Όταν η Ελλάδα, τον Οκτώβριο του 1940, μπήκε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο διέθετε έναν μικρό στόλο έξι υποβρυχίων, ξεπερασμένης τεχνολογίας σε σχέση με αυτά που είχαν οι Ιταλοί και οι Γερμανοί αλλά, κυρίως, που έβγαζαν διαρκώς πολλά και σημαντικά προβλήματα καθώς αποδείχθηκαν ελαττωματικά.
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, τα πληρώματα αυτών των υποβρυχίων είχαν να αντιμετωπίσουν δύο εχθρούς. Ο πρώτος ήταν τα αντίπαλα (και σύγχρονα) υποβρύχια και ο δεύτερος - και ίσως πιο σημαντικός - τα μεγάλα προβλήματα στη λειτουργικότητα των σκαφών.
Μπροστά στον εχθρό, ωστόσο, όλα τα παραπάνω, πήγαιναν «περίπατο». Τα ελληνικά υποβρύχια, με κορυφαίο παράδειγμα αυτό του «Παπανικολής», έδωσαν ότι είχαν και δεν είχαν στη μάχη για την ελευθερία.
Σπουδαίο παράδειγμα αποτελεί και το υποβρύχιο «Τρίτων», το οποίο μια ημέρα σαν σήμερα, στις 16 Νοεμβρίου 1942, έδωσε την τελευταία του ηρωική μάχη, πριν βυθιστεί από εχθρικά πυρά.
Η δράση του υποβρυχίου «Τρίτων»
Η ελληνική κυβέρνηση παρήγγειλε το συγκεκριμένο υποβρύχιο το 1927. Ναυπηγήθηκε στις 4 Απριλίου του 1928 στα Ναυπηγεία At. & Ch. de la Loire στην Ναντ Γαλλίας και παρελήφθη από τον Πλωτάρχη Α. Πρωτόπαπα την 1η Δεκεμβρίου 1930.
Το υποβρύχιο «Τρίτων» είχε ολικό μήκος 68,6 μέτρα, μέγιστο πλάτος, 5,7 μέτρα, ύψος 4,1 μέτρα και εκτόπισμα 700/900 τόνους.
Είχε ταχύτητα 14 κόμβων στην επιφάνεια και 9,5 σε κατάδυση και η μέγιστη ακτίνα δράσης του ήταν 4000 με 10 κόμβους ταχύτητα στην επιφάνεια και 100 μίλια με 5 κόμβους ταχύτητα σε κατάδυση.
Τέλος, διέθετε ένα πυροβόλο των 40 χιλ., ένα πυροβόλο των 100 χιλ. και οκτώ τορπιλοβλητικούς σωλήνες των 21 ιντσών (6 στην πλώρη και 2 στην πρύμη).
Το υποβρύχιο «Τρίτων» ήταν μεταξύ των πλοίων του στόλου που, τον Απρίλιο του 1941, έφτασαν στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Εκεί, εντάχθηκε στη δύναμη του Βρετανικού στόλου της Μεσογείου προκειμένου να συνεχίσει τον αγώνα κατά των δυνάμεων του Άξονα.
Το «Τρίτων» χρησιμοποιήθηκε για περιπολίες τόσο στο Αιγαίο και το Ιόνιο όσο και στην Αδριατική. Βασική αποστολή του ήταν η καταστροφή των εχθρικών συγκοινωνιών. Συνολικά, εκτέλεσε 15 πολεμικές περιπολίες, οι έξι εκ των οποίων στην Ελλάδα.
Σε μια από αυτές, στην τρίτη του κατά σειρά, στις 5 Ιανουαρίου 1941 απέπλευσε για τη θάλασσα της Αδριατικής. Το απόγευμα της τέταρτης ημέρας της περιπολίας του και ενώ βρισκόταν στην περιοχή ανάμεσα στους Οθωνούς και τις ιταλικές ακτές, εντόπισε έναν «σκοτεινό όγκο» σε κοντινή απόσταση. Το «Τρίτων» άρχισε να καταδύεται και πάνω σε αυτή τη διαδικασία εκτόξευσε δυο τορπίλες κατά του συγκεκριμένου στόχου.
