Το 2024 ήταν χρονιά εκλογών, καθώς οι ψηφοφόροι σε περισσότερες από 60 χώρες προσήλθαν στις κάλπες. Αποδείχθηκε επίσης ένα δύσκολο έτος για τα κυβερνώντα και τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα.
Οργισμένοι από την άνοδο των τιμών, διχασμένοι για πολιτιστικά ζητήματα και θυμωμένοι με το πολιτικό status quo, οι ψηφοφόροι σε πολλές χώρες έστειλαν ένα μήνυμα απογοήτευσης.
Σύμφωνα με το pewresearch.org τέσσερα σημαντικά θέματα προέκυψαν από τις εκλογικές αναμετρήσεις φέτος σε όλο τον κόσμο. Συγκεκριμένα:
- Ήταν μια δύσκολη χρονιά για τους κατεστημένους
- Ο δεξιός λαϊκισμός άντεξε
- Πραγματοποιήθηκαν μάχες για την παράδοση και την αλλαγή που πόλωσαν
- Ξεδιπλώθηκαν διεθνείς συγκρούσεις με πολιτικές επιπτώσεις
Στις εκλογές με τη μεγαλύτερη επίδραση τη χρονιά που φεύγει, οι Δημοκρατικοί στις ΗΠΑ έχασαν την προεδρία, με τον Ρεπουμπλικανό Ντόναλντ Τραμπ να νικά την αντιπρόεδρο Καμάλα Χάρις. Οι Ρεπουμπλικάνοι κέρδισαν επίσης την πλειοψηφία και στα δύο σώματα του Κογκρέσου.
Ήταν οι τρίτες συνεχόμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ στις οποίες έχασε το κυβερνών κόμμα και μία από τις πολλές αξιοσημείωτες απώλειες για τα κυβερνώντα κόμματα σε όλο τον κόσμο το 2024:
- Στο Ηνωμένο Βασίλειο η πολιτική εξουσία μετατοπίστηκε προς τα αριστερά. Το Εργατικό Κόμμα κέρδισε μια συντριπτική κοινοβουλευτική πλειοψηφία, δίνοντας τέλος στη 14ετή διακυβέρνηση του Συντηρητικού Κόμματος.
- Επιπλέον, στη Μποτσουάνα σημειώθηκε η πιο δραματική ήττα για ένα κόμμα που κυβερνούσε επί δεκαετίες. Συγκεκριμένα, το Δημοκρατικό Κόμμα της Μποτσουάνα έχασε την εξουσία για πρώτη φορά μετά από σχεδόν 60 χρόνια.
- Τον Απρίλιο, οι ψηφοφόροι της Νότιας Κορέας έδωσαν στο αντιπολιτευόμενο Δημοκρατικό Κόμμα την πλειοψηφία των εδρών στην Εθνοσυνέλευση, κάτι που θεωρήθηκε ως έλεγχος στον πρόεδρο Γιουν Σουκ Γιολ του Κόμματος Λαϊκής Εξουσίας. Στις αρχές Δεκεμβρίου, ο πρόεδρος επέβαλε στρατιωτικό νόμο πυροδοτώντας τεράστιες διαδηλώσεις, με την Εθνοσυνέλευση να ψηφίζει ομόφωνα την άρση του στρατιωτικού νόμου.
- Τα κόμματα της αντιπολίτευσης διαφόρων ιδεολογικών αποχρώσεων κέρδισαν την εξουσία σε μια σειρά από έθνη, όπως η Γκάνα, ο Παναμάς, η Πορτογαλία και η Ουρουγουάη.
Αλλού, τα κυβερνώντα κόμματα διατήρησαν την εξουσία, αλλά υπέστησαν σημαντικές απώλειες:
- Στη Νότια Αφρική, το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο απέτυχε να κερδίσει την πλειοψηφία των εδρών της Εθνοσυνέλευσης για πρώτη φορά μετά το τέλος του απαρτχάιντ.
- Το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα της Ιαπωνίας - το οποίο κυβέρνησε τη χώρα για το μεγαλύτερο μέρος της μεταπολεμικής εποχής - και ο εταίρος του στον συνασπισμό, το Komeito, έχασαν την πλειοψηφία τους στο κοινοβούλιο.
- Ο πρωθυπουργός της Ινδίας, Ναρέντρα Μόντι, και το κόμμα του Bharatiya Janata κέρδισαν τρίτη συνεχόμενη νίκη, αλλά αναγκάστηκαν να σχηματίσουν κυβέρνηση συνασπισμού.
