Μενού
toytaghamon
Τουταγχαμών | Shutterstock
  • Α-
  • Α+

Αν ασχολείστε με την αρχαιολογία, σας αρέσει να συζητάτε για την αρχαία Αίγυπτο ή, τέλος πάντων, ευχαριστιέστε να βλέπετε τον Ιντιάνα Τζόουνς στην τηλεόραση, τότε υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να γνωρίζετε το όνομα του Χάουαρντ Κάρτερ. Πέραν από όνομα που παραπέμπει λίγο σε ταινίες... Marvel, ο Χάουαρντ Κάρτερ έχει αφήσει το δικό του αποτύπωμα στον χώρο της αρχαιολογίας καθώς ήταν ο άνθρωπος που ανακάλυψε τον τάφο του θρυλικού Αιγύπτιου φαραώ Τουταγχαμών το μακρινό 1922, με αποτέλεσμα να δώσει πνοή στις έρευνες για την αρχαία Αίγυπτο αλλά και να τροφοδοτήσει -πιθανότατα κατά λάθος- θεωρίες συνωμοσίας για την «κατάρα» που συνόδευε τη σαρκοφάγο. Σαν σήμερα λοιπόν, στις 2 Μαρτίου 1939, ο θρυλικός αυτός αρχαιολόγος έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας όμως μεγάλη παρακαταθήκη για τον κόσμο της αρχαιολογίας και της αιγυπτιολογίας.

carter
Χάουαρντ Κάρτερ | Associated Press

 

Ποιος ήταν ο Χάουαρντ Κάρτερ

Ο Χάουαρντ Κάρτερ (Howard Carter) γεννήθηκε στις 9 Μαΐου 1874 στο Κένσινγκτον του Λονδίνου και υπήρξε σημαντικός Βρετανός αρχαιολόγος και αιγυπτιολόγος, που έγινε διάσημος, όπως αναφέραμε νωρίτερα, για την ανακάλυψη του άθικτου τάφου του Φαραώ Τουταγχαμών, τον Νοέμβριο του 1922. Το νεότερο από τα δέκα τέκνα του ζωγράφου Σάμιουελ Τζων Κάρτερ και της Μάρθα Τζόυς Κάρτερ, εκπαιδεύτηκε από τον πατέρα του για να αναπτύξει τα καλλιτεχνικά του ταλέντα.

Κομβικό σημείο για τη μετέπειτα πορεία του μικρού Χάουαρντ ήταν πως κοντά στο σπίτι του στην κωμόπολη Σουάφαμ (Swaffham) του Νόρφολκ, βρισκόταν η έπαυλη της οικογένειας Άμερστ, το Ντίντλινγκτον Χωλ, που περιείχε μια μεγάλη συλλογή αιγυπτιακών αρχαιοτήτων, κάτι που κίνησε το ενδιαφέρον του μικρού Κάρτερ για το θέμα. Ετσι από μικρή ηλικία έδειξε πως είχε πάθος με τα αρχαία, κάτι που απέδειξε το 1891 όταν σε ηλικία μόλις 17 ετών βρέθηκε σε μία ανασκαφή σε τάφους του Μέσου Βασιλείου, όπου και καινοτόμησε στη βελτίωση των μεθόδων της αντιγραφής της διακοσμήσεως των τάφων. Ετσι το νερό μπήκε στο αυλάκι...

Από το 1892 και μετά η ζωή του κινείται σε κάποια ανασκαφή στην Αίγυπτο, κάτι που τον οδήγησε στον διορισμό ως Αρχιεπιθεωρητής της Υπηρεσίας Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων (EAS) σε ηλικία 25 ετών. Αν και το 1905 παραιτήθηκε από την Υπηρεσία Αρχαιοτήτων, η φήμη του ήταν σημαντική στον χώρο της αρχαιολογίας, με αποτέλεσμα όταν κάποιοι πλούσιοι επιθυμούσαν να βρουν κάποιον τάφο ή πυραμίδα, να σκέφτονται πρώτα εκείνον για την πραγματοποίηση των ανασκαφών. Κι έτσι ήρθε η γνωριμία του με τον Λόρδο Κάρναρβον.

