Αν κάποιος κάνει μία βόλτα στο κέντρο της Αθήνας θα παρατηρήσει πως, πλέον, πολλά γκρουπ τουριστών κάνουν στάση στο ιστορικό κτίριο του Πολυτεχνείου στην οδό Πατησίων, όχι επειδή δίπλα βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο αλλά για να εξηγήσουν οι ξεναγοί τι είχε συμβεί εκεί τον Νοέμβριο του 1973.
Αντίθετα, δε συμβαίνει το ίδιο με ένα άλλο σύμβολο της αντίστασης κατά της χούντας που βρίσκεται μερικές εκατοντάδες μέτρα νοτιότερα. Κανείς δε θα σταθεί στη συμβολή των οδών Μασσαλίας και Σόλωνος. Ακόμα και οι Αθηναίοι που το κάνουν είναι λίγοι.
Ακόμα πιο λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν πως σε εκείνο το σημείο παλαιότερα υπήρχε μία μαρμάρινη πλάκα που είναι τοποθετημένη λίγο ψηλά (σήμερα βρίσκεται στην κεντρική είσοδο του ιδρύματος). Ίσως είχε τοποθετηθεί εκεί ψηλά προκειμένου να αναγκάσει τον διαβάτη να σηκώσει το κεφάλι ψηλά προς την ταράτσα της Νομικής.
«Ροδοχάραμα
Κούροι και Κόρες της Σπουδής,
Τέτοιες ώρες – Τρανές ώρες
Μόνο εσείς και τα πουλιά τα ελεύθερα
Ξεδιπλώνετε τον άνεμο και πετάτε με το αγέρι
Και ξεμούδιασαν και ορθώθηκαν τα κορμιά
Άρχισε το Ροδοχάραμα.
Γιάννης Κουτσοχέρας,
21 Φεβρουαρίου 1973».
Αυτό γράφει η μαρμάρινη πλάκα. Το ποίημα αυτό ανήκει στον λογοτέχνη Γιάννη Κουτσοχέρα (είχε υπάρξει και βουλευτής της Ένωσης Κέντρου) ο οποίος στην εξέγερση της Νομικής το 1973 έχασε το μάτι του όταν χτυπήθηκε από παρακρατικούς.
Το περιβόητο νομοθετικό διάταγμα «1347/73»
Κατά τη διάρκεια του πέμπτου έτους της δικτατορίας, το 1972, το καθεστώς προσπάθησε να λάβει μια πιο... «δημοκρατική» μορφή με τη λεγόμενη φιλελευθεροποίηση που επιχείρησε ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος.
Η χούντα θεώρησε πως μια καλή «πρόβα τζενεράλε» θα ήταν να δοθούν κάποιες επιπλέον ελευθερίες στους φοιτητές κάτι που θα λειτουργούσε και σαν «βαλβίδα αποσυμπίεσης». Οι φοιτητές εκείνη την εποχή είχαν δημιουργήσει τις Φοιτητικές Επιτροπές Αγώνα και αμφισβητούσαν ανοιχτά τα διοικητικά συμβούλια των φοιτητικών συλλόγων τα οποία, όπως είναι φυσικό, ελέγχονταν απόλυτα από τη χούντα αφού ήταν... διορισμένα από αυτή!
Οι «εγκέφαλοι» του καθεστώτος θεώρησαν πως θα ήταν εύκολο να ξεγελάσουν το φοιτητικό κίνημα πραγματοποιώντας εκλογές. Οι εκλογές έγιναν και ως εκ θαύματος τις κέρδισαν φοιτητές προσκείμενοι στη χούντα!
Τα περιστατικά βίας και νοθείας που καταγγέλθηκαν δε φόβισαν, ούτε αποθάρρυναν τους φοιτητές οι οποίοι αντιλήφθηκαν πως δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι ουσιαστικό και έτσι αποφάσισαν να οργανώσουν τον αγώνα τους σε διαφορετικό επίπεδο, πλέον.
Ο πρώτος μήνας του 1973 κύλησε με συνεχείς ζυμώσεις μεταξύ των φοιτητικών οργανώσεων («Ρήγας Φεραίος», «Αντι-ΕΦΕΕ», «ΑΑΣΠΕ» κ.α) και αυτό που ξεκάθαρα προέκυπτε ήταν η ανάγκη για πιο δυναμικές και μαζικές αντιδράσεις με στόχο όχι μόνο την κινητοποίηση των φοιτητών αλλά και την αφύπνιση κομματιού της κοινωνίας προκειμένου να φανεί ότι η χούντα δεν ήταν άτρωτη.
