Στην περίοδο της μεταπολίτευσης η Ελλάδα έχει ζήσει ταραγμένες περιόδους, στις οποίες, μάλιστα, θρήνησε και νεκρούς, αλλά καμία δεν μπορεί να συγκριθεί με τα όσα τραγικά και δραματικά έγιναν τον Ιανουάριο του 1991.
Είναι η περίοδος που με αφορμή την τεράστια ένταση που είχε προκληθεί στην Παιδεία με αφορμή τον περιβόητο «Νόμο Κοντογιαννόπουλου» η χώρα βίωσε ένα πολιτικό, κοινωνικό και αθλητικό χάος, το οποίο δεν μπορεί να συγκριθεί ούτε με τα όσα ακολούθησαν τη δολοφονία του Μιχάλη Καλτεζά τον Νοέμβριου του 1985 αλλά ούτε και την εξέγερση του Δεκεμβρίου του 2008 μετά την δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου.
Ο Ιανουάριος του 1991 δικαίως έχει χαρακτηρισθεί ως «μαύρος» καθώς μέσα σε έξι ημέρες, έξι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην Πάτρα, το κέντρο της Αθήνας και τη Νέα Φιλαδέλφεια. Η αρχή έγινε μια ημέρα σαν σήμερα, στις 8 Ιανουαρίου, όταν δολοφονήθηκε ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας.
Ο «Νόμος Κοντογιαννόπουλου» και η δολοφονία Τεμπονέρα
Το σχολικό έτος 1990 αν και ξεκίνησε υπό φυσιολογικές συνθήκες, έμελλε να ολοκληρωθεί μέσα σε μια πρωτοφανή ένταση. Ο τότε υπουργός Παιδείας Βασίλης Κοντογιαννόπουλος ανακοίνωσε πως θα φέρει στη βουλή Νόμο ο οποίος θα περιλαμβάνει ριζικές αλλαγές στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (κατάργηση αδικαιολόγητων απουσιών, επιβολή «ομοιόμορφης» ενδυμασίας και «πειθαρχικού ελέγχου» ακόμα και της εξωσχολικής ζωής με την εφαρμογή ενός είδους point synstem, επανακαθιέρωση προσευχής, έπαρσης της σημαίας και εκκλησιασμού) αλλά και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ, περικοπές κοινωνικών παροχών σε φοιτητές κ.ά.).
Μαθητές και φοιτητές μαζί με τους καθηγητές τους ξεσηκώθηκαν. Οι καταλήψεις σε σχολεία και πανεπιστημιακά ιδρύματα σε όλη τη χώρα, ξεπηδούσαν η μια μετά την άλλη. Καταλήψεις γίνονταν ακόμα και την περίοδο των διακοπών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς ακόμα κι αν τα σχολεία είναι κλειστά!
Ήταν η περίοδος που η χώρα άκουσε για πρώτη φορά το όνομα Αλέξης Τσίπρας καθώς ο νεαρός τότε μαθητής λυκείου ήταν πρόεδρος του συντονιστικού των καταλήψεων.
Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 8 Ιανουαρίου στην Πάτρα στελέχη της ΟΝΝΕΔ, της νεολαίας του κυβερνώντος τότε κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, αποφάσισε να αναλάβει το ρόλο το «αγανακτισμένου πολίτη» και ξεκίνησε με σκοπό να «σπάσει» μια οποιαδήποτε κατάληψη προκειμένου να στείλει το μήνυμα της... νομιμότητας.
Αρχικά η ομάδα αυτή επιτέθηκε στην κατάληψη του Πολυκλαδικού Λυκείου αλλά μετά από ολιγόλεπτες συγκρούσεις αντιλήφθηκαν πως δεν μπορούσαν να «πάρουν» το συγκεκριμένο σχολείο και αποχώρησαν. Στο μεταξύ η ύπαρξη αυτής της ομάδας στους δρόμους της Πάτρας κινητοποίησε εκπαιδευτικούς και μαθητές οι οποίοι βρέθηκαν σε επιφυλακή. Λίγη ώρα μετά, πάλι η ίδια ομάδα των ΟΝΝΕΔιτων επιτέθηκε στους καταληψίες του 3ου λυκείου με στόχο να ανοίξουν το σχολείο.
Κατάφεραν να διώξουν τους καταληψίες και ανακοίνωσαν πως, πλέον, κάνουν αυτοί... κατάληψη μέχρι τη Δευτέρα οπότε και θα παραδώσουν ανοιχτό το σχολείο στους καθηγητές. Ακολούθησαν μικροεπεισόδια αλλά η κατάσταση έδειξε να εκτονώνεται μέχρι που λίγο μετά τις 11 τη νύχτα μια μεγάλη ομάδα καθηγητών, μαθητών και γονέων επιχείρησε την ανακατάληψη του σχολείου. Οι ΟΝΝΕΔιτες που ήταν κλεισμένοι σε αυτό επιτέθηκαν με λοστούς, πέτρες και άλλα αντικείμενα.