toytaghamon
Ο τάφος του Τουταγχαμών | Shutterstock

Ο τάφος του Τουταγχαμών

Το 1907, μετά από μια δύσκολη τριετία για τον Κάρτερ, ο Λόρδος Κάρναρβον τον προσέλαβε για να διευθύνει ανασκαφές στους τάφους ευγενών στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι, κοντά στις Θήβες. Ο Γκαστόν Μασπερό είχε συστήσει τον Κάρτερ στον Κάρναρβον, έχοντας υπόψη τις σύγχρονες αρχαιολογικές του μεθόδους και συστήματα καταγραφής. Το 1914 ο Λόρδος Κάρναρβον έλαβε την άδεια να ανασκάψει στην Κοιλάδα των Βασιλέων και ο Κάρτερ διεύθυνε τις εργασίες. Ωστόσο, οι ανασκαφές διακόπηκαν σύντομα από την έναρξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και ο Κάρτερ πέρασε τα χρόνια του πολέμου ως διπλωματικός μεταφορέας και μεταφραστής. Επέστρεψε με ενθουσιασμό στο ανασκαφικό έργο του προς τα τέλη του 1917.

Το 1922 ο Λόρδος Κάρναρβον είχε απογοητευθεί πλέον με την έλλειψη ευρημάτων και πληροφόρησε τον Κάρτερ ότι είχε μία ακόμη ανασκαφική περίοδο με χρηματοδότηση για να βρει κάτι σημαντικό στην Κοιλάδα των Βασιλέων. Ο Κάρτερ τότε ερεύνησε μία γραμμή από καλύβες που είχε εγκαταλείψει μερικές περιόδους νωρίτερα. Οι ανασκαφείς καθάρισαν τις καλύβες και τα συντρίμματα βράχων από κάτω τους. Στις 4 Νοεμβρίου 1922 το παιδί που είχαν για να τους φέρνει νερό σκόνταψε τυχαία σε μια πέτρα που αποδείχθηκε το πρώτο σκαλοπάτι μιας σκάλας σκαλισμένης πάνω στον βράχο. Ανέσκαψαν τότε μερικώς τα σκαλοπάτια, μέχρι που αποκαλύφθηκε το επάνω μέρος μιας θύρας καλυμμένης με σοβά λάσπης και φέρουσας βασιλικές δέλτους (οβάλ με ιερογλυφικά). Ο Κάρτερ είπε και ξανακάλυψαν τη σκάλα, και έστειλε ένα τηλεγράφημα στον Κάρναρβον, ο οποίος έφθασε δυόμισι εβδομάδες αργότερα, στις 23 Νοεμβρίου.

Στις 26 Νοεμβρίου ο Κάρτερ έσκαψε ένα «μικροσκοπικό άνοιγμα στην επάνω αριστερή γωνία» της θύρας, ενώπιον του Κάρναρβον, της κόρης του και άλλων, με μία σμίλη που του είχε δωρίσει η γιαγιά του για τα δέκατα έβδομα γενέθλιά του. Μπόρεσε να δει με το φως ενός κεριού πολλούς χρυσούς και εβένινους θησαυρούς άθικτους. Δεν γνώριζε ακόμα αν ήταν καν «τάφος ή απλώς ένα παλαιό θησαυροφυλάκιο», αλλά μπόρεσε να διακρίνει μια πολλά υποσχόμενη σφραγισμένη θύρα ανάμεσα σε δύο αγάλματα-φρουρούς. Ο Κάρναρβον τον ρώτησε: «Μπορείς να δεις τίποτα;» και ο Κάρτερ απάντησε με λέξεις που έμειναν ιστορικές: «Ναι, θαυμαστά πράγματα!».  Στην πραγματικότητα ο Κάρτερ είχε ανακαλύψει τον τάφο του Φαραώ Τουταγχαμών, που αναφέρεται από τους αιγυπτιολόγους ως KV62.

