Μερικά ζώα κάνουν δώρα μεταξύ τους

Μπορεί να νομίζουμε ότι η προσφορά δώρων είναι ένα καθαρά ανθρώπινο χαρακτηριστικό, αλλά αποδεικνύεται ότι και πολλά άλλα ζώα περιποιούνται τους συντρόφους και τις συντρόφους τους.

Αν το πρωί των Χριστουγέννων, ανοίγοντας το ετήσιο δώρο σας με τις καινούργιες κάλτσες, το συναίσθημα που νιώθετε είναι αυτό της συντριπτικής απογοήτευσης, μπορείτε τουλάχιστον να είστε ευγνώμονες που δεν είστε θηλυκή σκορπιόμυγα.

Αν ήσασταν, αναφέρει το bbc.com,  τότε το καλύτερο που θα μπορούσατε να περιμένετε τα Χριστούγεννα θα ήταν μια μπάλα μασημένης τροφής από τον έρωτα της ζωής σας.

Κάθε άλλο παρά απογοητεύονται όμως, οι θηλυκές σκορπιόμυγες. Απολαμβάνουν τη νόστιμη λιχουδιά, ανταμείβοντας τους μνηστήρες τους ζευγαρώνοντας μαζί τους. 

Το γαμήλιο δώρο -όταν το αρσενικό προσφέρει στο θηλυκό μια θρεπτική μπουκιά κατά τη διάρκεια του φλερτ και του ζευγαρώματος- έχει παρατηρηθεί σε είδη τόσο διαφορετικά όσο τα σαλιγκάρια, οι γαιοσκώληκες και τα καλαμάρια.

Είναι γνωστό ότι και τα πουλιά απολαμβάνουν τη δωροδοκία, με τα αρσενικά γκρίζα σκουλήκια να παλουκώνουν μικρά πλάσματα σε αγκάθια και κλαδιά για να εντυπωσιάσουν τις συντρόφους τους, πριν τα προσφέρουν ως δώρα κατά τη διάρκεια της ερωτοτροπίας.

Ωστόσο, το φαινόμενο είναι πιο συνηθισμένο μεταξύ εντόμων και αραχνοειδών. Οι αρσενικές πεταλούδες με έξι κηλίδες, για παράδειγμα, δίνουν στις θηλυκές συντρόφους τους κυάνιο που παραδίδεται μέσω του σπέρματός τους.

Από την άλλη πλευρά, οι αράχνες του βρεφονηπιακού ιστού παρουσιάζουν στις δυνητικές συντρόφους τους λεία τυλιγμένη σε μετάξι, με πρόσθετες χημικές ουσίες για να την κάνουν πιο ελκυστική. Αν το θηλυκό αρνηθεί, το αρσενικό απλώς προσθέτει περισσότερο περιτύλιγμα στο δώρο, πριν το προσφέρει ξανά.

Τα αρσενικά προσπαθούν να ξεγελάσουν τα θηλυκά

Μερικές φορές τα αρσενικά προσπαθούν να ξεγελάσουν τα θηλυκά τυλίγοντας χαμηλής ποιότητας θήραμα ή ακόμη και ασήμαντες μισοφαγωμένες μπουκιές.

Ενώ το θηλυκό είναι απασχολημένο με το ξετύλιγμα αυτού που νομίζει ότι είναι ένα ευγενικό δώρο, ο αρσενικός ζευγαρώνει μαζί της και φεύγει πριν το καταλάβει.

Μια μελέτη διαπίστωσε ότι έως και το 70% των δώρων που δίνουν οι αρσενικές αράχνες του φυτωρίου είναι ψεύτικα.

«Υπάρχουν άνδρες που προσπαθούν να εξαπατήσουν. Μπορεί να τυλίξουν ένα παλιό, αποξηραμένο πόδι ενός γρύλου ή κάτι τέτοιο», λέει ο Darryl Gwynne, οικολόγος συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά.

Είναι γνωστό ότι και άλλα έντομα προσπαθούν να κάνουν οικονομία στα δώρα.

«Λίγο πιο κάτω από το σπίτι μου την άνοιξη υπάρχει ένα πραγματικά όμορφο πράγμα όπου οι αρσενικές μύγες βγαίνουν πάνω από το ποτάμι και πιάνουν υδρόβια έντομα», λέει ο Gwynne.

«Τα φέρνουν πίσω, και τα θηλυκά ανταγωνίζονται για τη λεία επειδή δεν μπορούν να τραφούν μόνα τους και χρειάζονται αυτή την τροφή για να παράγουν τα αυγά τους. Σε μια περίπτωση, είδα ένα αρσενικό να έρχεται με μια μπάλα από χνούδι ιτιάς που βγαίνει από τον σπόρο της ιτιάς και να προσπαθεί να το παρουσιάσει».