Η μια τορπίλη δε βρήκε στόχο. Η δεύτερη, ωστόσο, έπληξε το στόχο της. Τα υδρόφωνα του ελληνικού υποβρυχίου έπαψαν να ακούνε ήχους από το εχθρικό σκάφος και άπαντες θεώρησαν πως το βύθισαν.
Αυτοψία προφανώς και δεν μπορούσε να γίνει αφού το υποβρύχιο Τρίτων «έσπευσε» να φύγει από την περιοχή. Ο πλωτάρχης Γεώργιος Ζέπος, ωστόσο, θεώρησε πως ότι και αν ήταν αυτό που είχαν χτυπήσει, πλέον, είχε καταστραφεί.
Στις 14 Ιανουαρίου, ένας ιταλικός ραδιοφωνικός σταθμός ανακοίνωσε τη βύθιση του υποβρυχίου «Neghelli». Όλοι θεώρησαν πως αυτός ήταν ο στόχος που κατέστρεψε το υποβρύχιο «Τρίτων». Σήμερα, ωστόσο, η βεβαιότητα αυτή έχει υποχωρήσει. Το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, στην επίσημη ιστοσελίδα του, αναφέρει πως ενδεχομένως να βύθισε το «Neghelli».
Αποδεδειγμένα, πάντως, την 23 Μαρτίου 1941 το «Τρίτων», βύθισε, 30 ναυτικά μίλια ανατολικά του ακρωτηρίου Γκάλο του Πρίντεζι, το επιβατηγό «Carnia» 5.451 τόννων.
Σημαντική ήταν η συνεισφορά του υποβρυχίου «Τρίτων» και στη μεταφορά πολεμιστών. Μια από αυτές, μάλιστα, έμεινε στην ιστορία καθώς, στην έβδομη περιπολία του, αποβίβαζε στις βόρειες ακτές της Κρήτης μια ομάδα σαμποτέρ η οποία στη συνέχεια πυρπόλησε στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου 26 πολεμικά αεροσκάφη, περίπου 20 φορτηγά, μεγάλη ποσότητα καυσίμων και σκότωσε και πάνω από 100 Γερμανούς στρατιώτες!
Η τελευταία μάχη, η βύθιση και η σημαία
Στις 10 Νοεμβρίου 1942 ξεκίνησε την ένατη περιπολία του. Αρχική αποστολή του ήταν να αποβιβάσει στρατιωτικό προσωπικό (πέντε Έλληνες μυστικούς πράκτορες) και υλικό στις νοτιοανατολικές ακτές της Εύβοιας και στη συνέχεια θα έκανε πολεμική περιπολία στο Αιγαίο.
Οι καιρικές συνθήκες, ωστόσο, ήταν κάκιστες και αφού η αποβίβαση δεν μπορούσε να γίνει, το «Τρίτων» συνέχισε στην πολεμική του περιπολία. Στο Κάβο Ντόρο εντόπισε εχθρική νηοπομπή υπό το πετρελαιοφόρο «Cereno» και το ατμόπλοιο «Alba Julia», συνοδευόμενα από το αντιτορπιλικό «Hermes».
Το ελληνικό υποβρύχιο έριξε μια τορπίλη κατά του «Alba Julia» η οποία, ωστόσο, δε βρήκε τον στόχο της. Ένα από τα εχθρικά πολεμικά πλοία εντόπισε το «Τρίτων» και άρχισε να επιτίθεται εναντίον του δίχως έλεος. Αρχικά έριξε ενάντια στο ελληνικό υποβρύχιο 13 βόμβες βυθού και στη συνέχεια άλλες 11.
Παρά τον καταιγισμό των βομβών το «Τρίτων» κατάφερε να διαφύγει έχοντας υποστεί ελάχιστες βλάβες. Λίγες ώρες αργότερα, ωστόσο, τα εχθρικά σκάφη το εντόπισαν ξανά.