Οι σημειώσεις του Κάρτερ και φωτογραφίες υποδεικνύουν ότι ο ίδιος μαζί με τον Λόρδο Κάρναρβον και τη λαίδη Έβελυν Χέρμπερτ εισήλθαν στον ταφικό θάλαμο τον Νοέμβριο του 1922, πριν από το επίσημο άνοιγμά του. Στις 16 Φεβρουαρίου 1923 ο Κάρτερ άνοιξε τη σφραγισμένη θύρα και διαπίστωσε πως πράγματι οδηγούσε σε έναν νεκρικό θάλαμο, όπου αντίκρισε για πρώτη φορά τη σαρκοφάγο του Τουταγχαμών. Ο τάφος θεωρήθηκε ο καλύτερα διατηρημένος και ο μοναδικός ίσως άθικτος τάφος φαραώ που βρέθηκε ποτέ στην Κοιλάδα των Βασιλέων, οπότε η ανακάλυψη καλύφθηκε με ενθουσιασμό από τον παγκόσμιο Τύπο, αλλά οι περισσότεροι από τους ανταποκριτές του περιορίστηκαν στα ξενοδοχεία τους, προς μεγάλη τους απογοήτευση. Μόνο στον Χένρυ Βόλαμ Μόρτον των Times του Λονδίνου επιτράπηκε να επισκεφθεί τον τάφο και οι ζωηρές περιγραφές του βοήθησαν να εδραιωθεί η φήμη του Κάρτερ στο βρετανικό κοινό.

Τον Φεβρουάριο του 1923 μια ρήξη ανάμεσα στον Κάρτερ και στον Λόρδο Κάρναρβον, πιθανώς εξαιτίας διαφωνίας στο πώς να χειριστούν τις εποπτεύουσες αιγυπτιακές αρχές, προκάλεσε το προσωρινό κλείσιμο της ανασκαφής. Οι εργασίες ξανάρχισαν στις αρχές Μαρτίου, αφού ο Κάρναρβον ζήτησε πρώτα συγγνώμη από τον Κάρτερ. Αργότερα τον ίδιο μήνα ο Λόρδος μολύνθηκε στο ξύρισμα στο Λούξορ και πέθανε από σηψαιμία στο Κάιρο στις 5 Απριλίου 1923. Η σύζυγός του Αλμίνα διατήρησε την εκχώρηση της Κοιλάδας για ανασκαφές στον σύζυγό της, κάτι που επέτρεψε στον Κάρτερ να συνεχίσει το έργο του.

Η λεπτομερής και προσεκτική καταγραφή από τον Κάρτερ των χιλιάδων αντικειμένων που βρέθηκαν μέσα στον τάφο συνεχίστηκε μέχρι το 1932, με τα περισσότερα να μεταφέρονται στο Μουσείο Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων Καΐρου. Οι εργασίες διακόπηκαν και αρκετές άλλες φορές, τη μία επί σχεδόν ένα έτος (1924–1925), όταν σημειώθηκε διαφωνία σχετικώς με αυτό που ο Κάρτερ θεωρούσε ως υπερβολικό έλεγχο της ανασκαφής από την Υπηρεσία Αρχαιοτήτων. Οι αιγυπτιακές αρχές συμφώνησαν τελικώς ότι ο Κάρτερ έπρεπε να ολοκληρώσει την εκκαθάριση του τάφου.

Παρά το γεγονός ότι πρωτοστάτησε στη μεγαλύτερη ίσως αρχαιολογική ανακάλυψη της εποχής του, ο Κάρτερ δεν τιμήθηκε ποτέ από το βρετανικό κράτος. Ωστόσο, το 1926 τιμήθηκε με το παράσημο του Τάγματος του Νείλου Γ΄ τάξεως, από τον βασιλιά Φουάντ Α΄ της Αιγύπτου. Την ίδια δεκαετία ανακηρύχθηκε επίσης επίτιμος διδάκτορας από το Πανεπιστήμιο Γέιλ και έγινε επίτιμο μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Ιστορίας της Μαδρίτης.

carter
Associated Press

Η κατάρα του Τουταγχαμών

Ο Τουταγχαμών, σήμερα, είναι αναμφισβήτητα ο πιο γνωστός Φαραώ της Αιγύπτου. Ωστόσο, πριν από την ανακάλυψη του τάφου του στην Κοιλάδα των Βασιλέων δεν ήταν παρά μόνο μια μικρή μορφή της 18ης Δυναστείας.

