Η περιβολή ενός Κάπταιν Χουκ με χαϊμαλιά, η ψυχή ενός Πήτερ Παν που δεν γέρασε ποτέ καλλιτεχνικά, ο Frank Zappa έφυγε μια μέρα σαν σήμερα, την 4η του Δεκέμβρη, και άφησε στη ροκ ένα κενό πολύ βαθύτερο από το περίγραμμά του.
Γεννήθηκε τον ίδιο μήνα στις 21 στη Βαλτιμόρη, και μεγάλωσε για να γίνει όχι απλά μουσικός, συνθέτης, σκηνοθέτης ή ροκ σταρ, αλλά ένας αρλεκίνος που φορούσε τη μπαναλαρία της Americana για κοστούμι, και με πάντα ακονισμένη κριτική κατά του συμβιβασμού.
Με Σισιλιάνικη, Ελληνική, Αραβική και Γαλλική καταγωγή, ίσως και από κούνια είχε τα γονίδια που τον έκαναν δεκτικό στο fusion και τον αυτοσχεδιασμό ως κύρια αρχή.
Παιδικά χρόνια
Οι παραστάσεις του ως παιδί εξίσου ερεθιστικές. Ο πατέρας του, μαθηματικός και χημικός στην υπηρεσία της Εθνικής Άμυνας, ήταν ο λόγος που ο Frank μεγάλωσε δίπλα σε αποθήκες χημικών όπλων του Στρατού, εικόνες που ξεπηδούν πότε-πότε στα κομμάτια του.
Επιβίωσε παίζοντας με ωμό υδράργυρο που έκλεβε από τα εργαλεία του πατέρα του, και τη φορά που ένας γιατρός του σφήνωσε δύο μπουτόν από ράδιο στη μύτη (δεν ήξεραν τι σημαίνει τότε), για να θεραπεύσει την ιγμορίτιδά του, που μάλλον είχε προέλθει από έκθεση σε αέριο μουστάρδας.
Αν αγνοήσουμε πως η έκθεση σε τόσα καρκινογόνα ίσως μας κόστισε τον Frank σε πολύ τρυφερή, για όσα είχε να δώσει, ηλικία, μπορεί και να ήταν τo μαγικό φίλτρο που τον έκανε τρελό αλχημιστή της Prog Rock.
Progressive όμως όπως την εννοούσε ο ίδιος, και όχι σύγχρονοί του όπως οι Beatles, οι Stones, οι Zep, και λοιπές κομπανίες.
Ο Frank μαθαίνει κιθάρα και ποδήλατο
Έμαθε κιθάρα σε σχετικά προχωρημένη ηλικία, τον είχαν κερδίσει πρώτα τα ντραμς, αλλά μεταξύ του '60 και μέσα στα 70' και 80', ότι λίγο μπορεί τα του έλειπε σε δεξιοτεχνία, το συμπλήρωνε με μία ευρεία γκάμα παραστάσεων, τάσεων, και μουσικής αντίληψης.
Ο Zappa ήταν ένας θιασώτης του «ήχου για τον ήχο». Οι πεπατημένες κλίμακες που ημερώνουν τα ήθη και παράγουν γλυκές ορμόνες δεν ήταν παρά ένα μέτρο στην ανεξερεύνητη ακόμα παρτιτούρα της μουσικής.
Η μητέρα του τον προέτρεπε σε διαφορετικά ακούσματα. Από avant-garde και κλασική μουσική μέχρι τζαζ, χιτζάζ και τις κλαψιάρικες τρομπέτες του Γκόραν Μπρέγκοβιτς, ο Frank δεν γαλουχήθηκε σε στεγανά, αλλά σε ένα ψηφιδωτό ήχων.
Στο λύκειο γνώρισε μία κομβική προσωπικότητα της ζωής του, τον Don Van Vliet, γνωστό επί σκηνής ως Captain Beefheart, και έγιναν σημαντική επιρροή ο ένας για τον άλλο.
Μετά το λύκειο, άρχισε να γράφει κομμάτια για γνωστούς μουσικούς, τραγουδιστές, και γνώρισε τα κακώς κείμενα της βιομηχανίας εργαζόμενος σε διαφημιστική φίρμα. Μετακομίζει στο Los Angeles. Σκηνοθέτησε δικά του φιλμ, και εμφανιζόταν σε εκπομπές για σουρεάλ εκτελέσεις.
Έχετε δει ποτέ τον Frank Zappa να παίζει ποδήλατο με μπαγκέτες;
Η πρώτη Εφεύρεση
Στο μουσικό στερέωμα εδραιώθηκε με τους Mothers of Invention, διαλαλώντας μέσα από τα κομμάτια του, όχι απλά την τέχνη του, αλλά τι σημαίνει για τον ίδιο. Συνεχής κίνηση, πρωτοπορία πρώτα, και αρμονία σε δεύτερο χρόνο.
Γρήγορα το σχήμα έγινε «δικό του», η προσωπικότητά του εξαπλωνόταν όπως τα αφροδίσια στα ιδρωμένα 60s, και έκαναν το φορέ τους στον κόσμο με το Freak Out!.