Το τρίτο κύμα με βόμβες βυθού που δέχθηκε το ελληνικό υποβρύχιο του προκάλεσαν σημαντικότατες ζημιές. Η θέση του προδόθηκε από τις κηλίδες ορυκτέλαιου και πετρελαίου που αναδύονταν στην επιφάνεια.
Το ελληνικό υποβρύχιο αναδύθηκε σε περισκοπικό βάθος προκειμένου να προσανατολιστεί καθώς έχασε τον προσανατολισμό του. Εκείνη την ώρα δέχθηκε μια ακόμα, και, όπως αποδείχθηκε, μοιραία επίθεση με βόμβες βυθού.
Το υποβρύχιο «Τρίτων» υπέστη τρομακτικές ζημιές και, πλέον, είχε δυο επιλογές. Ή θα αναδυόταν και το πλήρωμά του θα σήκωνε λευκή σημαία προκειμένου να παραδοθεί. Ή θα αναδυόταν και θα πολεμούσε μέχρις εσχάτων.
Για το πλήρωμα του υποβρυχίου «Τρίτων» η επιλογή ήταν ξεκάθαρη. Βγήκε στην επιφάνεια με σκοπό να δώσει μάχη. Ο καπετάνιος του υποβρυχίου Επαμεινώνδας Κοντογιάννης άνοιξε την καταπακτή του πυργίσκου και βγήκε ο ίδιος πρώτος με το περίστροφο στο χέρι.
Λίγο μετά τις 10 το βράδυ, έχοντας δεχθεί καταιγισμό πυρών το «Τρίτων» προσπαθούσε να αποφύγει το μοιραίο μέχρι που εχθρικό πλοίο το εμβόλισε. Το ελληνικό υποβρύχιο μετά από σχεδόν εξάωρη μάχη βυθίστηκε ανοιχτά της Εύβοιας.
Για τη βύθιση του υποβρυχίου ενημέρωσαν μετά από αρκετές ημέρες οι μυστικές υπηρεσίες. Την πρώτη μαρτυρία για την τελευταία δραματική μάχη (που στοίχισε τη ζωή σε 20 μέλη του πληρώματος) την έδωσαν οι επιζήσαντες αρχικελευστής Νικ. Μαρουλάς και ο δίοπος Δημ. Παπαδημητρίου οι οποίοι κατάφεραν και γλίτωσαν κολυμπώντας και έφτασαν μετά από περιπέτειες στην Αλεξάνδρεια.
Όταν τον Απρίλιο του 1945 οι Βρετανοί απελευθέρωσαν αιχμαλώτους πολέμου που κρατούνταν στο στρατόπεδο Marlag, κοντά στη Βρέμη, επέστρεψαν στην Ελλάδα ο κυβερνήτης του υποβρυχίου «Τρίτων», υποπλοίαρχος Επαμ. Κοντογιάννης και ο υποπλοίαρχος Χρήστος Σολιώτης, που είχαν συλληφθεί στη διάρκεια της μάχης!
Τη στιγμή που το ελληνικό υποβρύχιο βυθιζόταν, ο διοικητής του γερμανικού καταδιωκτικού έδωσε εντολή σε έναν ναύτη να πηδήξει πάνω στο «Τρίτων» και να πάρει τη σημαία του ως λάφυρο. Μετά από 30 ολόκληρα χρόνια, το 1972, κάτι αναπάντεχο συνέβη. Κατά τη διάρκεια της παράδοσης στην Ελλάδα του τότε νεότευκτου «Τρίτων ΙΙ» και ενώ ο Έλληνας κυβερνήτης βρισκόταν στο βήμα και απηύθυνε χαιρετισμό, ένας ηλικιωμένος άνδρας σηκώθηκε, τον πλησίασε και του έδωσε μια διπλωμένη σημαία. «Αυτή η σημαία ανήκει σε εσάς», του είπε.
Ήταν η σημαία του «Τρίτων» και ο ηλικιωμένος άνδρας ήταν ο κυβερνήτης του γερμανικού καταδιωκτικού! Σήμερα και αφού πρώτα έγινε η απαραίτητη συντήρηση και αποκατάσταση, η σημαία εκτίθεται στη βάση υποβρυχίων του ναυστάθμου της Σαλαμίνας.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