Στις 5 Φεβρουαρίου οι φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν να προχωρήσουν σε γενική αποχή από τα μαθήματα καταγγέλλοντας την προηγούμενη εκλογική διαδικασία και ζητώντας νέες - πραγματικά ελεύθερες - φοιτητικές εκλογές. Η χούντα, φοβούμενη πως αυτή η αντίδραση θα προκαλέσει μεγαλύτερα προβλήματα, αντέδρασε σπασμωδικά και στις 13 Φεβρουαρίου δημοσίευσε το περιβόητο διάταγμα «1347/73» με το οποίο δινόταν η δυνατότητα στον Υπουργό Εθνικής Άμυνας να ανακαλέσει τις αναβολές στράτευσης των φοιτητών που απείχαν από τα μαθήματά τους.
Πιο συγκεκριμένα το συγκεκριμένο άρθρο τροποποιούσε το άρθρο 18 του παλαιότερου ΝΔ 720/1970: «Εις το άρθρο 18 του ΝΔ 720/1970 ''περί Στρατολογίας'' προστίθεται παράγραφος έχουσα ως εξής:
6. Δύναται ωσαύτως ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης να διατάσση την διακοπήν χορηγηθείσης αναβολής κατατάξεως εις σπουδαστάς, ονομαστικώς, κατόπιν προτάσεως του Αρχηγείου του οικείου Κλάδου Ενόπλων Δυνάμεων και εις τας ακολούθους περιπτώσεις:
Α) Λόγω οιασδήποτε πειθαρχικής ποινής επιβληθείσης υπό του κατά νόμον αρμοδίου οργάνου, πολυμελούς ή μονομελούς.
Β) Λόγω καταδίκης εις οιανδήποτε ποινήν διά τινα των εν άρθροις 167, 169 έως και 176, 181 έως και 192 και 194 έως και 197 του Ποινικού Κώδικα πράξεων.
Γ) Λόγω οιασδήποτε υπαιτίου αποχής εκ των παραδόσεων, εξετάσεων ή ασκήσεων των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ή προτροπής εις τοιαύτην αποχήν, ανεξαρτήτως της πειθαρχικής διώξεως επί ταύταις.
Η άσκησις οιουδήποτε ενδίκου μέσου κατά της αποφάσεως του Δικαστηρίου ή του πειθαρχικού οργάνου δεν αναστέλλει την εκτέλεσιν της αποφάσεως του Υπουργού Εθνικής Αμύνης περί διακοπής της χορηγηθείσης αναβολής κατατάξεως».
Η κατάληψη που αποδείχθηκε μήτρα του Πολυτεχνείου
Αυτό ήταν η αφορμή που όλοι περίμεναν. Από εκείνο το σημείο και έπειτα τίποτα δε θα ήταν το ίδιο. Οι φοιτητές δεν άφησαν τον χρόνο να κυλήσει. Την ίδια ημέρα, στις 13 Φεβρουαρίου, έγινε συγκέντρωση μέσα στο Πολυτεχνείο.
Η αστυνομία έσπασε το Άσυλο, εισέβαλε στον πανεπιστημιακό χώρο και μετά από ένα όργιο καταστολής, συνέλαβε σχεδόν 100 φοιτητές αλλά έστειλε στο αυτόφωρο 11 φοιτητές οι οποίοι ήταν οι: Παρασκευάς Βάγιας, Σέργιος Δημακόπουλος, Μάκης Μπαλαούρας, Κυριάκος Σταμέλος, Βλάσης Λιαροκάπης, Ηλίας Κατωπόδης, Βασίλης Χριστόπουλος, Σάκης Παπαθεοδώρου, Αλκιβιάδης Πρέπης, Μάνος Τζανεττής και Δημήτρης Αρχοντής.
Όταν εμφανίστηκαν για να δικαστούν οι περισσότεροι έφεραν εμφανή τα σημάδια των βασανιστηρίων που είχαν υποστεί κάτι που μεγάλωσε την οργή των υπολοίπων φοιτητών.
Μέσα σε λίγα 24ωρα συνολικά 88 φοιτητές (που από το καθεστώς θεωρήθηκαν πρωτοστάτες) έλαβαν φύλλο πορείας για να παρουσιαστούν στον στρατό. Οι αντιδράσεις του φοιτητικού κινήματος ήταν οργισμένες και, πλέον, η κατάσταση μύριζε μπαρούτι.
