Τα τελευταία χρόνια στις πορείες του Πολυτεχνείου ή σε αυτές που γίνονται στην επέτειο της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου υπάρχει ένα σύνθημα που λέει: «Κουμής, Κανελλοπούλου, Μιχάλης Καλτεζάς, Αλέξης Γρηγορόπουλος, αυτή είναι η ΕΛΑΣ». Το συγκεκριμένο σύνθημα είναι προφανές πως κάνει αναφορά στην αστυνομική βία. Πολλές φορές, ωστόσο, όσοι βρισκόμαστε στο δρόμο για τις ανάγκες του ρεπορτάζ ακούμε νέους ανθρώπους να αναρωτιούνται «Καλά ο Γρηγορόπουλος και ο Καλτεζάς. Το ''Κουμής, Καννελοπούλου'', ωστόσο, τι είναι; Σε ποιους αναφέρεται;».
Ο Ιάκωβος Κουμής και η Σταματίνα Κανελλοπούλου, λοιπόν, είναι δυο (σχεδόν) ξεχασμένοι νεκροί. Ήταν δυο νέοι άνθρωποι, θύματα της αστυνομικής βίας, που έχασαν τη ζωή τους στην πορεία για την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1980. Με τις μνήμες ακόμα νωπές. Μόλις επτά χρόνια μετά από εκείνες τις μεγάλες ημέρες και μόλις έξι χρόνια μετά την πτώση τους χούντας. Η 7η επέτειος του Πολυτεχνείου παραμένει η πλέον αιματοβαμμένη.
Η αιματοβαμμένη 7η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου
Τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, αυτό που σήμερα λέμε καθιερωμένη πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία, γινόταν στις 16 Νοεμβρίου και όχι στις 17 όπως επικράτησε λίγα χρόνια μετά. Για την ιστορία και μόνο αξίζει να αναφερθεί πως στην πρώτη επέτειο της εξέγερσης, στις 17 Νοεμβρίου 1974, έγιναν οι πρώτες εκλογές της μεταπολίτευσης. Το 1980 οι εκδηλώσεις για την επέτειο κορυφώθηκαν στις 16/11. Μόνο που εκείνη τη χρονιά η πορεία δε θα έφτανε ποτέ μέχρι την πρεσβεία. Η κυβέρνηση Ράλλη, εξαιτίας του τεταμένου κλίματος, απαγόρευσε να φτάσει η πορεία μέχρι εκεί.
Τα αντιαμερικανικά συναισθήματα του λαού ήταν ακόμα σε «έξαρση» και η πρωτοβουλία της κυβέρνησης να επανέλθει στο ΝΑΤΟ (το οποίο η νεολαία που συμμετείχε στην εξέγερση του '73 κατηγορούσε ανοιχτά για εμπλοκή στην εγκαθίδρυση του δικτατορικού καθεστώτος) είχε δημιουργήσει μεγάλη ένταση. Το όλο κλίμα έγινε ακόμα πιο βαρύ από την κίνηση του Ευάγγελου Αβέρωφ, τότε υπουργού Εθνικής Άμυνας, να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες για παραμονή των στρατιωτικών βάσεων της υπερδύναμης στην Ελλάδα. Με όλα αυτά ως δεδομένα η νεολαία ήθελε να δείξει με κάθε τρόπο την αντίθεσή της στη φιλοαμερικανική πολιτική που ακολουθούσε η κυβέρνηση, ενώ από την πλευρά της η κυβέρνηση ήθελε με κάθε τρόπο να αποτρέψει κάθε διαμαρτυρία που θα είχε σαν στόχο την πρεσβεία των ΗΠΑ.
