Με την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, η συζήτηση για τη λεγόμενη woke ατζέντα επανήλθε στο προσκήνιο. Όμως, πέρα από τις πολιτικές αντιπαραθέσεις και τις εντυπωσιακές ρητορικές, κρύβεται μια σκληρή πραγματικότητα: οι καθημερινοί διαχωρισμοί που συντηρούν την κοινωνική ανισότητα.
Είναι παντού γύρω μας, κρυμμένοι στην απλή καθημερινότητα και τόσο βαθιά εδραιωμένοι που περνούν απαρατήρητοι, και ακόμα χειρότερα, συχνά τους θεωρούμε φυσιολογικούς.
Επαγγελματικός ελιτισμός
Ας ξεκινήσουμε από τον επαγγελματικό ελιτισμό. Είναι σχεδόν δεδομένο ότι αξιολογούμε την αξία κάποιου με βάση το επάγγελμά του. Ένας γιατρός ή ένας δικηγόρος θεωρούνται αυτόματα «σεβαστοί», ενώ ένας εργάτης οικοδομών ή ένας υδραυλικός συχνά αντιμετωπίζονται με συγκατάβαση, σαν να είναι πολίτες δεύτερης κατηγορίας.
Είναι γεγονός ότι ορισμένα επαγγέλματα απαιτούν εξαιρετική αφοσίωση και χρόνια σπουδών, αλλά αυτό δεν δικαιολογεί την υποτίμηση της χειρωνακτικής εργασίας. Αναρωτηθείτε: πόσες φορές έχετε δείξει λιγότερο σεβασμό σε έναν εργαζόμενο που ασχολείται με «απλά» επαγγέλματα, παρόλο που το έργο του είναι απαραίτητο για την καθημερινότητά μας; Ο διαχωρισμός αυτός αντικατοπτρίζει τις βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις μας για την ανθρώπινη αξία, προσφέροντας προνόμια σε επαγγελματίες «υψηλού κύρους» ενώ αφήνει άλλους στο περιθώριο.
Ταξικά στεγανά
Ο ταξικός διαχωρισμός είναι ακόμα πιο ύπουλος. Η κοινωνία μας αποδέχεται αδιαμαρτύρητα ότι οι ευκαιρίες στη ζωή καθορίζονται από την καταγωγή και την οικονομική θέση. Θεωρείται απόλυτα φυσιολογικό να ακολουθεί ο Μάκης από το Περιστέρι ένα επάγγελμα που θεωρείται «ταπεινό», π.χ. ψυκτικός, όπως έχει πει και ο ίδιος ο πρωθυπουργός μας, ενώ ο Μαξιμιλιανός από την Εκάλη να γίνει μεγαλοστέλεχος σε πολυεθνική εταιρεία.
Το αντίστροφο φαντάζει αδιανόητο σε όλους μας, ιδιαίτερα για τον συμπαθή Μαξιμιλιανό. Τα κοινωνικά στερεότυπα και οι προσδοκίες μας δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο, όπου οι άνθρωποι παραμένουν φυλακισμένοι στην τάξη τους, όχι επειδή δεν μπορούν να ονειρευτούν κάτι διαφορετικό, αλλά επειδή η κοινωνία υπονοεί ότι δεν πρέπει.
Η μάχη των φύλων
Ο σεξισμός είναι άλλο ένα παράδειγμα καθημερινού διαχωρισμού. Στις επαγγελματικές συναντήσεις, οι γυναίκες συχνά χρειάζεται να αποδεικνύουν συνεχώς την αξία τους, ενώ οι άντρες απολαμβάνουν ένα αυτόματο κύρος. Ακόμα και όταν οι γυναίκες καταφέρνουν να ανέβουν στην ιεραρχία, αντιμετωπίζουν σχόλια για την εμφάνισή τους ή την οικογενειακή τους ζωή, λες και αυτά είναι τα μοναδικά κριτήρια με τα οποία πρέπει να αξιολογηθούν.
Στον αντίποδα, οι άνδρες που δεν προσαρμόζονται στα στερεότυπα του «ισχυρού» και «ακλόνητου» στιγματίζονται ως «αδύναμοι». Ο διαχωρισμός δεν είναι απλώς άδικος· είναι εξαντλητικός για όσους προσπαθούν να ζήσουν πέρα από τα κοινωνικά καλούπια.
Καθημερινές δόσεις ρατσισμού και μισαλλοδοξίας
Η ηλικιακή διάκριση, ή αλλιώς ηλικιοφοβία, είναι πανταχού παρούσα. Οι νεότεροι συχνά χαρακτηρίζονται ως άπειροι ή ανεύθυνοι, ενώ οι μεγαλύτεροι σε ηλικία θεωρούνται ξεπερασμένοι και ακατάλληλοι για νέα έργα. Πόσες φορές έχετε ακούσει φράσεις όπως «Είναι πολύ μικρός για να αναλάβει αυτήν τη δουλειά» ή «Δεν είναι πια στην ηλικία του να μαθαίνει νέα πράγματα»; Αυτά τα σχόλια, που μπορεί να φαίνονται αθώα, υπονομεύουν την αυτοεκτίμηση και την ευκαιρία για πρόοδο πολλών ανθρώπων.
