Το καθολικό μπλακ άουτ στην Ιβηρική χερσόνησο, το μεγαλύτερο των τελευταίων 20 ετών στην Ευρώπη, έσπειρε για μερικές ημέρες το χάος στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, θυμίζοντάς μας πόσο εύθραυστος είναι ο πολιτισμός μας.
Όπως όμως αναλύει ο Guardian, τέτοια συμβάντα επηρεάζονται από παράγοντες τόσο πολύπλοκους, ώστε να συνιστούν αναπόφευκτα φυσικά φαινόμενα, που μπορεί να επηρεάσουν οποιαδήποτε περιοχή στην Ευρώπη.
Τέτοιοι παράγοντες κυμαίνονται από φυσικά φαινόμενα και τη φθορά του χρόνου στο δίκτυο και τις ηλεκτροπαραγωγικές εγκαταστάσεις, έως την ανθρώπινη κακοδιαχείριση.
Μπλακ άουτ παντού: Τι θα το προκαλούσε
Όπως αναφέρει το Μέσο, ειδικοί στον τομέα της ενέργειας έχουν προειδοποιήσει ότι, παρόλο που τέτοιες διακοπές ρεύματος είναι σπάνιες, κανένα δίκτυο δεν είναι αλάνθαστο.
Ο καθηγητής Jianzhong Wu, επικεφαλής του τμήματος μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, δήλωσε στον Guardian ότι οι διακοπές ρεύματος «μπορεί να συμβούν οπουδήποτε».
«Παρά τα υψηλά πρότυπα αξιοπιστίας που ισχύουν σήμερα, μπορούν να συμβούν συμβάντα συσκότισης χαμηλής πιθανότητας αλλά με υψηλό αντίκτυπο. Αυτά τα δίκτυα δεν έχουν σχεδιαστεί για να είναι εντελώς απαλλαγμένα από μπλακ άουτ, επειδή η επίτευξη ενός τέτοιου επιπέδου αξιοπιστίας θα απαιτούσε επενδύσεις πολύ πέρα από αυτό που είναι οικονομικά εφικτό», είπε.
Η Charmalee Jayamaha, ανώτερη διευθύντρια στην Energy Systems Catapult, δήλωσε: «Κανένα σύστημα δεν μπορεί να είναι 100% ανθεκτικό», επομένως οι κίνδυνοι «πρέπει να εξισορροπούνται με την προθυμία μας να πληρώσουμε για να τους μειώσουμε».
Εάν κανένα σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι αλεξίσφαιρο, τότε ποιοι είναι οι κίνδυνοι που θα μπορούσαν να προκαλέσουν καταστροφική διακοπή ρεύματος σε οποιαδήποτε χώρα; Εδώ εξετάζουμε τους κυριότερους λόγους για τους οποίους ένα σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να καταρρεύσει.
Καιρικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές
Οι μεγάλες καταρρεύσεις συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας οφείλονται συχνά σε παράγοντες που είναι δύσκολο να προβλεφθούν ή να ελεγχθούν.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι φυσικές καταστροφές αποτελούν σαφή κίνδυνο, επειδή οι καταιγίδες, τα κύματα καύσωνα και οι σεισμοί μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφικές ζημιές σε κρίσιμες υποδομές.
Οι κεραυνοί και οι ηλιακές εκλάμψεις είναι επίσης γνωστό ότι προκαλούν ζημιές σε ζωτικό εξοπλισμό, όπως υποσταθμούς και γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της σταθερότητας του δικτύου.
Οι πρώτες αναφορές υποδήλωναν ότι η συσκότιση στην Ισπανία προκλήθηκε από ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο» λόγω μιας ξαφνικής αλλαγής της θερμοκρασίας, η οποία μπορεί να αποσταθεροποίησε το δίκτυο. Αλλά ο διαχειριστής του δικτύου, Red Eléctrica, απέρριψε αργότερα τη θεωρία.
Ο κίνδυνος αυτών των γεγονότων αυξάνεται καθώς η κλιματική κρίση αυξάνει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Ανθρωπογενές χάος
Ορισμένες διακοπές ρεύματος οφείλονται εξ ολοκλήρου σε ανθρώπινο παράγοντα. Η κα Jayamaha δήλωσε ότι γεωπολιτικοί παράγοντες και κυβερνοεπιθέσεις έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν «σημαντικές διακοπές» στο δίκτυο. Το ανθρώπινο λάθος θα μπορούσε επίσης να διαδραματίσει κάποιο ρόλο.
Μετά το μπλακ άουτ στην Ιβηρική, πολλοί αμφισβήτησαν το κατά πόσον κακόβουλοι κρατικοί παράγοντες είχαν βάλει στο στόχαστρο το δίκτυο. Ωστόσο, η Red Eléctrica επέμεινε ότι δεν υπήρχαν σημάδια επίθεσης και αργότερα απέκλεισε τη θεωρία.
Ωστόσο, ο κίνδυνος κυβερνοεπίθεσης σε υποδομές ηλεκτρικού δικτύου «δεν είναι επιστημονική φαντασία», σύμφωνα με τον Ολλανδό ειδικό σε θέματα κυβερνοασφάλειας Ντέιβ Μάασλαντ.
Δήλωσε στον ολλανδικό Τύπο ότι «οι επιθέσεις σε τροφοδοτικά είναι πιθανές και έχουν ήδη προκαλέσει διαταραχές στο παρελθόν». Επισήμανε τις επιθέσεις της Ρωσίας στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας το 2015 και το 2016, καθώς και μια αποτυχημένη απόπειρα μετά την εισβολή της το 2022.
