Μενού
  • Α-
  • Α+

Μίκης Θεοδωράκης, Αριστερά, ΚΚΕ και Νέα Δημοκρατία; Πώς όλα αυτά αναμίχθηκαν και τι παρήγαγαν; Μια αμφιλεγόμενη πολιτική προσωπικότητα; Μια Όπερα με σκοτεινό φινάλε, μια Οπερέτα ή τελικά ένα Ρέκβιεμ που τις τελευταίες νότες του θα τις συμπληρώσει η Ιστορία; «Θέλω να αφήσω αυτόν τον κόσμο σαν κομουνιστής», οκτώ λέξεις από την τελευταία επιστολή του Μίκη Θεοδωράκη στον γενικό γραμματέα του ΚΚΕ Δημήρη Κουτσούμπα.

Οκτώ λέξεις που περιέχουν ολόκληρη τη ζωή και το έργο του σπουδαίου δημιουργού: Αυτός ο κόσμος που αφήνει ο Μίκης Θεοδωράκης έχει βαθύ πάνω του το χνάρι της μουσικής ιδιοφυίας του και αυτός ο κόσμος, που τον αποχαιρετά θα τον θυμάται πάντα - και μόνο, πολιτικά - σαν κομμουνιστή! Γιατί, ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν, φεύγει και θα παραμείνει στη συνείδηση του κάθε πολίτη αυτού του κόσμου ως ένας ανοιχτόμυαλος κομμουνιστής, κι ας λοξοδρόμησε κάποτε...

Στήριξε την Αριστερά: Βρέθηκε στο ελληνικό Κοινοβούλιο υπό τη σκέπη του Κομμουνιστικού Κόμματος ως εκλεγμένος από τους ψηφοφόρους βουλευτής και ως επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας, όμως… Συνεργάστηκε και με τη Δεξιά: Εξελέγη υπό τη σημαία της Νέας Δημοκρατίας, τοποθετημένος στην 3η θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας ενώ διετέλεσε και υπουργός με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Παρ’ όλα αυτά ποτέ δεν αποποιήθηκε τις κομμουνιστικές αρχές και πεποιθήσεις του. 

https://www.instagram.com/p/CTUSj4zqsB7/?utm_source=ig_embed&utm_campaign=loading

Η πολιτική Ιστορία του στις τάξεις της Αριστεράς

Από το 1943, μετά τη σύλληψή του στην παλλαϊκή συγκέντρωση στις 25 Μαρτίου από Ιταλούς κατακτητές, εντάχτηκε στον ΕΛΑΣ, όπου εκτελούσε χρέη διαφωτιστή στον Πέμπτο Τομέα της ΕΠΟΝ, ενώ αγωνίστηκε και ως διμοιρίτης τής Μεταξωτής διμοιρίας του 1ου τάγματος της Νέας Σμύρνης κατά τα Δεκεμβριανά. Μετά τα Δεκεμβριανά, οι αστυνομικές αρχές τον καταδίωξαν. Συνελήφθη στις μαζικές συλλήψεις στις 9/10 Ιουλίου 1947 και κατόπιν εξορίστηκε στην Ικαρία, όπου ήταν κομματικός υπεύθυνος του χωριού εξορίας, από όπου αποπειράθηκε να δραπετεύσει με τους άλλους εξόριστους.

Με την αμνηστία που παραχώρησε η κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη πέρασε στην παρανομία ενώ προσπάθησε να ενταχτεί σε ένοπλες ομάδες του Δημοκρατικού Στρατού Αθηνών. Συνελήφθη ξανά και ενώ ήταν βαριά άρρωστος από πνευμονία εξορίστηκε και πάλι στην Ικαρία και μετά στη Μακρόνησο. Έχει γραφτεί - λανθασμένα ή εσκεμμένα - ότι στη διάρκεια της «θητείας» του στη Μακρόνησο υπέγραψε «δήλωση μετάνοιας». Ο Μίκης Θεοδωράκης ουδέποτε επιβεβαίωσε κάτι τέτοιο και δεν ήταν από τους ανθρώπους που θα το απέκρυπτε. Το 1963 μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη ιδρύεται η «Νεολαία Λαμπράκη», της οποίας εκλέγεται πρόεδρος. Στις εκλογές του 1964 εκλέγεται βουλευτής της ΕΔΑ στην Β΄ Πειραιώς.

Την 21η Απριλίου του 1967 περνά ξανά στην παρανομία και απευθύνει την πρώτη έκκληση για αντίσταση κατά της Δικτατορίας στις 23 Απριλίου. Τον Μάιο του 1967 ιδρύει την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση κατά της Δικτατορίας, το ΠΑΜ και εκλέγεται πρόεδρος. Η σχέση του με το ΚΚΕ παραμένει δυνατή και αδιαπραγμάτευτη - ιδιαίτερα στα χρόνια της δικτατορίας. Εκείνη την εποχή και κυρίως όταν έφυγε στο Παρίσι κάτω από ειδικές συνθήκες, συναντήθηκε με όλους τους επικεφαλής των Κομμουνιστικών Κομμάτων της Ευρώπης, οι οποίοι τον θαύμαζαν. 