Ενώ η παρουσίαση ενός άχρηστου δώρου μπορεί να ωφελήσει το αρσενικό βραχυπρόθεσμα, μόλις το θηλυκό ξετυλίξει το δώρο του και συνειδητοποιήσει ότι έχει εξαπατηθεί, θα τον απορρίψει.

Αυτό σημαίνει ότι θα μπορέσει να ζευγαρώσει μαζί της μόνο για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Καθώς τα θηλυκά έντομα ζευγαρώνουν συνήθως με πολλούς μνηστήρες, το σπέρμα του ανέντιμου αρσενικού θα είναι λιγότερο πιθανό να γονιμοποιήσει τα αυγά της, πράγμα που σημαίνει ότι μακροπρόθεσμα χάνει.

Ορισμένα έντομα προσφέρουν το απόλυτο δώρο της αυτοθυσίας στα θηλυκά που θέλουν να φλερτάρουν. Κατά τη διάρκεια του ζευγαρώματος, ο αρσενικός γρύλος αφήνει το θηλυκό να τσιμπήσει τα πίσω φτερά του, επιτρέποντάς της ακόμη και να ρουφήξει την αιμολέμφο του (το αντίστοιχο του αίματος).

Σύμφωνα με μια μελέτη, μόλις τα αρσενικά υπομείνουν αυτό το «ερωτικό δάγκωμα», οι πιθανότητες να βρουν άλλη σύντροφο είναι ελάχιστες, επειδή απλώς δεν έχουν την ενέργεια να επιδιώξουν άλλες ρομαντικές συναντήσεις.

Εν τω μεταξύ, η αρσενική αράχνη με την κόκκινη πλάτη, κατά τη διάρκεια της συνουσίας, θα κάνει κυριολεκτικά πισωγύρισμα στα σαγόνια του θηλυκού, επιτρέποντάς του να μασάει την άκρη της κοιλιάς του μέχρι να τον φάει τελικά.

«Κατά μία έννοια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι βλάπτεται επειδή χάνει τη ζωή του», λέει ο Wynne.

«Αλλά από την άποψη της δαρβινικής καταλληλότητας, η εύρεση θηλυκού για να ζευγαρώσει είναι τόσο σπάνιο και τυχερό φαινόμενο για τις κόκκινες αράχνες, που εκτελώντας αυτή την αναστροφή προς τα πίσω και αποσπώντας την προσοχή της με ένα γεύμα, παρατείνει τη συνουσία και του επιτρέπει να εισέλθει περισσότερο σπέρμα.

Κατά συνέπεια, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αποκτήσει περισσότερους απογόνους ως αποτέλεσμα».

Το 2022, η εντομολόγος Chufei Tang της Ακαδημίας Γεωργικών Επιστημών Jiangsu της Κίνας και οι συνάδελφοί της ανακάλυψαν ακόμη ένα παράδειγμα δώρου εντόμων που διατηρήθηκε σε κεχριμπάρι ηλικίας 99 εκατομμυρίων ετών.

Μέσα στο αρχαίο κεχριμπάρι, μια αρσενική μύγα του γένους Alavesia πιάνει ανάμεσα στα πόδια της ένα άδειο, αφρώδες μπαλόνι από βλέννα.

Όλα αυτά τα παραδείγματα είναι γαμήλια δώρα, που δίνονται από τα αρσενικά στα θηλυκά για να τα πείσουν να ζευγαρώσουν. Τις περισσότερες φορές, τα δώρα αυτά έχουν διατροφική αξία, ώστε να ωφελείται και το θηλυκό.

Ωστόσο, μερικές φορές τα ζώα είναι γνωστό ότι δίνουν δώρα μόνο και μόνο για να ευχαριστήσουν τον παραλήπτη. Για παράδειγμα, έχουν παρατηρηθεί δελφίνια να δίνουν φαγητό σε ανθρώπους, με προσφορές που περιλαμβάνουν χέλια, τόνο και χταπόδια.

Δώρα από τα ζώα στους ανθρώπους

Υπάρχουν επίσης μαρτυρίες για κοράκια που δίνουν δώρα σε ανθρώπους που τα έχουν βοηθήσει στο παρελθόν.

«Έχω λάβει δώρα από κοράκια που περιλάμβαναν καρύδια, ελιές, καπάκια από μπουκάλια μπύρας και φελλούς κρασιού», λέει η Nicola Clayton, καθηγήτρια συγκριτικής νόησης στο Πανεπιστήμιο του Cambridge στο Ηνωμένο Βασίλειο.

«Ευτυχώς, δεν μου έδωσαν κάτι σκοτωμένο, καθώς είμαι χορτοφάγος. Θα προτιμούσα ένα κόσμημα».

