Μικρασιατική καταστροφή, γενοκτονία ποντιακού ελληνισμού, γενοκτονία Αρμενίων. Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ ήταν ο άνθρωπος που έβαλε τα θεμέλια προκειμένου να γίνει η Τουρκία ένα σύγχρονο, κοσμικό κράτος. Τα θεμέλια αυτά, ωστόσο, ήταν βουτηγμένα στο αίμα και στον πόνο.
Ο Ατατούρκ ήταν μια ισχυρή προσωπικότητα, ένας χαρισματικός ηγέτης και ένα στρατιωτικό μυαλό που έχτισε μια νέα χώρα πάνω στα συντρίμμια μιας αυτοκρατορίας. Ήταν, όμως, και ένας άνθρωπος «βουτηγμένος» στην εξάρτησή του από το αλκοόλ. Και αυτό ήταν που, τελικά, μια ημέρα σαν σήμερα, στις 10 Νοεμβρίου του 1938, τον σκότωσε.
«Δε σας διατάζω να επιτεθείτε, σας διατάζω να πεθάνετε»
Ο Μουσταφά Ατατούρκ, γεννήθηκε το 1881 στη Θεσσαλονίκη, η οποία τότε ήταν κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ήταν γόνος μιας μεσοαστικής μουσουλμανικής οικογένειες με ρίζες από την Αλβανία. Ο πατέρας του Αλί Ρίτζα Εφέντ, έμπορος ξυλείας αλλά και κρατικός αξιωματούχος, παντρεύτηκε τη Ζουμπεϊτέ Χανίμ και μαζί απέκτησαν έξι παιδιά.
Τα μόνα που κατάφεραν να ζήσουν και μετά τα εφηβικά τους χρόνια ήταν ο Μουσταφά και η αδερφή του Μακμπουλέ Αταντάν.
Ο πατέρας του Ατατούρκ ήθελε να λάβει ο γιος του την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση και έτσι τον έστειλε σε ένα από τα πιο σύγχρονα σχολεία της εποχής. Όταν ο Μουσταφά ήταν επτά χρονών ο Αλί Ρίτζα Εφέντ πέθανε. Αυτό διατάραξε την οικογενειακή γαλήνη και για ένα μικρό διάστημα ο μικρός Μουσταφά έμεινε στο αγρόκτημα ενός θείου του.
Στη συνέχεια, ωστόσο, επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη. Αρχικά πήγε στο Γυμνάσιο Δημοσίων Υπαλλήλων Θεσσαλονίκης και το 1893 μεταπήδησε στο Στρατιωτικό Γυμνάσιο. Εκεί έδειξε πολλά από τα ταλέντα αλλά και την εξυπνάδα που είχε. Ξεχώριζε από τους υπόλοιπους μαθητές και έτσι ο καθηγητής μαθηματικών του, ο Μουσταφά Μπέη, του πρόσθεσε και το όνομα Κεμάλ στο ονοματεπώνυμο. Κεμάλ στα τουρκικά σημαίνει ωριμότητα ή/και τελειότητα.
Ο Μουσταφά Κεμάλ τελείωσε το Στρατιωτικό Λύκειο στο Μοναστήρι και ξεκίνησε το Στρατιωτικό Κολέγιο στην Κωνσταντινούπολη. Το 1902 αποφοίτησε με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού και συνέχισε τις σπουδές του στη Στρατιωτική Ακαδημία. Τον Ιανουάριο του 1905 ολοκλήρωσε την Ακαδημία και αποφοίτησε με τον βαθμό του λοχαγού. Ο πρώτος διορισμός του ήταν στην 5η Στρατιά στη Δαμασκό. Το 1907 προήχθη σε ταγματάρχη.
Ήδη από την εποχή που ήταν ανθυπολοχαγός ακόμα, ο νεαρός Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ είχε αναλάβει πολιτική δράση κατά της παραπαίουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ήταν αντίθετος με οτιδήποτε είχε να κάνει με τον θεσμό της αυτοκρατορίας και δεν άργησε να προσχωρήσει στο εθνικιστικό κίνημα των Νεότουρκων.
