Μενού
afoplismos
Αφοπλισμός ανταρτών του ΕΛΑΣ | Ιστορικό αρχείο ΕΡΤ
  • Α-
  • Α+

Με τη Συμφωνία της Βάρκιζας μεταξύ της κυβέρνησης Πλαστήρα και του ΕΑΜ επιχειρήθηκε να τερματιστούν τα Δεκεμβριανά και να ανακοπεί η πορεία της χώρας προς τον εμφύλιο. Καμία από τις δυο πλευρές, ωστόσο, δεν ήταν διατεθειμένη να την τηρήσει. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα αποδείχθηκε πως ήταν κενό γράμμα και πως απλά και οι δυο πλευρές ετοιμάζονταν για αυτό που θεωρούσαν αναπόφευκτο. Ιστορικά η ολοκλήρωση της παράδοσης του οπλισμού των αντάρτικων ομάδων, που έγινε μια ημέρα σαν σήμερα, έχει αποδειχθεί πως ήταν η τελευταία ημέρα των Δεκεμβριανών και η πρώτη ημέρα στο δρόμο προς τον εμφύλιο πόλεμο.

Τα Δεκεμβριανά και η Συμφωνία της Βάρκιζας

Με την αποχώρηση των ναζιστικών στρατευμάτων και τη λήξη της γερμανικής κατοχής, στην Ελλάδα δημιουργήθηκε ένα κενό εξουσίας το οποίο, προφανώς, και θα έπρεπε να καλυφθεί. Από τη μία υπήρχε το ΕΑΜ όπου κυριαρχούσε το ΚΚΕ και από την άλλη οι αστικές πολιτικές δυνάμεις. Το ΕΑΜ διεκδικούσε την εξουσία και οι αστικές πολιτικές δυνάμεις δεν μπορούσαν να το εμποδίσουν αφού αφενός είχε δημιουργήσει μεγάλο λαϊκό έρεισμα με τις νίκες του ΕΛΑΣ στην κατοχή και αφετέρου οι ίδιες είχαν αποδεκατιστεί μετά από τόσα χρόνια πολέμου αλλά και της δικτατορίας του Μεταξά που είχε προηγηθεί.

Οι Σύμμαχοι, ωστόσο, είχαν συμφωνήσει πως η Ελλάδα θα περάσει στη δυτική σφαίρα επιρροής μετά το τέλος του πολέμου και αυτό περιέπλεκε τα πράγματα. Τον Νοέμβριο του 1944 η κυβέρνηση Παπανδρέου και οι Άγγλοι διατάσσουν τον αφοπλισμό όλων των αντάρτικών ομάδων. Η απόφαση αυτή δεν αρέσει στο ΚΚΕ, ακολουθούν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δυο πλευρές και τελικά επέρχεται η ρήξη η οποία μεταφράζεται σε αποχώρηση των ΕΑΜικών υπουργών από την κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Το ΕΑΜ αποφασίζει να κάνει επίδειξη δύναμης και διοργανώνει μια τεράστια διαδήλωση στο Σύνταγμα, στις 3 Δεκεμβρίου 1944. Σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς περισσότεροι από 500.000 διαδηλωτές βρέθηκαν εκείνη την ημέρα στο Σύνταγμα. Το συλλαλητήριο, ωστόσο, βάφτηκε στο αίμα όταν οι δυνάμεις ασφαλείας άνοιξαν πυρ κατά των διαδηλωτών δολοφονώντας 30 άτομα και τραυματίζοντας 148!

