθηκε ναός της γνώσης, καταφύγιο για τους κατατρεγμένους, αλλά και τόπος βασανιστηρίων.
Το σχολείο που «έχτισε» η ιστορία
Για τους λόγους αυτούς, οι χώροι που, κατά το παρελθόν, αποτέλεσαν καταφύγιο για κάποιους και κρατητήριο για άλλους, τώρα μετατρέπονται σε «Μουσείο Εθνικής Αντίστασης».
«Το σχολείο μας είναι συνυφασμένο με όλα τα μεγάλα γεγονότα της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας», εξηγεί, μιλώντας στο ΑΜΠΕ η Μιχαέλα Παπαδοπούλου, διευθύντρια του 81ου δημοτικού σχολείου, της οδού Δελφών 131.
Η αρχή έγινε το 1908 με τη λήξη του Μακεδονικού Αγώνα, όταν μια οκταμελής επιτροπή, έμποροι με μεγάλη οικονομική επιφάνεια από τη Θεσσαλονίκη, τη Σιάτιστα και τα Σκόπια, συγκέντρωσαν τις πρώτες 940 τουρκικές λίρες για την ανέγερση του σχολείου.
Άλλες 985 λίρες πρόσθεσε στον «κουμπαρά» ο θείος του Παύλου Μελά, Βασίλης Μελάς, για να μπουν τα θεμέλια. Το κτίριο ολοκληρώθηκε τρία χρόνια αργότερα, οπότε και λειτούργησε για πρώτη φορά ως διδακτήριο.
Καταφύγιο στη Μικρασιατική Καταστροφή
Η αρχική ονομασία του σχολείου ήταν Αστική Σχολή Πύργων. Με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους το 1912 μετονομάστηκε σε Αστική Σχολή Αναλήψεως με τον αριθμό των μαθητών ολοένα και να αυξάνεται.
Η πρώτη επίταξη έγινε στην αρχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου από τους Συμμάχους, ενώ με τη Μικρασιατική Καταστροφή αποτέλεσε καταφύγιο για δεκάδες οικογένειες προσφύγων.
Τόσο οι αίθουσες όσο και το ημιυπόγειο φιλοξένησαν για περίπου 2-3 χρόνια ανθρώπους που προσπαθούσαν να σταθούν ξανά στα πόδια τους.
Κοιμόντουσαν πάνω στα ξύλινα σανίδια μέσα στις τάξεις, ενώ παράλληλα το κτίριο λειτουργούσε ως σχολείο: μόνο που τα μαθήματα διεξάγονταν στην αυλή, κάθε φορά που ο καιρός το επέτρεπε.
Η Γκεστάπο, τα κρατητήρια και το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης
Οι επόμενες σελίδες του κτιρίου έμελλε να είναι πιο μελανές, καθώς επιτάχθηκε από τους Γερμανούς την περίοδο 1941-1944.
Στο ανώγειο, η Γκεστάπο έστησε τα γραφεία της, ενώ το ημιυπόγειο χρησιμοποιήθηκε ως κρατητήριο, στήθηκε ένα μικρό νοσοκομείο και λειτούργησε ως μαγειρείο για τη σίτιση των Γερμανών στρατιωτών.
Είναι ενδεικτικό πως ακόμη και σήμερα, στην αίθουσα του τότε κρατητηρίου, εκεί από όπου βασανίστηκε κόσμος, ο επισκέπτης βλέπει χαραγμένα στους τοίχους αμέτρητα ονόματα και ημερομηνίες:
«Τσακμακόπουλος Στέφανος», «Παπαδιαμαντάκης», «Σκόρδος», «Καλαφάτης», «7/11/43», «19/4/43» και πολλά άλλα στοιχεία που καταμαρτυρούν τη φρίκη της εποχής.
«Οι τοίχοι αυτού του σχολείου έχουν φωνή...», σημειώνουν με νόημα οι δάσκαλοι στις συζητήσεις με τους σημερινούς μαθητές και τις μαθήτριες. Για τους λόγους αυτούς, αποφασίστηκε από το εκπαιδευτικό προσωπικό η αίθουσα όπου κάποτε υπήρξε τόπος μαρτυρίου για αμέτρητους κρατουμένους να λειτουργεί ως «Μουσείο Εθνικής Αντίστασης».
«Πολλές από αυτές τις πόρτες ήταν από τότε κλειδωμένες. Αποφασίσαμε με τους συναδέλφους μου να σπάσουμε τα λουκέτα και να τις ανοίξουμε όλες. Αποκαλύψαμε το 90% των ονομάτων που χαράχτηκαν από τους φυλακισμένους. Είναι φοβερό το συναίσθημα που υποβάλλει σε κάποιον αυτή η μικρή αίθουσα», σημειώνει η διευθύντρια του δημοτικού.
Τα δύο «πρόσωπα» του σχολείου
«Το σχολείο μας έχει δύο πρόσωπα. Το ιστορικό αλλά και το σύγχρονο, με τους διαδραστικούς πίνακες στις αίθουσες και το κομμάτι των νέων τεχνολογιών», τονίζει η κ. Παπαδοπούλου, αναφέροντας παράλληλα πως από το συγκεκριμένο δημοτικό αποφοίτησαν -μεταξύ άλλων- ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο οποίος πρόσφατα βραβεύτηκε με το Αργυρό Μετάλλιο της Θεσσαλονίκης, και η ηθοποιός Κατιάνα Μπαλανίκα.
Παράλληλα, όμως, σε μία παλιά αίθουσα, εκεί όπου είχαν διατηρηθεί ακόμη σε καλή κατάσταση τα πρώτα ξύλινα σανίδια και δεν αντικαταστάθηκαν με το πέρασμα του χρόνου, στήθηκε κι ένα «Μουσείο Σχολικής Ζωής», ενώνοντας με τον τρόπο αυτό το χθες με το σήμερα.
Στα ράφια, οι μαθητές βλέπουν όργανα προβολικά μιας άλλης εποχής, παλιά βιβλία, ανθολόγια, αναγνωστικά και περιοδικά που ήταν διάσπαρτα τα προηγούμενα χρόνια μέσα στο σχολείο. Πολλά από τα αντικείμενα προκαλούν το ενδιαφέρον των παιδιών και ρωτούν τους δασκάλους τους με περιέργεια ποια ήταν η χρήση τους κατά το παρελθόν. Μεταξύ αυτών, οι κασέτες ήχου που για την προηγούμενη γενιά αποτελούσαν βασική διέξοδο ψυχαγωγίας «παρέα» με τα κασετόφωνα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