Κάπως έτσι, μια ημέρα σαν σήμερα, στις 21 Φεβρουαρίου 1973, περίπου 4.000 φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής στην οδό Σόλωνος. Αφού διασφάλισαν πως το κτίριο έχει «κλειδωθεί» από μέσα, ανέβηκαν στην ταράτσα και άρχισαν να φωνάζουν αντιδικτατορικά συνθήματα.
Η κινητοποίηση ήταν μαζικότατη και «αγκαλιάστηκε» αμέσως από τους Αθηναίους οι οποίοι έσπευσαν στη Νομική για να συμπαρασταθούν στους φοιτητές. Ήταν η πρώτη φορά μετά την κηδεία του «Γέρου της Δημοκρατίας» Γεωργίου Παπανδρέου κατά την οποία υπήρξε οργανωμένη αντίδραση κατά των πραξικοπηματιών.
Τα νέα διαδίδονται αστραπιαία και στην περιοχή σπεύδουν Έλληνες αλλά και ξένοι δημοσιογράφοι που ενημερώνουν διαρκώς τα Μέσα που εργάζονται κάτι που προφανέστατα φέρνει τη χούντα σε ακόμα πιο δύσκολη θέση.
Η Πρυτανεία μη μπορώντας να κάνει κάτι άλλο ανέχεται σιωπηρά την κατάληψη με την ελπίδα πως αυτή θα λήξει σύντομα και δε ζητά την επέμβαση της αστυνομίας. «Γνωρίζετε τους νόμους της πατρίδος, του πανεπιστημίου σας. Είσθε αυτοδιοίκητον ΑΕΙ. Πράξατε τον καθήκον σας», έγραψε σε χειρόγραφο σημείωμά προς τη Σύγκλητο του ΕΚΠΑ ο Στυλιανός Παττακός.
Οι φοιτητές μετέτρεψαν την κατάληψη σε μία αντιδικτατορική γιορτή. Χόρευαν στην ταράτσα της Νομικής για να τους δει ο κόσμος. Τραγουδούσαν με όση δύναμη είχαν το «πότε θα κάνει ξαστεριά», ενώ χιλιάδες αυτοσχέδια τρικάκια (που γράφονταν εκείνη την ώρα) γέμισαν τους δρόμους γύρω από το κτίριο της Νομικής με συνθήματα όπως «Λευτεριά στα αδέλφια μας», «Δημοκρατία», «Δεν περνά ο φασισμός», «Κάτω η χούντα», «Δεν σε θέλει ο λαός, πάρ’ τη Δέσποινα και μπρος», «Κάτω η επιστράτευση», «Ελλάς Ελλήνων Φυλακισμένων».
Το βράδυ της πρώτης ημέρας της κατάληψης, η χούντα επιτέθηκε με αγριότητα σε όσους είχαν συγκεντρωθεί γύρω από τη Νομική προκειμένου να δείξουν τη συμπαράστασή τους. Οι ξυλοδαρμοί από αστυνομικούς και παρακρατικούς στα στενά ήταν άγριοι. Σε έναν τέτοιο έχασε το μάτι του, όπως ήδη αναφέρθηκε ο Γιάννης Κουτσοχέρας.
Το συντονιστικό της κατάληψης (στο οποίο συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, οι Στέφανος Τζουμάκας, Νίκος Μπίστης, Όλγα Τρέμη, Γιάννης Ματζουράνης, Ιωάννα Καρυστιανή, Μάκης Παρασκευόπουλος και Διονύσης Μαυρογένης) αποφάσισε πως δεν είχε έρθει ακόμα η ώρα για μια ανοιχτή βίαιη σύγκρουση με το καθεστώς και πως είναι προτιμότερο να γίνει μια συντεταγμένη αποχώρηση των καταληψιών από τη Νομική ώστε να μετατραπεί σε αντιδικτατορική πορεία στο κέντρο της Αθήνας.
Και αυτό έγινε. Το βράδυ της 22ας Φεβρουαρίου οι φοιτητές αποχώρησαν με την κάλυψη χιλιάδων Αθηναίων που είχαν σπεύσει στην περιοχή. Μπορεί η διαδήλωση που ακολούθησε να ήταν μεγαλειώδης, ωστόσο, στα στενά του κέντρου αστυνομικοί και παρακρατικοί δρούσαν ανενόχλητοι. Δεκάδες διαδηλωτές ξυλοκοπήθηκαν και συνελήφθησαν αλλά πλέον το νερό είχε μπει στο αυλάκι...
Όπως αποδείχθηκε μερικούς μήνες αργότερα, η κατάληψη της Νομικής ήταν στην πραγματικότητα η μήτρα της εξέγερσης του Πολυτεχνείο.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