Τα ευρασιατικά παπαγαλάκια, τα οποία ανήκουν στην οικογένεια των κορακιών, φαίνεται επίσης να δίνουν δώρα στους συντρόφους τους απλώς και μόνο για τη χαρά του δώρου.

Σε ένα πείραμα της Clayton και της ομάδας της, τα αρσενικά παρακολουθούσαν τις συντρόφους τους να τρώνε είτε σκώρους είτε σκουλήκια. Όταν τους δινόταν η ευκαιρία να δώσουν στη σύντροφό τους μια ζουμερή μπουκιά, το αρσενικό επέλεγε σταθερά να δώσει στη σύντροφό του τη διαφορετική τροφή.

Με άλλα λόγια, τα αρσενικά καταλάβαιναν ότι τα θηλυκά προτιμούσαν να έχουν κάτι καινούργιο παρά περισσότερα από τα ίδια.

«Είναι σαν να βγαίνεις για φαγητό και να έχεις μόλις φάει μια ωραία σπαγγέτι μπολονέζ», λέει η Clayton.

«Αν κάποιος σου πει, 'Θέλεις άλλο ένα πιάτο; Θα έλεγες, 'Όχι ευχαριστώ'. Αλλά μπορείτε να βρείτε χώρο για ένα επιδόρπιο. Τα τσακάλια φαινόταν να ξέρουν τι ήθελαν οι σύντροφοί τους και μπορούσαν να δώσουν το σωστό είδος δώρου, ανεξάρτητα από το τι ήθελαν οι ίδιοι».

Γιατί τα ζώα κάνουν δώρα μεταξύ τους

Το αλτρουιστικό μοίρασμα δώρων είναι επίσης συνηθισμένο στους μπονόμπο, ένα είδος μεγάλου πιθήκου που μοιράζεται σχεδόν το 99% του DNA του με τον άνθρωπο.

Μια μελέτη του 2013 διαπίστωσε ότι οι μπονόμπο, ακριβώς όπως και οι άνθρωποι, δίνουν μερικές φορές δώρα σε αγνώστους σε πράξεις φαινομενικής φιλανθρωπίας.

Στην περίπτωση των μπονόμπο, οι πίθηκοι επέλεξαν να μοιραστούν φαγητό, συμπεριλαμβανομένων μήλων και μπανανών, με άλλους μπονόμπο που δεν ανήκαν στην ομάδα τους, επιλέγοντας μάλιστα να παραιτηθούν από το δικό τους φαγητό για να μπορέσουν να αλληλεπιδράσουν με τον ξένο. 

Έτσι, όλα αυτά εγείρουν το ερώτημα - γιατί τα ζώα κάνουν δώρα μεταξύ τους; Καθώς η συμπεριφορά αυτή έχει εξελιχθεί πολλές φορές σε διαφορετικά είδη, είναι πιθανό να ενισχύει την αναπαραγωγική ικανότητα τόσο των αρσενικών όσο και των θηλυκών.

Αυτό ισχύει σίγουρα στην περίπτωση των εντόμων και των αραχνοειδών - εκτός από την περίπτωση που το ένα μέρος εξαπατά. «Εκείνος της παρέχει ένα γεύμα και εκείνη του παρέχει πρόσβαση στην αναπαραγωγική της οδό», λέει ο Gwynne.

Αλλά αν αυτό δεν σας ακούγεται ιδιαίτερα ρομαντικό, μπορείτε να πάρετε θάρρος από το γεγονός ότι και άλλα ζώα, όπως τα κοράκια και τα μπονόμπο, φαίνεται να παίρνουν ευχαρίστηση από την απλή πράξη της προσφοράς.

«Στον κόσμο των εντόμων το αρσενικό δίνει το δώρο για να μπορέσει να ζευγαρώσει με το θηλυκό, αλλά στα κοράκια ζευγαρώνουν για μια ζωή, οπότε δεν είναι δεν είναι δωροδοκία, είναι δώρο», λέει ο Clayton.

«Τα πουλιά είναι εξαιρετικά έξυπνα, μακρόβια ζώα και, όπως γνωρίζετε, η επίτευξη μιας σχέσης είναι ένα πράγμα, αλλά η διατήρησή της για πολλά χρόνια είναι πολύ πιο δύσκολο. Έτσι, τα δώρα είναι ένα δείγμα εκτίμησης».

Επομένως, στα κοράκια, όπως τουλάχιστον τα ευρασιατικά παπαγαλάκια, το βασικό κίνητρο πίσω από την προσφορά δώρων είναι πιθανότατα το ίδιο με αυτό των ανθρώπων - να ενισχύσουμε τους κοινωνικούς δεσμούς με τους πιο κοντινούς μας ανθρώπους.

Αυτό δεν σας δημιουργεί ένα ζεστό αίσθημα, ενόψει Χριστουγέννων;