Ο ρατσισμός και η ομοφοβία παραμένουν πληγές που αρνούμαστε να θεραπεύσουμε. Μπορεί να μην είναι τόσο προφανείς όσο ήταν στο παρελθόν, αλλά εξακολουθούν να καθορίζουν τον τρόπο που βλέπουμε και αντιμετωπίζουμε τους άλλους. Στερεότυπα για ανθρώπους διαφορετικών φυλών ή σεξουαλικών προσανατολισμών συνεχίζουν να επηρεάζουν την πρόσβαση στις ευκαιρίες και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική ζωή. Και ας μην ξεχνάμε τη «δικτατορία της εικόνας», όπου η εξωτερική εμφάνιση καθορίζει την αποδοχή και την επιτυχία. Άτομα που δεν ταιριάζουν στα ιδανικά πρότυπα ομορφιάς αντιμετωπίζονται ως κατώτερα ή λιγότερο άξια.
Η μισαλλοδοξία είναι μια ακόμα βαθιά ριζωμένη μορφή διαχωρισμού που πλήττει την κοινωνική συνοχή. Πρόκειται για τη μη ανεκτικότητα απέναντι σε διαφορετικές απόψεις, πεποιθήσεις ή τρόπους ζωής, και συχνά εκδηλώνεται με επιθετικότητα και απόρριψη. Στην καθημερινότητά μας, η μισαλλοδοξία μπορεί να φανεί από μικρά περιστατικά, όπως η καταδίκη ενός ανθρώπου επειδή επιλέγει έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής, μέχρι σοβαρές κοινωνικές εντάσεις, συχνά με θρησκευτικό κίνητρο, που διαιωνίζουν τη διχόνοια.
Τι είναι και τι δεν είναι η ισότητα
Η έννοια της ισότητας δεν πρέπει να συγχέεται με την ομοιότητα. Η ισότητα είναι η απαίτηση να αντιμετωπίζονται όλοι οι άνθρωποι με σεβασμό και να έχουν ίσες ευκαιρίες, ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, τη φυλή, την επαγγελματική τους ιδιότητα ή την εξωτερική τους εμφάνιση. Ισότητα σημαίνει ότι όλοι ξεκινούν από την ίδια αφετηρία και έχουν το δικαίωμα να προχωρήσουν χωρίς εμπόδια που βασίζονται σε διακρίσεις ή προκαταλήψεις.
Η ομοιότητα, από την άλλη, είναι μια παγίδα που συχνά αναπαράγουμε στην προσπάθειά μας να επιτύχουμε ισότητα. Η ομοιότητα επιδιώκει να μας κάνει όλους να ταιριάζουμε σε ένα συγκεκριμένο πρότυπο, απαιτώντας να μοιάζουμε μεταξύ μας για να θεωρούμαστε ίσοι. Αυτό, όμως, δεν είναι λύση· είναι μια στρεβλή ιδέα που καταπιέζει τη διαφορετικότητα και αποσιωπά τις μοναδικές μας εμπειρίες και τα χαρακτηριστικά μας.
Στην ουσία, η ισότητα αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα. Αναγνωρίζει ότι όλοι έχουμε διαφορετικές ικανότητες, ανάγκες, και προτιμήσεις, αλλά επιμένει ότι κανείς δεν πρέπει να υποτιμάται ή να αποκλείεται εξαιτίας αυτών των διαφορών. Η ομοιότητα, αντιθέτως, παραγνωρίζει την πλούσια ποικιλομορφία της ανθρωπότητας και προσπαθεί να μας επιβάλει μια ενιαία ταυτότητα. Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να είμαστε προσεκτικοί: μια κοινωνία που βασίζεται στην ομοιότητα καταλήγει να είναι επιφανειακά «ίσως» δίκαιη, αλλά στην πραγματικότητα παραμένει βαθιά άδικη.
Είναι λοιπόν επιτακτική ανάγκη να απορρίψουμε την ιδέα ότι η ισότητα σημαίνει ομοιομορφία και να κατανοήσουμε ότι μια δίκαιη κοινωνία είναι αυτή που σέβεται, προστατεύει και ενισχύει τη διαφορετικότητα όλων μας. Γιατί μόνο τότε μπορούμε πραγματικά να μιλήσουμε για πρόοδο, μια πρόοδο που δεν αφήνει κανέναν πίσω, αλλά μας ωθεί όλους μπροστά, μαζί.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