Κάπως έτσι, στην πλατεία Συντάγματος, συγκεκριμένα στα «λουλουδάδικα» της Βουλής, τα ΜΑΤ είχαν κάνει έναν ισχυρό φραγμό με εντολή να σταματήσουν όσους επιχειρήσουν να περάσουν. Τα περισσότερα κόμματα, νεολαίες και φοιτητικές οργανώσεις που συμμετείχαν στην πορεία αποδέχθηκαν την απαγόρευση και έτσι ξεκινώντας από το Πολυτεχνείο, έφτασαν με πορεία μέχρι το Σύνταγμα και εκεί είτε διαλύονταν είτε συνέχιζαν την πορεία τους κατηφορίζοντας την Πανεπιστημίου. Περίπου 2.000 άτομα, ωστόσο, φοιτητές και εργάτες που άνηκαν σε οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς και ομάδες του αναρχικού χώρου αποφάσισαν να επιχειρήσουν να σπάσουν τον φραγμό των αστυνομικών και να συνεχίσουν προς την αμερικανική πρεσβεία.
Το κεντρικό συμβούλιο της ΕΦΕΕ – αποτελούμενο κατά βάση από μέλη της ΚΝΕ και της νεολαίας ΠΑΣΟΚ – ήταν αυτό που αποφάσισε να πειθαρχήσει στην απαγόρευση, ενώ αντίθετα η αριστερή μειοψηφία, αποτελούμενη από οργανώσεις όπως οι ΠΠΣΠ, ΑΑΣΠΕ, ΕΚΟΝ, Ρήγας Φεραίος-Β’ Πανελλαδική, ΚΚΕ μ-λ, ΕΚΚΕ και άλλες, αποφάσισε να συνεχίσει προς την αμερικανική Πρεσβεία.
Όταν όλοι οι συγκεντρωμένοι έφτασαν στο Σύνταγμα η πλειοψηφία της ΕΦΕΕ έκανε αυτό που είχε πει, ενώ η μειοψηφία συγκεντρώθηκε μπροστά από το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη προκειμένου να αφήσει το περιθώριο να περάσουν όσοι ήθελαν να κατηφορίσουν προς την Πανεπιστημίου.
Περίπου στις 9 το βράδυ εκείνης της Κυριακής, οι συγκεντρωμένοι κινήθηκαν προς τα «λουλουδάδικα» και επιχείρησαν να συνεχίσουν την πορεία τους. Οι αστυνομικοί έκαναν μερικές δεκάδες βήματα μπροστά και έδειξαν πως δε θα επιτρέψουν στο συγκεκριμένο κομμάτι της πορείας να συνεχίσει προς την πρεσβεία των ΗΠΑ. Οι συγκεντρωμένοι έκαναν και αυτοί μερικά βήματα προς τον φραγμό και σταμάτησαν. Οι δυο πλευρές ήταν κοντά αλλά δε φάνηκε πως θα δινόταν συνέχεια. Μέσα σε ελάχιστες στιγμές, ωστόσο, τα πάντα άλλαξαν δραματικά.
Άγρια καταστολή και αίμα στους δρόμους
Οι δυνάμεις των ΜΑΤ πραγματοποίησαν μια επίθεση πρωτοφανούς βιαιότητας. Ξαφνικά εμφανίστηκε και η αύρα η οποία ρίχνει νερό στους διαδηλωτές. Οι αστυνομικοί βαρούσαν με τα γκλοπ τους οποιονδήποτε έβλεπαν μπροστά τους, ενώ υπήρξαν και καταγγελίες πως χωροφύλακες που ήταν ακροβολισμένοι στο προαύλιο της βουλής, πυροβολούσαν με αληθινά πυρά.