Επικράτησε χάος και άγριες συμπλοκές σώμα με σώμα. Και ξαφνικά ο χρόνος πάγωσε. Ο καθηγητής μαθηματικών και μέλος του Εργατικού Αντι-ιμπεριαλιστικού Μετώπου (ΕΑΜ), Νίκος Τεμπονέρας, δέχθηκε χτύπημα με σιδηρολοστό στο κεφάλι και σωριάστηκε μέσα σε μια λίμνη αίματος. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο αλλά ήταν κλινικά νεκρός. Στο νοσοκομείο μεταφέρθηκαν επίσης άλλα τέσσερα άτομα σε σοβαρή κατάσταση και δεκάδες με ελαφρότερα τραύματα. Η αστυνομία έφτασε στο χώρο των επεισοδίων κατόπιν εορτής. Για τη δολοφονία του Τεμπονέρα συνελήφθησαν ως δράστες ο πρόεδρος της τοπικής ΟΝΝΕΔ, Γιάννης Καλαμπόκας και ο Αλέκος Μαραγκός. Ο πρώτος καταδικάστηκε ενώ ο δεύτερος απαλλάχθηκε με βούλευμα.
Τέσσερις νεκροί στο κέντρο της Αθήνας
Μετά τη δολοφονία του Τεμπονέρα η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Για ένα διήμερο πραγματοποιούνται μικρές ή μεγάλες πορείες που σχεδόν όλες καταλήγουν σε επεισόδια. Μέσα σε 48ώρες γίνονται και πολλές καταδρομικές επιθέσεις σε διάφορους στόχους.
Ο υπουργός Παιδείας Βασίλης Κοντογιαννόπουλος υπέβαλε την παραίτησή του. Νωρίτερα, είχε κατηγορηθεί από τον Ανδρέα Παπανδρέου ως ηθικός αυτουργός της δολοφονίας Τεμπονέρα.
Στη θέση του στο υπουργείο Παιδείας τοποθετήθηκε ο Γιώργος Σουφλιάς, ο οποίος ανακοίνωσε την απόσυρση όλων των επίμαχων νομοθετημάτων και την έναρξη διαλόγου για την παιδεία «από μηδενική βάση».
Η ένταση, ωστόσο, δεν εκτονώθηκε. Στις 10 Ιανουαρίου 1991 πραγματοποιήθηκε μια τεράστια διαδήλωση στην Αθήνα (οι εκτιμήσεις τότε έκαναν λόγο για 100.000 κόσμο). Τα επεισόδια γρήγορα γενικεύτηκαν και η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου. Ένα δακρυγόνο που εκτοξεύτηκε από την πλευρά των ΜΑΤ έσπασε ένα τζάμι του πολυκαταστήματος «Κάπα-Μαρούσης» στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Θεμιστοκλέους, προκλήθηκε πυρκαγιά από την οποία βρήκαν τραγικό θάνατο τέσσερις άνθρωποι που δεν πρόλαβαν να βγουν από το φλεγόμενο κτίριο.
Πρόκειται για τον 32χρονο επιχειρηματία Περικλή Ρεπάκη, τον 57χρονο δικηγόρο Μανώλη Κοντόπουλο, τον 59χρονο χρυσοχόο Ιωάννη Νεμετζίδη κι ένα νεαρό άτομο - αγνώστων μέχρι και σήμερα στοιχείων.
Το ματωμένο ντέρμπι στη Ν. Φιλαδέλφεια
Μέσα σε εκείνο το χάος και με την κατάσταση εκτός ελέγχου, δεν ήταν λίγοι αυτοί που προειδοποίησαν πως το ντέρμπι ανάμεσα στην ΑΕΚ και τον Ολυμπιακό που είχε οριστεί να γίνει στις 13 Ιανουαρίου, στη Ν. Φιλαδέλφεια, πρέπει να αναβληθεί καθώς υπάρχει κίνδυνος η κατάσταση να ξεφύγει ακόμα περισσότερο.
Οι αρμόδιοι, ωστόσο, είναι απόλυτοι. «Το ντέρμπι θα διεξαχθεί κανονικά». Και τελικά αποδείχθηκε με τρόπο δραματικό πως δεν έπρεπε να γίνει.
Νωρίς το μεσημέρι εκείνης της ημέρας οι οπαδοί του Ολυμπιακού έφτασαν, όπως συνηθιζόταν τότε, με τρένα στον Περισσό. Από εκεί συνοδεία ισχυρής δύναμης των ΜΑΤ ξεκίνησαν πορεία για να κατευθυνθούν στο γήπεδο της ΑΕΚ. Το ρολόι έδειχνε 14:47 όταν λίγο πριν το γήπεδο, στη διασταύρωση των οδών Σεβαστείας και Μενεμένης, οπαδοί των δυο ομάδων ήρθαν αντιμέτωποι. Ξέσπασαν επεισόδια στη διάρκεια των οποίων μια φωτοβολίδα που εκτοξεύτηκε από ειδικό πιστόλι, καρφώθηκε στην κοιλιά του 17χρονου οπαδού του Ολυμπιακού, Γιώργου Παναγιώτου.