- Στη Γαλλία, η απόφαση του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να διεξάγει πρόωρες εκλογές το καλοκαίρι απέτυχε. Η κεντρώα συμμαχία Ensemble του Μακρόν έχασε τόσο από το Νέο Λαϊκό Μέτωπο όσο και από τον Εθνικό Συναγερμό.
Τι έκανε το 2024 μια τόσο δύσκολη χρονιά για τους κυβερνώντες;
Ενώ κάθε εκλογή διαμορφώνεται από τοπικούς παράγοντες, οι οικονομικές προκλήσεις ήταν ένα σταθερό θέμα σε όλο τον κόσμο. Αυτό ισχύει και για τις ΗΠΑ, όπου η οικονομία ήταν το κορυφαίο ζήτημα για τους ψηφοφόρους, ειδικά για όσους στήριξαν τον Τραμπ.
Έρευνα σε 34 χώρες έδειξε ότι ένα μέσο ποσοστό 64% των ενηλίκων δήλωσε ότι η εθνική οικονομία ήταν σε κακή κατάσταση. Σε αρκετά έθνη που διεξήγαγαν εκλογές το 2024 -συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας, της Ιαπωνίας, της Νότιας Αφρικής, της Νότιας Κορέας και του Ηνωμένου Βασιλείου- περισσότεροι από επτά στους δέκα εξέφρασαν αυτή την άποψη.
Ο πληθωρισμός ήταν ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα στις φετινές εκλογές, αν και οι οικονομικές ανησυχίες ήταν διαδεδομένες σε πολλές χώρες πριν από το μεταπανδημικό κύμα αύξησης των τιμών παγκοσμίως.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες υπήρξαν χρηματοπιστωτικές κρίσεις, η Μεγάλη Ύφεση, η οικονομική ύφεση της COVID-19, ο πληθωρισμός και η συνεχιζόμενη οικονομική ανισότητα, τα οποία μπορεί να διαμόρφωσαν τη διάθεση στα έθνη σε όλο τον κόσμο.
Αλλά η οικονομία δεν ήταν το μόνο πράγμα που οδήγησε στη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων. Οι παγκόσμιες έρευνες τα τελευταία χρόνια ανέδειξαν μια ευρύτερη απογοήτευση για τη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Σε 31 χώρες που ερευνήθηκαν το 2024, ένα μέσο ποσοστό 54% των ενηλίκων ήταν δυσαρεστημένοι με τον τρόπο που λειτουργεί η δημοκρατία στη χώρα τους. Και σε αρκετά έθνη υψηλού εισοδήματος, η δυσαρέσκεια έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία τρία χρόνια.
Έρευνες του Pew Research Center έδειξαν ότι πολλοί άνθρωποι αισθάνονται αποκομμένοι από τους πολιτικούς ηγέτες και τους θεσμούς.
Μεγάλες πλειοψηφίες σε πολλά έθνη πιστεύουν ότι οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι δεν ενδιαφέρονται για το τι σκέφτονται οι άνθρωποι σαν αυτούς.
Πολλοί λένε ότι δεν υπάρχει κανένα πολιτικό κόμμα που να εκπροσωπεί καλά τις απόψεις τους, ενω μεγάλα ποσοστά ερωτηθέντων απαντούν ότι άνθρωποι σαν αυτούς έχουν ελάχιστη ή καθόλου επιρροή στην πολιτική της χώρας τους.
Η Ευρώπη και ο ακροδεξιός λαϊκισμός
Η απογοήτευση από την πολιτική τάξη έχει δημιουργήσει ευκαιρίες για τους δεξιούς λαϊκιστές και άλλους αμφισβητίες των παραδοσιακών κομμάτων και του πολιτικού status quo. Αρκετές εκλογές φέτος στην Ευρώπη ανέδειξαν αυτή την τάση:
- Τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα, πολλά από τα οποία έκαναν προεκλογική εκστρατεία με έντονα αντιμεταναστευτικές πλατφόρμες, κέρδισαν έδαφος στις φετινές ευρωπαϊκές βουλευτικές εκλογές.
- Κόμματα της αριστεράς και του κέντρου συνεργάστηκαν για να κρατήσουν τον Εθνικό Συναγερμό της Μαρίν Λεπέν μακριά από την εξουσία στη Γαλλία στις φετινές βουλευτικές εκλογές. Ωστόσο, το κόμμα της Λεπέν αύξησε ωστόσο σημαντικά τον αριθμό των εδρών που κατέχει στην Εθνοσυνέλευση. Στις αρχές Δεκεμβρίου, το Εθνικό Συναγερμό ψήφισε μαζί με το Νέο Λαϊκό Μέτωπο, έναν συνασπισμό αριστερών κομμάτων, για να τερματίσει την κυβέρνηση του συντηρητικού Μισέλ Μπαρνιέ μετά από μόλις τρεις μήνες.