Κατά τη διαρκεία της προσπάθειας των φοιτητών να οπισθοχωρήσουν το ξύλο είναι ανελέητο. Μπροστά από το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, στο πεζοδρόμιο της Πανεπιστημίου, σωριάζεται στο έδαφος η 21χρονη εργάτρια από το Περιστέρι, Σταματίνα Κανελλοπούλου. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του αρραβωνιαστικού της, έπεσαν πάνω της 15 αστυνομικοί που τη χτυπούσαν με μανία. Όταν έχασε τις αισθήσεις της, την άφησαν. Για αρκετή ώρα η άτυχη κοπέλα βρισκόταν αναίσθητη στο έδαφος και δεχόταν χτυπήματα από όποιον αστυνομικό περνούσε από το σημείο. Μεταφέρθηκε στο «Ιπποκράτειο» και κατέληξε μερικές ώρες αργότερα. Σύμφωνα με το ιατροδικαστικό πόρισμα αιτία θανάτου ήταν η κρανιοεγκεφαλική κάκωση, που προκλήθηκε από τουλάχιστον 20 χτυπήματα στο κεφάλι! «Ο θάνατος προήλθε από ένα βίαιο χτύπημα στο κεφάλι που προκλήθηκε από αμβλύ αντικείμενο που είχε σαν αποτέλεσμα την πολτοποίησή του», ανέφεραν χαρακτηριστικά.
Σχεδόν την ίδια ώρα, μια παρέα φοιτητών που συμμετείχε στην πορεία όταν έφτασε στο Σύνταγμα και είδε την άγρια καταστολή, αποφάσισε πως θα έπρεπε να φύγει. Κινήθηκε προς την κάτω πλευρά της πλατείας, όταν είδε όμως πως οι αστυνομικοί τους πλησίασαν, κάποιοι αποφάσισαν να κάτσουν σε ένα καφενείο με την ελπίδα ότι θα γλιτώσουν. Οι αστυνομικοί, ωστόσο, εισέβαλαν μέσα στα μαγαζιά και ξυλοκόπησαν άγρια όποιον τους φαινόταν «ύποπτος».
Ένας από αυτούς ήταν ο 26χονος κύπριος φοιτητής Ιάκωβος Κουμής που για πρώτη φορά πήγαινε σε πορεία του Πολυτεχνείου. Καθόταν με πλάτη στην έφοδο τον ΜΑΤ και δέχθηκε στο πίσω μέρος του κεφαλιού του ένα δυνατό χτύπημα από γκλοπ. Ο νεαρός φοιτητής σωριάζεται στο έδαφος. Λίγο αργότερα διακομίστηκε στο «Λαϊκό» όπου διαπιστώθηκε πως ήταν κλινικά νεκρός (κατέληξε δέκα ημέρες αργότερα), ενώ ο ιατροδικαστής που εξέτασε τη σορό του κατέληξε στο συμπέρασμα πως αιτία θανάτου ήταν ένα καίριο «πλήγμα αποκοπής του εγκεφάλου»!
Τα επεισόδια κράτησαν μέχρι τις 4 το ξημέρωμα και οι καταστροφές (μέχρι και την Πατησίων) ήταν τεράστιες. Η καταστολή ήταν πρωτοφανής και έκανε πολλούς πολιτικούς της Αριστεράς να μιλήσουν για «νέα Ιουλιανά». Πέρα από τους δυο νεκρούς, τουλάχιστον 150 διαδηλωτές ακόμα μεταφέρθηκαν στα νοσοκομεία με ελαφρά ή και σοβαρότερα χτυπήματα.
Για «οργανωμένες ομάδες αναρχικών και εξτρεμιστικών στοιχείων που αμαύρωσαν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο και προκάλεσαν βάναυσα τα δημοκρατικά και ειρηνικά αισθήματα του συνόλου του ελληνικού λαού» έκανε λόγο το κυβερνών κόμμα της Νέας Δημοκρατίας. Για «μικρές ομάδες ανευθύνων στοιχείων και προβοκατόρων άγνωστης και ύποπτης προέλευσης που δημιούργησαν θλιβερά έκτροπα με προφανή σκοπό να αμαυρώσουν και να δυσφημίσουν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο του Πολυτεχνείου» έκανε λόγο ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Ανδρέας Παπανδρέου.