Γεννήθηκε γύρω στο 1347 π.Χ. και πέθανε ξαφνικά, σε ηλικία 18 ετών. Τα αίτια του θανάτου του δεν είναι ξεκάθαρα. Μία κρανιοεγκεφαλική κάκωση, που εντοπίστηκε κατά την εξέταση της μούμιας με Ακτίνες Χ, μαρτυρά ότι ο θάνατός του ήταν βίαιος, αλλά κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν επρόκειτο για δολοφονική επίθεση ή ατύχημα.

Οταν ανοίχτηκε η σαρκοφάγος του από τον Κάρτερ στις 16 Φεβρουαρίου του 1923, αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για τον πρώτο βασιλικό τάφο που βρέθηκε ασύλητος, γεγονός που αποδίδεται από πολλούς στον θρύλο της κατάρας που τον συνόδευε. Ο Κάρτερ, ως επιστήμονας, τον απέρριψε από την πρώτη στιγμή.

Πιθανολογείται ότι οι ρίζες αυτού του θρύλου βρίσκονται σ' ένα μυθιστόρημα, το «Χαμένος στην πυραμίδα: Η κατάρα της μούμιας», που γράφτηκε από τη Λουίζα Μέι Άλκοτ το 1896. Ως θεωρία τροφοδοτήθηκε από δημοσιεύματα της εποχής, τα οποία επικεντρώθηκαν στους θανάτους ανθρώπων που εμπλέχθηκαν στις ανασκαφές, όπως ο Λόρδος Κάρναρβον που χρηματοδότησε την αποστολή.

Ωστόσο, μία έρευνα του επιδημιολόγου Μαρκ Νέλσον, του πανεπιστημίου Μόνας της Αυστραλίας, αποφαίνεται ότι βάση στατιστικών δεν υπάρχει τίποτα τα αξιοσημείωτο, που να στηρίζει αυτό το θρύλο. Από τους 24 ανθρώπους που εκτέθηκαν στην υποτιθέμενη κατάρα πέθαναν μόνο οι έξι, πολύ λιγότεροι δηλαδή από τους επιζήσαντες. Εξάλλου, κανείς από αυτούς που απεβίωσαν δεν ήταν κάτω των 70 ετών, επομένως ο θάνατός τους δεν μπορεί να θεωρηθεί πρόωρος.

carter
Ο Χάουαρντ Κάρτερ στον τάφο του Τουταγχαμών | Associated Press

Πέθανε μόνος και ξεχασμένος

Μετά την ολοκλήρωση της εκκαθαρίσεως του τάφου, ο Κάρτερ εγκατέλειψε την αρχαιολογία και έγινε μερικής απασχολήσεως σύμβουλος συλλεκτών και μουσείων. Το 1924 περιόδευσε στη Βρετανία, όπως και στη Γαλλία, την Ισπανία και τις ΗΠΑ, δίνοντας μία σειρά διαλέξεων με εικόνες. Ο Κάρτερ συνέγραψε και μερικά βιβλία για την αρχαία Αίγυπτο κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του. Οσον αφορά όμως την προσωπική του ζωή δεν παντρεύτηκε ποτέ.

Τελικά, πέθανε στο διαμέρισμά του στο Λονδίνο, σε ηλικία 64 ετών, από τη «νόσο του Χότζκιν»., με λίγους ανθρώπους να δίνουν το «παρών» στηην κηδεία του. Η σορός του είναι θαμμένη στο Κοιμητήριο Πάτνυ Βέιλ (Putney Vale Cemetery) του Λονδίνου, και το επίγραμμα στον τάφο του γράφει:

«Ας ζήσει το πνεύμα σου, ας περάσεις εκατομμύρια χρόνια, εραστή των Θηβών, καθισμένος με το πρόσωπό σου στον βόρειο άνεμο, με τα μάτια σου να ατενίζουν την ευτυχία», ένα απόσπασμα από το «Κύπελλο των ευχών» του Τουταγχαμών, και επίσης: «Ω νύχτα, άπλωσε τις φτερούγες σου πάνω μου όπως τα άστρα που δεν χάνονται ποτέ.», φράση που μπορεί να παραβληθεί με την προσευχή προς τη θεά Νουτ, που βρίσκεται στα χείλη φερέτρων του Νέου Βασιλείου.

Google News

Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.

BEST OF LIQUID MEDIA