Ο Ατατούρκ ήταν έντονος χαρακτήρας και γρήγορα χαρακτηρίστηκε αντικαθεστωτικός. Το γεγονός, όμως, πως ήταν ένας εξαιρετικός αξιωματικός στα πεδία των μαχών και καθοδηγούσε με μαεστρία τον στρατό σε νίκες, τον προστάτευε από πιθανές διώξεις.
Όσο, όμως, ο Μουσταφά Ατατούρκ έβλεπε πως απολαμβάνει αυτής της ιδιαίτερης «ασυλίας» από τον Σουλτάνο τόσο πιο σκληρές ήταν οι επιθέσεις που εξαπέλυε εναντίον του. Αυτή η ανοιχτή κόντρα, βέβαια, τον έστειλε στη φυλακή αλλά αυτό ήταν για πολύ λίγο.
Όταν ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμο, ήταν η ώρα για να δείξει ο Ατατούρκ κάθε πτυχή του στρατιωτικού του ταλέντου. Ήταν αυτός που απέκρουσε την επίθεση Άγγλων και Γάλλων σε μια επική μάχη στα Δαρδανέλια και εκείνος που έγραψε χρυσές σελίδες στο μέτωπο της Καλλίπολης. Στη μάχη του Τσανάκκαλε ενάντια στις δυνάμεις της Αντάντ είπε προς τους στρατιώτες του την ιστορική φράση: «Δε σας διατάζω να επιτεθείτε, σας διατάζω να πεθάνετε»! Περίπου 253 χιλιάδες στρατιώτες του Κεμάλ χάθηκαν στο μέτωπο της Καλλίπολης αλλά η στρατηγική ευφυΐα του Ατατούρκ άλλαξε τη μοίρα του συγκεκριμένου μετώπου.
Η φήμη του εκτοξεύτηκε. Ήταν, πλέον, ένας ήρωας για την αυτοκρατορία. Τον αποκάλεσαν «υπερασπιστή του Ισλάμ» και «σωτήρα της Κωνσταντινούπολης». Όπως είναι φυσικό κανείς, πλέον, δεν μπορούσε να τον πειράξει. Το 1916, πλέον, ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ ήταν ένας πανίσχυρος ταξίαρχος. Όταν το 1917 νίκησε και τον (ανέτοιμο) Κόκκινο Στρατό στον Καύκασο έλαβε τον βαθμό του υποστράτηγου.
Παρά τις νίκες του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ωστόσο, η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν μπορούσε να νικήσει τις δυνάμεις της Αντάντ και έτσι ηττήθηκε. Ο Ατατούρκ θεώρησε ταπεινωτική τη Συνθήκη του Μούδρου και ήρθε και πλήρη και οριστική ρήξη με την Υψηλή Πύλη.
Ο άνθρωπος που αναγέννησε (με αίμα) την Τουρκία
Ο πανίσχυρος Ατατούρκ ήξερε πως είχε έρθει η ώρα του. Μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, πάτησε πάνω στα συντρίμμια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βγήκε μπροστά, ζήτησε την πλήρη ανεξαρτησία της Τουρκίας, ξεκινώντας ένα ένοπλο, εθνικιστικό κίνημα.
Αρχικά στράφηκε κατά του ίδιου του Σουλτάνου. Στη συνέχεια άρχισε τις σφαγές. Πόντος, Αρμενία, Μικρά Ασία. Η Δύση είδε στο πρόσωπο του Μουσταφά Κεμάλ έναν πανίσχυρο σύμμαχο. Αυτό του έδωσε απεριόριστη δύναμη στο εσωτερικό μέτωπο όπου, πλέον, είχε εξελιχθεί σε αδιαφιλονίκητο ηγέτη μιας χώρας που... γεννιόταν!
Το Νοέμβριο του 1922 ο Σουλτάνος εγκατέλειψε την Κωνσταντινούπολη και 11 μήνες αργότερα ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ ορκίστηκε ως ο πρώτος πρόεδρος της Δημοκρατίας της Τουρκίας. Χωρίς να χάσει χρόνο άρχισε να «χτίζει» αυτό το νέο κράτος, σε δυτικά πρότυπα με πρώτο μέλημα να ξεριζώσει κάθε στοιχείο ισλαμισμού από τη διοίκηση.