Εκ διαμέτρου αντίθετη ήταν η άποψη που κατέθεσε από το βήμα της Βουλής ο πρόεδρος της ΕΔΗΚ, Γιάννης Ζίγδης, ο οποίος είχε τονίσει: «Η βασική αιτία του κακού είναι ότι η κυβέρνηση διατηρεί ένα Σώμα που αποτελεί ντροπή, τα ΜΑΤ. Δεν είναι αστυνομία αυτό, αυτό είναι Σώμα ΕΣ-ΕΣ, είναι χειρότερο από την ΕΣΑ, τα μέλη του είναι κακούργοι, όχι ότι οι άνθρωποι γεννήθηκαν κακούργοι, αλλά εκπαιδεύονται για να γίνουν κακούργοι. Τους είδα στη Ρόδο, όπου επετέθηκαν εναντίον ενός λαού που έκανε μια ειρηνική παρέλαση. Επετέθηκαν με τέτοια λύσσα, που δεν έχω δεί ούτε στους Ιταλούς φασίστες, όταν ήμουν παιδί στη Ρόδο (...) Ας έχουμε μια ειδική συνεδρίαση για το αν μπορεί μια Δημοκρατία να διατηρεί κρατικά όργανα , τύπου ΜΑΤ. Αυτά είναι μόνο για τους ''Χίτλερ''' μόνο για τους ''Μουσολίνι''. Είναι αδιανόητο να υπάρχουν σε μια δημοκρατική Πολιτεία».
Η αστυνομία διενήργησε Ένορκη Διοικητική Εξέταση αλλά, όχι ότι αυτό προκαλεί κάποια έκπληξη, οι υπεύθυνοι δε βρέθηκαν και κρίθηκε πως, σε τελική ανάλυση, ήταν όλα καλώς καμωμένα. Ο Κουμής και η Κανελλοπούλου έμειναν στην ιστορία ως οι «αδικαίωτοι νεκροί».
Αντί επιλόγου
«Μου έρχεται το πρώτο χτύπημα στο κεφάλι. Είναι πολλοί. Είμαι μόνος μου. Κάποιοι άνθρωποι που δεν ξέρω με βοηθάνε. Είναι όλα θολά. Ρωτάνε τ' όνομά μου. Νομίζω πως τους έχω πει: Ιάκωβος Κουμής, Κύπριος φοιτητής. Είναι κι άλλοι χτυπημένοι, εγώ όμως δεν καταλαβαίνω. Έρχεται ένα ασθενοφόρο. Με βάζουν μέσα. Εγώ, λέω, είμαι καλά, θα πρέπει να υπάρχουν κι άλλοι, πιο σοβαρά από μένα.
Στη διαδρομή που κάναμε για το νοσοκομείο, εγώ είμαι ήδη ΝΕΚΡΟΣ. Όλος ο κόσμος ξέρει πως με χτύπησαν τα ΜΑΤ στην πορεία του Πολυτεχνείου. Μετά από δύο μέρες μου έκαναν νεκροτομή. Ήρθε κι ο Ντουράντε, ο ιταλός ιατροδικαστής, γιατί οι φίλοι μου δεν είχαν εμπιστοσύνη στον Γιαμαρέλλο. Ο Ντουράντε μετρούσε και ξαναμετρούσε - τώρα καταλαβαίνω γιατί τον φέρανε. Με πήραν στο χωριό μου και με θάψανε.
Ο Γιαμαρέλλος είχε το θράσος να πει ότι ήμουν ασθενικός τύπος και γι' αυτό πέθανα.Έτσι, λοιπόν, θάφτηκα και γω. Γυρίσαν όλοι στις δουλειές τους, όπως και τα ΜΑΤ. Βέβαια, οι δύο δολοφονίες δεν είναι τίποτε το ιδιαίτερο. Μονάχα δύο ζωές χάθηκαν. Μα σήμερα είμαι γω και η Σταματίνα. Αύριο δεν ξέρουμε... Εμείς είμαστε νεκροί.
Εσύ; Εσείς;»
Απόσπασμα από το κείμενο που έγραψε η Μαρία Κουμή, σύζυγος του Ιάκωβου, στις 15 Νοέμβρη του 1981 στην εφημερίδα «Καθημερινή».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
