Έπειτα από τρία και πλέον χρόνια πολέμου ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία, κορυφαίος πυρηνικός εμπειρογνώμονας που μίλησε στο Newsweek, υποστηρίζει ότι η σύγκρουση ανάμεσα στις δύο χώρες θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί εάν η Ουκρανία είχε διατηρήσει το πυρηνικό της οπλοστάσιο της σοβιετικής εποχής.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η Ουκρανία κληρονόμησε το τρίτο μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Περίπου 30.000 πυρηνικά όπλα ήταν διασκορπισμένα στη Λευκορωσία, το Καζακστάν, τη Ρωσία και την Ουκρανία, με την Ουκρανία να διαθέτει σχεδόν 1.900 στρατηγικές πυρηνικές κεφαλές και χιλιάδες τακτικά πυρηνικά όπλα.
Ωστόσο, τρία χρόνια αργότερα, το Κίεβο επέλεξε να αποπυρηνικοποιηθεί, υπογράφοντας το Μνημόνιο της Βουδαπέστης και μεταφέροντας τα όπλα στη Ρωσία. Σε αντάλλαγμα, η Ουκρανία υποσχέθηκε εγγυήσεις ασφαλείας από τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Εκείνη την εποχή, η απόφαση της Ουκρανίας χαιρετίστηκε ευρέως, καθώς βοήθησε τη χώρα να εξασφαλίσει οικονομική βοήθεια από τη Δύση. Αλλά με τη Ρωσία να έχει παραβιάσει ανοιχτά το Μνημόνιο της Βουδαπέστης -πρώτα με την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ουκρανία το 2014 και με την έναρξη μιας πλήρους κλίμακας εισβολής στη χώρα το 2022- ορισμένοι διερωτώνται τώρα αν το Κίεβο υπολόγισε λάθος το πιθανό κόστος του αφοπλισμού.
Θα μπορούσε μια πυρηνική Ουκρανία να αποτρέψει τον πόλεμο;
Όπως σημειώνει το Newsweek, το 1993, ο πολιτικός επιστήμονας Τζον Μερσχάιμερ δημοσίευσε ένα σχόλιο με τίτλο «Η υπόθεση για ένα ουκρανικό πυρηνικό αποτρεπτικό μέσο», υποστηρίζοντας ότι μια πυρηνική Ουκρανία ήταν επιτακτική ανάγκη για τη διατήρηση της ειρήνης με τον γείτονά της, τη Ρωσία. Τρεις δεκαετίες μετά, εμμένει σε αυτή τη θέση.
«Αν η Ουκρανία είχε διατηρήσει τα πυρηνικά της όπλα, η Ρωσία δεν θα είχε εισβάλει το 2022» δήλωσε στο Newsweek ο Τζον Μερσχάιμερ, διακεκριμένος καθηγητής R. Wendell Harrison στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Σικάγο. «Τα πυρηνικά όπλα είναι το απόλυτο αποτρεπτικό μέσο».
Ο Τζον Μερσχάιμερ δήλωσε ότι θα ήταν πολύ πιθανό το Κίεβο να χρησιμοποιούσε τα πυρηνικά του όπλα για να αμυνθεί σε περίπτωση ρωσικής εισβολής, την οποία η Ουκρανία θα θεωρούσε ως «υπαρξιακή απειλή».
«Νομίζω ότι οι Ρώσοι θα το είχαν αναγνωρίσει αυτό και ως εκ τούτου δεν θα είχαν εισβάλει το 2022» είπε. «Φυσικά, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υποστήριξα ότι είχε νόημα για την Ουκρανία να κρατήσει τα πυρηνικά της όπλα, επειδή πίστευα ότι σε έναν συμβατικό πόλεμο, η Ουκρανία είχε ελάχιστες πιθανότητες να νικήσει τους Ρώσους» πρόσθεσε.
«Η παρουσία πυρηνικών δεν εξαλείφει εντελώς την πιθανότητα σύγκρουσης»
Η Μαριάνα Μπουντζεριν, ανώτερη επιστημονική συνεργάτης στο Κέντρο Belfer του Χάρβαρντ και συγγραφέας, έχει περιγράψει την τρέχουσα σύγκρουση ως κλιμακούμενη από τη Ρωσία σε «πυρηνική κρίση» μέσω των συνεχών πυρηνικών απειλών, της σηματοδότησης και της χρήσης εκφοβισμού από τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.
Η Μπουντζεριν συμφώνησε με τον Μερσχάιμερ ότι μια πλήρως ανεπτυγμένη ουκρανική πυρηνική δύναμη θα μπορούσε να αποτρέψει τη Ρωσία από το να εξαπολύσει μια μεγάλης κλίμακας εισβολή. Ωστόσο, σημειώνει ότι η παρουσία πυρηνικών όπλων δεν εξαλείφει εντελώς την πιθανότητα σύγκρουσης.
Οι συνοριακές αψιμαχίες και η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, θα μπορούσαν ακόμα να είχαν συμβεί, δήλωσε η Μπούντζεριν «αλλά αυτό το είδος εισβολής μεγάλης κλίμακας, όπου διακυβεύεται το ίδιο το είδος της επιβίωσης της χώρας - αυτό θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί, ακόμα και για μια χώρα όπως η Ρωσία που έχει, μετρήσιμα, μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο από την Ουκρανία».