- Στην Αυστρία, το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας κέρδισε το 29% των ψήφων στις εκλογές του Σεπτεμβρίου, ποσοστό υψηλότερο από οποιοδήποτε άλλο κόμμα και το καλύτερο αποτέλεσμα όλων των εποχών. Είναι απίθανο, ωστόσο, οποιοσδήποτε κυβερνητικός συνασπισμός να περιλαμβάνει το κόμμα.
- Τρία ακροδεξιά κόμματα είχαν ισχυρή παρουσία στις βουλευτικές εκλογές της Ρουμανίας την 1η Δεκεμβρίου. Επίσης, ο δεξιός υποψήφιος Calin Georgescu έλαβε τις περισσότερες ψήφους στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών της χώρας. Ωστόσο, στις 6 Δεκεμβρίου, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρουμανίας ακύρωσε τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου, αφού προέκυψαν στοιχεία για σημαντική ρωσική ανάμειξη στις εκλογές.
- Η Πορτογαλία προστέθηκε στον κατάλογο των ευρωπαϊκών χωρών με ένα σημαντικό δεξιό κόμμα μετά την επιτυχία του Τσέγκα στις εκλογές του Μαρτίου. Το κόμμα κέρδισε 50 από τις 230 κοινοβουλευτικές έδρες, από μόλις 12 το 2022 και μία το 2019.
- Το Reform UK του Ηνωμένου Βασιλείου κέρδισε το τρίτο υψηλότερο ποσοστό ψήφων στις γενικές εκλογές του Ηνωμένου Βασιλείου, με 14%. Και ο ηγέτης του, Nigel Farage, κέρδισε τελικά μια έδρα στο Κοινοβούλιο στην όγδοη προσπάθειά του.
- Η Εναλλακτική για τη Γερμανία έγινε το πρώτο ακροδεξιό πολιτικό κόμμα που κέρδισε κρατικές εκλογές στη Γερμανία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Την τελευταία δεκαετία, οι σχολιαστές συζητούν τακτικά για το αν ο δεξιός λαϊκισμός στην Ευρώπη αυξάνεται ή μειώνεται, με βάση τα αποτελέσματα των πιο πρόσφατων εκλογών. Όμως η ευρύτερη ιστορία είναι ότι τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα έχουν ενσωματωθεί στο πολιτικό τοπίο της Ευρώπης.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα δεξιά κόμματα έχουν κερδίσει τις περισσότερες ψήφους, όπως στις Κάτω Χώρες το 2023 και στην Ιταλία το 2022.
Μερικές φορές έχασαν την εξουσία, όπως στις εκλογές της Πολωνίας στα τέλη του 2023. Αλλά είναι πλέον σταθερά ανταγωνιστικά με τρόπους που δεν ήταν μέχρι σχετικά πρόσφατα.
Ο ακροδεξιός λαϊκισμός στις ΗΠΑ και αλλού
Οι λαϊκιστές είχαν επιτυχία και εκτός Ευρώπης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το κίνημα του Τραμπ «Make America Great Again» έχει γίνει η κυρίαρχη δύναμη στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Το κόμμα έχει κινηθεί προς μια λαϊκιστική κατεύθυνση που μοιάζει πολύ διαφορετική από το ΓΑΠ πριν από το 2015.
Με τις εκλογικές νίκες των Ρεπουμπλικανών φέτος, το κόμμα θα ελέγχει σύντομα την εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία της κυβέρνησης.
Οι Ρεπουμπλικάνοι πρόεδροι έχουν επίσης διορίσει έξι από τους εννέα σημερινούς δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου. Ο Τραμπ διόρισε τρεις από αυτούς στην πρώτη θητεία του και μπορεί να έχει την ευκαιρία να διορίσει περισσότερους στη δεύτερη θητεία του.
Διαφορετικές ποικιλίες δεξιών ηγετών έχουν βρει επιτυχία και σε άλλες περιοχές. Στην Ινδία, ο Ναρέντρα Μόντι μπορεί να υπέστη πλήγμα στις φετινές εκλογές, αλλά εξακολουθεί να κυριαρχεί στην πολιτική της χώρας.
Στην Ινδονησία, ο Prabowo Subianto κέρδισε τις προεδρικές εκλογές εν μέσω ανησυχιών για το ιστορικό του σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι δεξιοί ηγέτες στη Λατινική Αμερική προσφέρουν ένα εκλεκτικό μείγμα ιδεολογιών. Αλλά, όπως σημειώνει ο Economist, αρκετοί μοιράζονται την αντίθεση στην άμβλωση, τα δικαιώματα των γυναικών και τα δικαιώματα των LGBTQ+, την αντίθεση στη σοσιαλδημοκρατία και τη σκληρή στάση απέναντι στην εγκληματικότητα.