Τις επόμενες ημέρες η Αθήνα μετατρέπεται σε πεδίο άγριων συγκρούσεων ανάμεσα σε 20.000 άνδρες του ΕΛΑΣ και περίπου άλλων τόσων από την άλλη πλευρά (κυβέρνησης και Βρετανών) που είχαν σαν επικεφαλής τον συνταγματάρχη Θρασύβουλο Τσακαλώτο (θείο του πρώην υπουργού Οικονομικών και βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Ευκλείδη Τσακαλώτου) και τον στρατηγό Ρόναλντ Σκόμπι. Μετά την μάχη στου Μακρυγιάννη οι Βρετανοί διπλασιάζουν τις δυνάμεις τους και ρίχνουν στη μάχη πολεμικά αεροσκάφη και βαριά τεθωρακισμένα οχήματα. Οι αντάρτες αναγκάζονται να υποχωρήσουν. Στις 11 Ιανουαρίου ο ΕΛΑΣ υπέγραψε ανακωχή με τους Βρετανούς και στις 12 Φεβρουαρίου 1945 υπογράφεται η Συμφωνία της Βάρκιζας. Οι διαβουλεύσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές κράτησαν περίπου 10 ημέρες οι οποίες είχαν μπόλικο παρασκήνιο που εκτεινόταν από το… Λονδίνο μέχρι τη Μόσχα.

Στα βασικά της σημεία η Συμφωνία προέβλεπε: 

  • Μονομερής αποστράτευση του ΕΛΑΣ και συγκρότηση εθνικού στρατού μέσα από κανονική στρατολογία. 
  • Εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από δοσίλογους και φασιστικά στοιχεία.
  • Διενέργεια δημοψηφίσματος και στη συνέχεια εκλογών μέσα στο 1945 

Στη Συμφωνία δεν υπήρχε η παραμικρή αναφορά σε συγκρότηση αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης, αλλά ούτε και έθιγε το θέμα της παρουσίας των βρετανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα. Το άρθρο 3, ωστόσο, που αφορούσε την αμνηστία ήταν αυτό που δημιούργησε το μεγαλύτερο πρόβλημα. Σύμφωνα με αυτό αμνηστεύονται μόνο «τα πολιτικά αδικήματα τα τελεσθέντα από τις 3 Δεκεμβρίου 1944 μέχρι της υπογραφής του παρόντος. Εξαιρούνται της αμνηστίας τα συναφή κοινά αδικήματα, κατά της ζωής και της περιουσίας, τα οποία δεν ήσαν απαραιτήτως αναγκαία διά την επιτυχία του πολιτικού αδικήματος».

Η συγκεκριμένη διατύπωση, ουσιαστικά, έκρινε πως πολιτικό αδίκημα λογίζονταν αυστηρά και μόνο οι πολιτικές αποφάσεις των οργάνων του ΕΑΜ και του ΚΚΕ στο πλαίσιο των Δεκεμβριανών και έδινε αμνηστία μόνο σ’ εκείνους που έλαβαν τις εν λόγω αποφάσεις. Για όλους τους υπόλοιπους, τους απλούς αγωνιστές που συμμετείχαν στις ένοπλες συγκρούσεις του Δεκέμβρη, άνοιξε ο δρόμος για να υποστούν πρωτοφανείς διώξεις.

Η Συμφωνία της Βάρκιζας είναι κάτι που μέχρι και σήμερα αποτελεί στίγμα στην ιστορική διαδρομή του ΚΚΕ δεδομένου πως από μεγάλο κομμάτι του κινήματος, βασικός εκφραστής του οποίου ήταν ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, Άρης Βελουχιώτης, χαρακτηρίσθηκε ως παράδοση άνευ όρων.

Το κρυμμένο οπλοστάσιο του ΕΑΜ και το τέχνασμα που ξεγέλασε τους Βρετανούς

Ο ΕΛΑΣ διαλύθηκε επισήμως τέσσερις ημέρες αργότερα και ο αντάρτικος στρατός ολοκλήρωσε τον αφοπλισμό του μια ημέρα σαν σήμερα. Με δάκρυα στα μάτια οι απλοί αντάρτες άφηναν τα όπλα τους καθώς δεν μπορούσαν να πιστέψουν πως από περήφανοι νικητές βρέθηκαν ξαφνικά ηττημένοι που παραδίδουν τα όπλα τους. 