Επισήμανε επίσης ότι μια πυρηνικά οπλισμένη Ουκρανία θα είχε αναγκάσει τη Δύση να αντιδράσει πιο έντονα και αποφασιστικά το 2014 για να αποτρέψει πιθανή κλιμάκωση, όταν ο Πούτιν προσάρτησε τη χερσόνησο της Κριμαίας στη Μαύρη Θάλασσα από την Ουκρανία.
«Η αντίδραση της κυβέρνησης Ομπάμα το 2014, η οποία ήταν μόνο μερικές κυρώσεις και ούτε καν ένα κανονικό χαστούκι για τη Ρωσία, θα ήταν σίγουρα πιο ισχυρή και αυστηρή [εάν η Ουκρανία διέθετε πυρηνικά όπλα], καθοδηγούμενη από τους φόβους της διάδοσης», εξήγησε η Μαριάνα Μπούντζεριν.
«Η Ρωσία θα αποθαρρυνόταν ακόμη και από το να ξεκινήσει μια μεγάλης κλίμακας εισβολή λόγω του φόβου ότι στην πορεία θα μπορούσε να κλιμακωθεί» δήλωσε.
Το πυρηνικό δίλημμα του Κιέβου
Η Μαριάνα Μπουντζεριν αμφισβήτησε την ιδέα ότι η Ουκρανία απλώς παρέδωσε το πυρηνικό της απόθεμα. «Το να λέμε ότι η Ουκρανία κληρονόμησε το τρίτο μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο και το έδωσε τζάμπα δεν είναι ακριβώς σωστό» δήλωσε.
Τα πυρηνικά όπλα της Ουκρανίας σχεδιάστηκαν για σοβιετική στρατηγική χρήση, πράγμα που σημαίνει ότι αυτό που κληρονόμησε το Κίεβο δεν ήταν έτοιμο να χρησιμοποιηθεί ως πυρηνικό αποτρεπτικό μέσο.
«Δεν ήταν κάτι που θα μπορούσε απλώς να αρπάξει και να γυρίσει γρήγορα και να το χρησιμοποιήσει για να αποτρέψει τη Ρωσία» εξήγησε, όπως αναφέρει το Newsweek.
Ωστόσο, η Ουκρανία είχε επιλογές και είχε τη δυνατότητα να μετατρέψει αυτή την κληρονομιά στην πορεία σε ένα πλήρως ανεπτυγμένο αποτρεπτικό μέσο κατάλληλο για δική της στρατηγική χρήση, όπως το Πακιστάν, η Βόρεια Κορέα και το Ιράν.
Αλλά «αυτή η διαδικασία θα χρειαζόταν χρόνο και θα χρειαζόταν επενδύσεις -και ο χρόνος και οι επενδύσεις στις αρχές της δεκαετίας του '90, ήταν τα δύο είδη πολύτιμων πραγμάτων που η Ουκρανία θα πάλευε να αποκτήσει» εξήγησε στη συνέχεια η Μαριάνα Μπούντζεριν.
Ο Τζον Μερσχάιμερ συμφώνησε, σημειώνοντας ότι εκ των υστέρων, δεν υπήρχε ισχυρή εσωτερική συναίνεση εντός της Ουκρανίας για τη διατήρηση των πυρηνικών όπλων. Η νέα ανεξάρτητη χώρα αντιμετώπιζε επίσης κολοσσιαίες πιέσεις από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία να εγκαταλείψει τα πυρηνικά όπλα που είχε κληρονομήσει από τη Σοβιετική Ένωση.
«Και δεδομένης της κατάστασης της ουκρανικής οικονομίας εκείνη την εποχή, δεν είχαν άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψουν αυτά τα όπλα ή να τα παραδώσουν πίσω στη Ρωσία».
Θα μπορούσε η Ουκρανία να αναπτύξει εκ νέου τα πυρηνικά της;
Είναι απίθανο η Ουκρανία να αναπτύξει εκ νέου τις πυρηνικές της δυνατότητες στο εγγύς μέλλον, δήλωσε η Μαριάνα Μπούντζεριν. «Εάν η Ουκρανία έχει χρήματα για να επενδύσει σε εξοπλισμούς, αυτά θα είναι πιθανότατα συμβατικά όπλα και μέσα συμβατικής αποτροπής μεγαλύτερου βεληνεκούς που θα μπορούσαν να κρατήσουν τα σημαντικά ρωσικά στρατηγικά στρατιωτικά περιουσιακά στοιχεία υπό απειλή» πρόσθεσε.
Ο Τζον Μερσχάιμερ απέρριψε επίσης την ιδέα, προσθέτοντας ότι η Ρωσία θα λάβει ακραία μέτρα για να το αποτρέψει. «Με το πέρασμα του χρόνου, το κίνητρο της Ρωσίας να διασφαλίσει ότι η Ουκρανία δεν θα έχει πυρηνικά όπλα έχει αυξηθεί. Υπενθυμίζω ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Ρωσία και η Ουκρανία δεν ήταν θανάσιμοι εχθροί. Στην πραγματικότητα, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών ήταν αρκετά καλές. Αλλά σήμερα, κανείς δεν θα ισχυριζόταν ότι αυτό ισχύει».
«Στην πραγματικότητα, συμβαίνει το αντίθετο... και το μίσος και στις δύο πλευρές είναι τεράστιο. Δεν υπάρχει περίπτωση οι Ρώσοι να επιτρέψουν στην Ουκρανία να αποκτήσει πυρηνικά όπλα» πρόσθεσε.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