Στην ομάδα αυτή περιλαμβάνονται ο Χαβιέρ Μιλέι, ο οποίος κέρδισε τις προεδρικές εκλογές στην Αργεντινή τον Δεκέμβριο του 2023, και ο Ναγίμπ Μπουκέλε του Ελ Σαλβαδόρ, ο οποίος επανεξελέγη πρόεδρος με ποσοστό άνω του 80% των ψήφων και ενισχύθηκε από την ισχυρή υποστήριξη για την πάταξη των εγκληματικών συμμοριών.
Ο λαϊκισμός είχε κάποια επιτυχία και στην αριστερά. Ένα παράδειγμα είναι το κόμμα Morena του Μεξικού, το οποίο υπάρχει μόλις εδώ και μια δεκαετία, αλλά τώρα κυριαρχεί στην πολιτική της χώρας.
Βασιζόμενο στη δημοτικότητα του απερχόμενου προέδρου Andrés Manuel López Obrador και στη σχετικά θετική οικονομική διάθεση της χώρας, το Morena κέρδισε απόλυτες πλειοψηφίες και στα δύο σώματα του Κογκρέσου. Και η Κλαούντια Σεϊνμπάουμ της Μορένα είναι πλέον η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Μεξικού.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και το Παλαιστινιακό
Οι ψηφοφόροι δίνουν σχεδόν πάντα προτεραιότητα στα εσωτερικά ζητήματα έναντι των διεθνών προκλήσεων. Ωστόσο, οι διεθνείς συγκρούσεις, ιδιαίτερα οι πόλεμοι Ρωσίας - Ουκρανίας και στη Γάζα, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο παγκόσμιο εκλογικό έτος 2024.
Σε πολλά έθνη, υπάρχουν ιδεολογικές διαιρέσεις σχετικά με το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, με την υποστήριξη προς το Κίεβο να είναι συχνά χαμηλότερη μεταξύ εκείνων που βρίσκονται στην ιδεολογική δεξιά.
Λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Φάρατζ, ο ηγέτης του κόμματος Reform UK, επανέλαβε προηγούμενους ισχυρισμούς ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προκλήθηκε από «την ολοένα και μεγαλύτερη επέκταση του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Στη Γαλλία, η Λεπέν έχει επικρίνει τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας και έχει ζητήσει περιορισμούς στη γαλλική βοήθεια προς την Ουκρανία. Και στο παρελθόν έχει πει καλά λόγια για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και τις πολιτικές του.
Στη Σλοβακία, οι ψηφοφόροι επέλεξαν ως νέο πρόεδρο τον Πέτερ Πελεγκρίνι, στενό σύμμαχο του φιλορώσου πρωθυπουργού της χώρας Ρόμπερτ Φίκο. Και δεξιά λαϊκιστικά κόμματα στην Αυστρία και τη Γερμανία έχουν εκφράσει επιφυλάξεις για την υποστήριξη της Ουκρανίας.
Πολλοί που κατατάσσονται στον χώρο της δεξιάς στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι επίσης επιφυλακτικοί ως προς την υποστήριξη της Ουκρανίας.
Οι δημοσκοπήσεις του Pew Research Center έχουν καταγράψει μείωση της υποστήριξης των Ρεπουμπλικανών για την παροχή βοήθειας στην Ουκρανία μετά την εισβολή της Ρωσίας.
Εν τω μεταξύ, ο πόλεμος Ισραήλ - Χαμάς έχει δημιουργήσει εντάσεις στο εσωτερικό της αριστεράς. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, νώ το Εργατικό Κόμμα κέρδισε μια συντριπτική νίκη φέτος, μερικές από τις λίγες απώλειές του ήταν από υποψηφίους της αριστεράς που επικρίνουν την υποστήριξη του πρωθυπουργού Keir Starmer προς το Ισραήλ.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι δημοσκοπήσεις αναδεικνύουν έντονες διαιρέσεις μεταξύ των υποστηρικτών του Δημοκρατικού Κόμματος, πολλοί από τους οποίους αντιτάχθηκαν στην προσέγγιση της κυβέρνησης Μπάιντεν στον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς.
Ήταν επίσης ένα θέμα στη Γαλλία, όπου πολλοί κατηγόρησαν τους ηγέτες της οργάνωσης France Unbowed - η οποία ασκεί έντονη κριτική στο Ισραήλ - για αντισημιτισμό.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