Δυσλειτουργίες δικτύου
Ένα μπλακ άουτ ουσιαστικά προκαλείται όταν το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας σταματά να λειτουργεί: αυτό μπορεί να οφείλεται σε μια απροσδόκητη μηχανική βλάβη που αφορά γραμμές ηλεκτρικής ενέργειας, υποσταθμούς ή άλλες υποδομές δικτύου - ή σε ένα πιο σύνθετο πρόβλημα με τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος.
Μια βασική ανησυχία που προκύπτει μετά το μπλακ άουτ στην Ισπανία είναι ο ρόλος που μπορεί να έπαιξαν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην κατάρρευση του συστήματος. Χωρίς σαφή εξήγηση για τη διακοπή, είναι πολύ νωρίς για να σχολιάσουμε, δήλωσαν οι ειδικοί.
Αυτό που γνωρίζουμε μέχρι στιγμής είναι ότι το ηλεκτρικό σύστημα της Ισπανίας υπέστη δύο μεγάλες απώλειες παραγωγής ενέργειας στο πλούσιο σε ηλιακή ενέργεια νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας μέσα σε δευτερόλεπτα, οι οποίες μπορεί να αποσταθεροποίησαν τη σύνδεση του δικτύου μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας και τελικά οδήγησαν σε πλήρη απώλεια ισχύος σε ολόκληρο το ενεργειακό σύστημα. Η αρχική αιτία παραμένει υπό διερεύνηση.
Είναι αλήθεια ότι ένα δίκτυο πλούσιο σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι πιο δύσκολο να λειτουργήσει από ένα που τροφοδοτείται από ορυκτά καύσιμα.
Αυτό συμβαίνει επειδή το δίκτυο σχεδιάστηκε αρχικά με γνώμονα τους μεγάλους σταθμούς παραγωγής ενέργειας από άνθρακα, φυσικό αέριο και πυρηνικά. Αυτοί οι σταθμοί διαθέτουν περιστρεφόμενες τουρμπίνες που δημιουργούν αδράνεια στο σύστημα, η οποία βοηθά στη διατήρηση της συχνότητας του δικτύου σε περίπου 50Hz.
Τα αιολικά και ηλιακά πάρκα δεν δημιουργούν αδράνεια στο δίκτυο, πράγμα που σημαίνει ότι σε περιόδους υψηλής παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να είναι πιο δύσκολο να διατηρηθεί σταθερή η συχνότητα εάν υπάρξει ξαφνική απώλεια ισχύος.
Μια σημαντική διακύμανση στη συχνότητα μπορεί να προκαλέσει την αυτόματη αποσύνδεση των γεννητριών, οδηγώντας σε κατάρρευση του συστήματος.
Φαινόμενο «Μαύρος Κύκνος»
Σε πολλές περιπτώσεις, οι παράγοντες κινδύνου που περιγράφονται παραπάνω μπορούν να συμπίπτουν, πράγμα που σημαίνει ότι σχετικά συνηθισμένα ή ακίνδυνα γεγονότα μπορούν να αθροίζονται και να δημιουργούν μια αλυσιδωτή βλάβη που οδηγεί σε καταστροφή.
Αυτά τα φαινόμενα του «μαύρου κύκνου» είναι σχεδόν αδύνατο να προβλεφθούν - πράγμα που σημαίνει ότι οι φορείς εκμετάλλευσης του δικτύου βρίσκονται υπό πίεση να προετοιμαστούν για το απροσδόκητο.
Τον Αύγουστο του 2019, το Ηνωμένο Βασίλειο υπέστη τη μεγαλύτερη διακοπή ρεύματος εδώ και πάνω από μια δεκαετία, αφήνοντας σχεδόν 1 εκατομμύριο ανθρώπους στην Αγγλία και την Ουαλία χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και εκατοντάδες ανθρώπους εγκλωβισμένους στα τρένα για έως και εννέα ώρες.
Η διακοπή ρεύματος σημειώθηκε μετά από κεραυνό που έπληξε ένα κύκλωμα μεταφοράς βόρεια του Λονδίνου και προκάλεσε διακοπή λειτουργίας του συστήματος σε δύο γεννήτριες ηλεκτρικής ενέργειας που βρίσκονταν σε απόσταση μεγαλύτερη των 100 μιλίων η μία από την άλλη, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα.
Ο διαχειριστής του ενεργειακού συστήματος περιέγραψε το συμβάν ως «εξαιρετικά σπάνιο και απροσδόκητο».
Οι κεραυνοί στις ενεργειακές υποδομές είναι σχετικά συχνοί, όπως και οι διακοπές λειτουργίας των σταθμών παραγωγής ενέργειας, αλλά ο αντίκτυπος της μεγάλης διπλής διακοπής στη σταθερότητα του δικτύου ήταν αρκετά σοβαρός ώστε να προκαλέσει την απενεργοποίηση του συστήματος από δεκάδες μικρές γεννήτριες και μπαταρίες που χρησιμοποιούν λανθασμένες ρυθμίσεις ασφαλείας και να καταστήσουν αδύνατο για τον χειριστή να αποφύγει την απώλεια ρεύματος.
Κανένα μεμονωμένο στοιχείο στο συμβάν δεν θα μπορούσε να προκαλέσει από μόνο του μια μεγάλης κλίμακας συσκότιση, αλλά ο συνδυασμός αποδείχθηκε καταστροφικός.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