«Ο πολιτισμένος κόσμος είναι πολύ μπροστά μας. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να προλάβουμε» είχε πει σε μια ομιλία του το 1926.
Κατάργησε τα θρησκευτικά σχολεία και τα αντικατέστησε με τα λαϊκά σχολεία. Επέβαλε τα δυτικά ρούχα και απαγόρευσε μαντίλες, φερετζέδες και φέσια. Αντικατέστησε την αραβική γραφή με το λατινικό αλφάβητο. Καθιέρωσε το Γρηγοριανό Ημερολόγιο. Επέβαλε την ισότητα των δυο φύλων (υιοθέτησε τον πολιτικό γάμο, όταν η Ελλάδα το έκανε αυτό μόλις στην πρώτη τετραετία διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου) και κατάργησε το Οθωμανικό Δίκαιο, αντικαθιστώντας το με έναν αστικό και ποινικό κώδικα που είχε στηριχθεί στο μοντέλο της Ελβετίας!
Το κυριότερο που έκανε, ωστόσο, ήταν να επιβάλει (όπως και όλα τα παραπάνω, πολλές φορές με τρόπο αυταρχικό) την εθνική συνείδηση έναντι της θρησκευτικής. Καθόλου τυχαία, άλλωστε, η κόντρα αυτή ανάμεσα σε εθνική και θρησκευτική συνείδηση είναι μια κόντρα που υπάρχει ακόμα και σήμερα στην Τουρκία με τους «κεμαλιστές» να μπαίνουν στο «μάτι» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η προσωπική ζωή του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ ήταν θυελλώδης. Μεγάλα πάθη, μεγάλοι έρωτες ανάμεσα στους οποίους και εκείνος με τη Ζωή Σταυρίδη, τη θρυλική Ζωζώ Νταλμάς, το πρόσωπο της οποίας κοσμούσε το πακέτο των τσιγάρων Sante.
Ο Ατατούρκ παντρεύτηκε (έστω και για λίγο) και δεν απέκτησε βιολογικά παιδιά. Υιοθέτησε, όμως, εννέα με την ιστορία του μικρότερου από αυτά, της Σαμπιχά Γκιοκτσέν να τραβάει τα βλέμματα καθώς έγινε η πρώτη γυναίκα πιλότος μαχητικού αεροσκάφους!
Το μεγάλο πάθος του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ωστόσο, ήταν το αλκοόλ. Οι κακές «γλώσσες», μάλιστα, λένε πως ο «πατέρας των Τούρκων» έπινε κάθε ημέρα τουλάχιστον ένα μπουκάλι ρακί!
«Για μια ακόμη νύχτα αναγκάστηκα να μείνω ξάγρυπνος πίνοντας μέχρι πρωίας με τον Τούρκο πρόεδρο για υπηρεσιακούς λόγους της Αυτού Μεγαλειότητος. Άπαντες έπιναν ακατασχέτως και το μόνο στερεό που μπορούσε να βάλει κάποιος στο στομάχι του ήταν στραγάλια, οποία έλλειψη μέτρου, ακόμη και σε αυτή την τρύπα στη μέση του πουθενά που ονομάζεται Άγκυρα», είχε γράψει προς το Foreign Office, ο Βρετανός πρέσβης στην Άγκυρα, σερ Πέρσι Λορέν!
Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ πέθανε μια ημέρα σαν σήμερα, στις 10 Νοεμβρίου 1938, στις 9.05 το πρωί (κάθε χρόνο στην Τουρκία τη συγκεκριμένη ώρα «παγώνουν» τα πάντα για ένα πεντάλεπτο), στην Κωνσταντινούπολη, στο παλάτι Ντολμάμπαχτσε.
Αιτία θανάτου ήταν η κίρρωση του ήπατος κάτι που έκανε τα τελευταία χρόνια της ζωής του εξαιρετικά δύσκολα καθώς οι περισσότερες ημέρες κυλούσαν με αφόρητους πόνους.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