Ο νεαρός μεταφέρθηκε στο πλησιέστερο νοσοκομείο, στην Αγία Όλγα, όπου οι γιατροί έδωσαν μάχη για να τον κρατήσουν στη ζωή. Τον έβαλαν αμέσως στο χειρουργείο αλλά στις 16:30, περίπου δυο ώρες μετά, δηλαδή, ο Παναγιώτου άφησε την τελευταία του πνοή. Η μητέρα του, η κ. Υπαπαντή, μέσα στον αβάσταχτο πόνο της αποφάσισε να δωρίσει τα ζωτικά του όργανα!
Την ίδια ώρα στη Νέα Φιλαδέλφεια τα επεισόδια γενικεύτηκαν και σταμάτησαν μόνο όταν οι δυο ομάδες μπήκαν στον αγωνιστικό χώρο. Και πάλι, όμως, η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι. Οπαδοί των δυο ομάδων είχαν διαρκείς αντεγκλήσεις, ενώ οι φανατικοί της ΑΕΚ στη «σκεπαστή», προσπάθησαν να σπάσουν την πόρτα και να εισβάλουν στον αγωνιστικό χώρο.
Στο 82ο λεπτό και ενώ οι ερυθρόλευκοι προηγούνται με 1-2 της Ένωσης, ένα δακρυγόνο έπεσε μέσα στην ασφυκτικά γεμάτη «σκεπαστή». Ακολουθούν σκηνές πανικού, με τους οπαδούς να προσπαθούν να προστατευτούν. Ξέσπασαν νέα επεισόδια και ο αγώνας διακόπηκε καθώς η ατμόσφαιρα είχε γίνει αποπνικτική και δεν μπορεί να παιχτεί ποδόσφαιρο.
Στη συνέχεια η ένταση μεταφέρεται εκτός γηπέδου. Οπαδοί των δυο ομάδων συγκρούστηκαν μεταξύ τους αλλά και με τα ΜΑΤ. Πυρπολήθηκαν τρόλεϊ, λεωφορεία και καταστήματα. Σπάστηκαν βιτρίνες, αυτοκίνητα, μοτοσυκλέτες, στάσεις και οτιδήποτε άλλο μπορούσε να σπαστεί. Η λεωφόρος Δεκελείας, μέχρι αργά τη νύχτα, θύμιζε εμπόλεμη περιοχή. Πολλοί οπαδοί και αστυνομικοί μεταφέρθηκαν τραυματισμένοι σε νοσοκομεία.
Χρησιμοποιήθηκε εκείνο το ντέρμπι ως αφορμή, προκειμένου να αποκλιμακωθεί η κατάσταση στο κέντρο της Αθήνας και να μεταφερθεί στη Ν. Φιλαδέλφεια; Μπορεί. Πολλοί υποστήριξαν αυτό το σενάριο. Αναλύσεις στον Τύπο της εποχής τόνιζαν πως οι περισσότεροι οπαδοί (και των δυο ομάδων) που πήγαν εκείνη τη μέρα στο γήπεδο το έκαναν με σκοπό να συγκρουστούν με τα ΜΑΤ και να δημιουργηθεί μια ακόμα εστία έντασης και βίας στην πρωτεύουσα.
Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ακόμα και σήμερα τι έγινε εκείνο το ματωμένο απόγευμα στη Νέα Φιλαδέλφεια. Αν, δηλαδή, τα πράγματα αφέθηκαν στη μοίρα τους. Αν χρησιμοποιήθηκε ένα ποδοσφαιρικό ντέρμπι για πολιτικούς λόγους κι ως «βαλβίδα» κοινωνικής εκτόνωσης. Αν όλα αυτά ήταν μια προβοκάτσια ή μια κακοστημένη απόπειρα αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης. Η σκληρή πραγματικότητα είναι πως η Ελλάδα βίωνε μια ακόμα ταραγμένη ημέρα, το ελληνικό ποδόσφαιρο δεχόταν ένα ισχυρότατο πλήγμα και ένας 17χρονος γινόταν ο έκτος νεκρός μέσα σε ισάριθμες ημέρες!
Η πλήρης εκτόνωση εκείνης της χαοτικής κατάστασης, θα έρθει λίγα 24ωρα μετά όταν μαθητές και φοιτητές θα αποδεχθούν τις προτάσεις Σουφλιά για διάλογο από μηδενική βάση, θα βάλουν τέλος στις καταλήψεις και θα επιστρέψουν στις τάξεις τους.
Για την ιστορία και μόνο, να αναφερθεί πως μετά από περίπου ενάμιση χρόνο η αστυνομία ανακοίνωσε ότι η φονική φωτοβολίδα είχε φύγει από τα χέρια ενός 19χρονου, γνωστού με τα παρατσούκλια «Βλάχος» και «Φονιάς», σε βάρος του οποίου εκκρεμούσαν κατηγορίες για ληστείες πεζών και οίκων ανοχής στο Βοτανικό. Ο νεαρός καταδικάστηκε σε κάθειρξη 21 ετών, ποινή που μειώθηκε στα 13 έτη σε δεύτερο βαθμό, καθώς του αναγνωρίστηκε το ελαφρυντικό της μετεφηβικής ηλικίας.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