Παράλληλα, με αυτό που φαινόταν, ωστόσο, υπήρχε και αυτό που δε φαινόταν. Το ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, Μήτσος Παρτσαλίδης θεωρούσε πως η συγκεκριμένη συμφωνία ήταν «ένας αναγκαίος ελιγμός για την ανασύνταξη των δημοκρατικών δυνάμεων. Η Βάρκιζα  πρόσφερε την ευκαιρία για την πολιτική και οργανωτική του ανασυγκρότησή και για την καλύτερη προετοιμασία της νέας εξέγερσης του Δημοκρατικού Στρατού».

Στο πλαίσιο της Συμφωνίας, προβλεπόταν, ως ελάχιστο όριο, η παράδοση από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ:

  • 41.500 τυφεκίων
  • 1.050 οπλοπολυβόλων
  • 650 υποπολυβόλων
  • 315 πολυβόλων
  • 55 ομαδικών όλμων
  • 107 ατομικών όλμων
  • 32 πυροβόλων διαφόρων διαμετρημάτων
  • 45 συσκευών ασυρμάτου

Όταν η παράδοση ολοκληρώθηκε οι Βρετανοί έμειναν έκπληκτοι καθώς διαπίστωσαν ότι ο αριθμός των παραδοθέντων όπλων ήταν μεγαλύτερος απ’ τον οριζόμενο στη συμφωνία! Αναλυτικά το ΕΑΜ παρέδωσε:

  • 48.973 τυφέκια
  • 419 πολυβόλα
  • 1.412 οπλοπολυβόλα
  • 713 υποπολυβόλα
  • 81 ομαδικοί όλμοι
  • 183 ατομικοί
  • 100 πυροβόλα

Οι Βρετανοί θεώρησαν πως αυτό ήταν μια κίνηση καλής θέλησης από την πλευρά του ΕΑΜ και πως ο οπλισμός αυτός ανταποκρινόταν πλήρως στη δύναμη του ΕΛΑΣ. Τα πράγματα, ωστόσο, δεν ήταν ακριβώς έτσι. Ο οπλισμός που παραδόθηκε ήταν επί της ουσίας από... άχρηστος έως (την καλύτερη) δύσχρηστος.

Τα καλά και πλήρως λειτουργικά όπλα είχαν κρατηθεί μέσα από μια μυστική επιχείρηση που είχε εκτελεσθεί άψογα και την οποία γνώριζαν ελάχιστα άτομα. Σε κάθε μονάδα είχαν επιλεχθεί δυο αντάρτες, απολύτως έμπιστοι, οι οποίοι από τα κιβώτια με τον οπλισμό που είχαν συσκευαστεί για την παράδοση έπαιρναν εκείνα που είχαν μέσα τα καλύτερα και πλέον λειτουργικά και τα έκρυβαν σε μυστικές κρυψώνες που ήταν βαθιά χωμένες σε δυσπρόσιτες ορεινές περιοχές. Ο Γιάννης Ιωαννίδης που βρισκόταν ψηλά στην ηγεσία του ΚΚΕ εκείνη την εποχή, είπε πως τα όπλα που κρύφτηκαν θα μπορούσαν να εξοπλίσουν έναν στρατό 30.000 ανδρών!

Στην πραγματικότητα καμία από τις δύο πλευρές δεν ήταν διατεθειμένη να τηρήσει τη Συμφωνία. Οι κυβερνητικές δυνάμεις επέτρεψαν σε συμμορίες δεξιών παρακρατικών να εξαπολύσουν ένα πρωτοφανές κύμα τρομοκρατίας κατά των πρώην ανταρτών και των οικογενειών τους σε ολόκληρη την χώρα. Το αίμα κυλούσε άφθονο. Οι αντάρτες από την πλευρά τους βγήκαν ξανά στο βουνό και περίμεναν την εντολή της αντεπίθεσης. Τελικά, τα όπλα από το κρυμμένο οπλοστάσιο βγήκαν από τις κρυψώνες τους περίπου ένα χρόνο αργότερα (31 Μαρτίου 1946) μια ομάδα ανταρτών επιτέθηκε στο Σταθμό Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας και ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος.

Google News

Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.

BEST OF LIQUID MEDIA