Η μέθοδός του και το έργο του ήταν ένας πίνακας κοφτερών αντιθέσεων. Ακατέργαστοι ήχοι και κακοφωνία διάνθιζαν τα original κομμάτια του, και οι διασκευές του ήταν γεμάτες αγάπη για τους μπλουζάδες που τον επηρέασαν.
Οι συνεργάτες του δεν περίμεναν να τους αναγκάζει να παίζουν από παρτιτούρες στο στούντιο, έχοντας συνηθίσει στα ψηλαφητά sessions, με τον Zappa να διευθύνει με αυστηρότητα μαέστρου.
Η τελειομανία του και η άποψή του για το τέλειο ήταν από μόνες του σχόλιο. Με δύσπεπτους ήχους, δοκίμαζε την καταναλωτική κουλτούρα που καταργιόταν από τις πρώτες του μέρες. Τι ήταν όλα αυτά τα σχήματα που δήλωναν «προοδευτικά»;
To White Album; Βιαστικό κολάζ για λίγο χώρο σε μια εξελισσόμενη αγορά. Οι Pink Floyd, πότε έπιαναν το νόημα, πότε όχι. Αν είχατε ποτέ σε εκτίμηση τον Τζον Λένον, μη μιλήσετε στον Zappa για τον πρώην συνεργάτη του.
«Το κάνουμε μόνο για τα λεφτά», γράφει ο Zappa με το ομώνυμο «We're Only in it for the Money», «ζωγραφίζοντας» τους Beatles και την μαρκετινίστικη προσέγγισή τους.
Ο Zappa δεν τους αντιπαθούσε ακριβώς, τους μισούσε, με πάγια ένσταση για τη χρήση του όρου progressive. Προοδευτικό ήταν αυτό που έκανε ο ίδιος, ιδρώνοντας πάνω από πάρτες για να συνταιριάξει ήχους από ντιβάνια που τρίζουν, με καστανιέτες, κιθάρες, και κρωξίματα.
Όσο ψυχεδελικό και αν ακούγεται το υλικό του, ο Zappa περιφρονεί τα ναρκωτικά. Τροφή του είναι το δέος για την τέχνη, το θανατερό άγχος να μείνει δημιουργικά ζωντανός.
Τη στιγμή που η μπάντα ανα-παράγει αντί να παράγει, στις επόμενες δουλειές της, το Progressive δεν υφίσταται. Έχουμε ροκ, έχουμε ποπ, έχουμε ελαφρά μουσική, αλλά όχι αλχημεία. Στο ενεργητικό του έχει συνεργασίες που γεμίζουν παπύρους, από μεγάλα ονόματα μέχρι Φιλαρμονικές, μουσικοθεατρικά νούμερα, επιτυχίες με τους Mothers και καταραμένα σόλο άλμπουμ.
Καθ' όλη τη δεκαετίας του 1970 κυκλοφόρησε ορχηστρικά άλμπουμ που πάντρευαν τζαζ , δικούς του αυτοσχεδιασμούς στην κιθάρα και, αργότερα, συνθεσάιζερ και sequencer.
Ο Frank Zappa πρέσβης
Στη δεκαετία του 1980, ο Zappa αρχίζει να ξυνίζει με τις πολιτικές του Ρίγκαν και πέφτει με τα μούτρα στον πολιτικό ακτιβισμό.
Έστηνε κέντρα εγγραφής ψηφοφόρων στις συναυλίες του, και κατέθεσε κατά της λογοκρισίας στην πολύκροτη δίκη που κίνησε το Κέντρο Μουσικών Πόρων Γονέων το 1985, κατά των «ανήθικων στίχων» στη ροκ μουσική.
Στον απόηχο της Βελούδινης Επανάστασης της Τσεχοσλοβακίας (1989), προσκλήθηκε στην Πράγα , όπου συναντήθηκε με τον νέο πρόεδρο της χώρας, Βάτσλαβ Χάβελ. Θαυμαστής του Zappa και της δουλειάς του, ο Χάβελ τον διόρισε ειδικό πρεσβευτή Εμπορίου, Πολιτισμού και Τουρισμού, αλλά πήρε πίσω τον διορισμό μετά από πιέσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Ακολούθησαν μέτριες επιτυχίες, με αξιόλογο περιεχόμενο, που δεν έφτασαν όμως σε αίγλη τις προηγούμενες δεκαετίες. Είχε ένα πετυχημένο σινγκλ με το Valley Girl (1982), που περιλάμβανε και ένα ραπ πέρασμα από την κόρη του, Moon Unit.
Η 4η Δεκεμβρίου του 1993 πήρε τελικά τον Frank Zappa, αφού παιδευόταν για καιρό με καρκίνο του προστάτη.
Ο Zappa μπήκε σύντομα στο Rock and Roll Hall of Fame το 1995 και βραβεύτηκε μετά θάνατον με Grammy το 1997 για διά βίου έργο. Κρίμα που δεν θα ακούσουμε ποτέ τις σκέψεις του για αυτά τα κατεστημένα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
