Eν αρχή ην τα... data

Οι όροι «δεδομένα» (data), «Τεχνητή Νοημοσύνη» και «4η βιομηχανική επανάσταση» βρίσκονται ολοένα και πιο συχνά στην επικαιρότητα. Ο πρώτος όρος αναπτύσσεται μάλιστα σε big data, που είναι ο τεράστιος όγκος δεδομένων και σε meta data τα λεγόμενα και μέτα-δεδομένα που αποτελούν κρίσιμες πληροφορίες για ευρύτερα σύνολα δεδομένων και στην ουσία είναι νέα γνώση που έχει προκύψει από την ανάλυση των δεδομένων. Το τρίπτυχο αυτό, με τα Δεδομένα την Τεχνητή Νοημοσύνη και την 4η Βιομηχανική Επανάσταση να βρίσκονται σε στενή σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ τους, αλλάζει ήδη ταχύτατα την κοινωνική και οικονομική ζωή & οργάνωση του 21ου αιώνα.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ο κλάδος της επιστήμης των υπολογιστών που έχει ως σκοπό μέσα από κατάλληλους αλγόριθμους να χρησιμοποιεί υπάρχουσα γνώση και να εκπαιδεύει μηχανές ώστε να προσαρμόζονται σε νέες καταστάσεις και να εκτελούν αυτόματα διάφορες ενέργειες και εργασίες, σε σημείο που αυτές οι μηχανές καθίστανται αυτόνομες - έως έναν βαθμό - και για αυτό χαρακτηρίζονται και ως «έξυπνες». Οι «έξυπνες» μηχανές στοχεύουν να προσομοιάσουν στην ανθρώπινη συμπεριφορά, αν όχι να υποκαταστήσουν τον άνθρωπο σε διάφορες δραστηριότητες.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί τον κινητήριο μοχλό της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και τα τεχνολογικά ευρήματά της έχουν μπει για τα καλά στην ανθρώπινη καθημερινότητα. Ηλεκτρικές σκούπες ρομπότ, ψηφιακοί βοηθοί που ανταποκρίνονται σε φωνητικές εντολές, αυτοματισμοί οδήγησης και πλατφόρμες αυτόματης συγγραφής άρθρων ή ακόμα και δικογράφων είναι μερικά μόνο παραδείγματα. Για να κριθεί επιτυχημένο, αποτελεσματικό αλλά και ασφαλές ένα τεχνολογικό εύρημα που βασίζεται στην Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ανάγκη από δεδομένα και μάλιστα από πολλά διασυνδεδεμένα δεδομένα. Δεδομένα τα οποία έχουν συλλεγεί εν γνώσει ( ; ) και με την συναίνεση ( ; ) των πολιτών (GDPR) και τα οποία βρίσκονται σε πολλές και άλληλο-διασυνδεδεμένες βάσεις δεδομένων. Η επιτυχία και καθιέρωση βέβαια αυτών των ευρημάτων βασίζεται στη «μετάδοση» των δεδομένων με τις απαραίτητες γρήγορες ταχύτητες του διαδικτύου (δίκτυα 5G).

Από τις παραπάνω εξελίξεις προφανώς και προκύπτουν μεγάλα νομικά, φιλοσοφικά και ηθικά ζητήματα και διλήμματα όπως:

Μέσα σε ποιο νομικό πλαίσιο αναπτύσσεται και διαμορφώνεται η Τεχνητή Νοημοσύνη;
Ποια δικαιώματα γεννιούνται και ποια μπορεί να παραβιαστούν;
Ποιος καρπώνεται και πως διαμοιράζεται ( ; ) η υπεραξία αυτών των επιτευγμάτων;
Θα πληρώνουν φόρο τα ρομπότ;
Η έρευνα της Τεχνητής Νοημοσύνης θα κατευθυνθεί κατά προτεραιότητα σε ζητήματα υγείας πχ και εξάλειψης νόσων, προστασίας του περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής ή στην αντιμετώπιση της φτώχειας;
Ποιος ελέγχει και με ποιες διαδικασίες ασφάλειας τον τεράστιο όγκο κρίσιμων δεδομένων αξίας δισεκατομμυρίων;

Δεν είναι λίγοι αυτοί που ισχυρίζονται ότι ζούμε την φάση του Καπιταλισμού των Δεδομένων και οι μελλοντικές πολιτικές συγκρούσεις θα έχουν στο επίκεντρό τους τη διαχείριση των δεδομένων στο νέο τοπίο της ψηφιακής οικονομίας. «Τα δεδομένα είναι το πιο σημαντικό απόκτημα στον κόσμο», ισχυρίζεται ο ιστορικός και φιλόσοφος Yuval Harari, και γίνεται ολοένα και πιο φανερό ότι τα δεδομένα αποκτούν πια ιδιότητες ενός μέσου συναλλαγής όπως είναι το χρήμα, όπου μελλοντικά θα δίνουμε δεδομένα και θα παίρνουμε δεδομένα. Με δυο λόγια «τα data και τα μάτια μας…»!

Η χώρα μας, έχοντας χάσει τα τρένα των προηγούμενων βιομηχανικών επαναστάσεων, βρίσκεται με σχετική καθυστέρηση στο στάδιο εκκίνησης για να αποκτήσει επιτέλους μια Εθνική Στρατηγική για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης προχώρησε πριν λίγες μέρες στη διακήρυξη Ανοικτού Ηλεκτρονικού Διαγωνισμού για την Ανάδειξη Αναδόχου του Έργου «Μελέτη ωρίμανσης έργου για την υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Τεχνητή Νοημοσύνη». Πέρα όμως από την μελέτη και τους επιμέρους στόχους που θα θέσει η Εθνική Στρατηγική, χρειάζεται να καλυφθεί ένα πολύ μεγάλο κενό ενημέρωσης και πληροφόρησης το οποίο υπάρχει αυτή την στιγμή στην Ελλάδα. Πολίτες, επιχειρήσεις, φορείς, ιδρύματα και κάθε κοινωνικός και οικονομικός δρών πρέπει να έχει μια καθαρή εικόνα για το τι είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη, τι επιπτώσεις φέρνει στην καθημερινή μας ζωή, ποια είναι τα δικαιώματά τους και πώς θα προστατευθούν από κακόβουλες ενέργειες και πάνω από όλα πώς χειρίζονται τα κάθε είδους δεδομένα τους, τα οποία αποτελούν και το ….καύσιμο και …απαραίτητη πηγή ενέργειας (ΑΠΕ) κάθε τεχνολογικού ευρήματος της Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως προαναφέρθηκε.

Ουσιαστικό ρόλο σ’ αυτή την προσπάθεια ενημέρωσης και διάχυσης της γνώσης φιλοδοξεί να διαδραματίσει ο Όμιλος Τεχνητής Νοημοσύνης (ΟΤΕΝ-aicatalyst) με δράσεις διασύνδεσης της έρευνας με τη βιομηχανία και την παραγωγή, καθώς και με δράσεις προώθησης των απεριόριστων δυνατοτήτων της Τεχνητής Νοημοσύνης στις Επιχειρήσεις, το Κράτος και την Κοινωνία, εντός του πλαισίου που διαμορφώνει η ηθική, η διαφάνεια και το δίκαιο.

* Ο Βασίλειος Π. Μπόκος είναι δικηγόρος και Γ. Γραμματέας του Ομίλου Τεχνητής Νοημοσύνης (ΟΤΕΝ)/aicatalyst.gr