Θεοδωράκης: «Οι Ιταλοί κομμουνιστές μου φέρθηκαν καλύτερα από αδέρφια»

Γράφει ο ίδιος ο Μίκης: «Συναντήθηκα με τα πολιτικά γραφεία των Κομμουνιστικών Κομμάτων της Γαλλίας της Αγγλίας και αργότερα της Ιταλίας. Γνωρίστηκα και συνδέθηκα προσωπικά με τον  Ζορζ Μαρσέ, τον Λουίτζι Λόνγκο, τον Ενρίκο  Μπερλίνγκουερ, τον Σαντιάγκο Καρίγιο, τον Ροζέ Γκαροντί. Οι Ιταλοί κομμουνιστές μου φέρθηκαν καλύτερα από αδέρφια.  Το ίδιο συντροφικό ενδιαφέρον και την ίδια αγάπη βρήκαμε στη Γιουγκοσλαβία, τη Ρουμανία και τη Σοβιετική Ένωση. Στο Βελιγράδι μας δέχτηκε ο πρόεδρος Τίτο που θέλησε να μάθει όλες τις λεπτομέρειες για τα προβλήματα που μας απασχολούσαν. Το 1973 συνάντησα και πάλι τον Τίτο πάνω στα βουνά της Σιούτεσκα στην πρώτη προβολή φιλμ για την Αντίσταση στο οποίο, κατά την επιθυμία του, είχα γράψει τη μουσική.

Ο Τίτο και η γυναίκα του, σκεπασμένη με κουβέρτες κάτω από ομπρέλες, ήταν πανευτυχής ανάμεσα στους παλιούς αγωνιστές. Κατόπιν ο Τίτο και ο Καρντέλι με κάλεσαν να φάμε μαζί μέσα στο δάσος. Οι Γάλλοι κομμουνιστές μου πρόσφεραν κατοικία στο Βιτρί και χίλιες δυο βοήθειες. Αισθανόμουν πάντα σαν στο σπίτι μου. Όπου πήγαινα, με περίμεναν δεκάδες εκατοντάδες και κάποτε χιλιάδες σύντροφοι σε όλα τα μέρη της Γαλλίας. Στην Ιταλία πάλι σε όλες τις πόλεις όπου Ιταλοί κομμουνιστές είναι - θα έλεγε κανείς - σχεδόν εξουσία, ένιωθα και εκεί σαν στο σπίτι μου, όμως από όλους τους πολιτικούς που γνώρισα στο εξωτερικό περισσότερο συνδεθήκαμε τον Φρανσουά Μιτεράν: "Όταν δίνεις κονσέρτα, θα έρχομαι σε αυτά ακόμα κι αν γίνονται σε απόσταση 100 χιλιομέτρων, για τον Μπετόβεν θα πήγαινα ως τα 150 χιλιόμετρα", μου είπε κάποτε με εκείνο το ελαφρώς ειρωνικό γαλατικό του μειδίαμα»….Αυτός ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης όσον αφορά τις σχέσεις του με τους ηγέτες της Αριστεράς, όχι μόνο στην ταραχώδη περίοδο των δεκαετιών ’60-’70, αλλά και αργότερα.

Αν κάποτε κυβερνούσε η Αριστερά

 Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε σκεφτεί και μελετήσει τι σημαίνει «Αριστερά στην εξουσία» και είχε καταθέσει κάποτε τον λογικό συλλογισμό του:

  • «Ας πάρουμε μία σειρά ερωτήματα - κριτήρια που αφορούν ένα πρόγραμμα εξουσίας, δηλαδή ένα κράτος Αριστεράς, όταν δηλαδή οι Έλληνες κομμουνιστές θα μπορούν να έχουν τον απόλυτο έλεγχο της εξουσίας:
  • -Θα υπάρχει μονοκομματικό κράτος ή θα επιτραπεί η ουσιαστική λειτουργία και άλλων κομμάτων;
  • -Το ΚΚΕ θα ασκεί δικτατορικό έλεγχο σε όλες τις μορφές της κοινωνικής ζωής;
  • -Πώς αντιμετωπίζεται η ελευθερία της σκέψης οργάνωσης του Τύπου, του ραδιοφώνου και λοιπά;
  • -Πώς αντιμετωπίζεται η ελευθερία της έκφρασης στην τέχνη και στη διανόηση;

Κατά τον ίδιο τρόπο μπορεί να ακολουθήσουν δεκάδες άλλα ερωτήματα ακόμα και αυτό: Ποια θα είναι η σχέση μας με τη Σοβιετική Ένωση;». 

Τέλος ο Μίκης Θεοδωράκης είχε ξεκαθαρίσει τι σημαίνει να είσαι «αριστερός» και μάλιστα σε περίοδο που οι σχέσεις του με το ΚΚΕ ήταν σχέσεις οργής μετά τη συνεργασία του με τη Νέα Δημοκρατία. Είχε πει ο Μίκης: «Με αφορμή τη θέση μου στα έδρανα της Νέας Δημοκρατίας πολύς θόρυβος έγινε και πάλι για «Δεξιά» και «Αριστερά». Ποιος όμως είναι πράγματι αριστερός και ποιος δεξιός; Οι έννοιες αυτές αντιστοιχούν σε τρεις βασικές καταστάσεις, έχουν τρεις διαστάσεις την ατομική την κοινωνική και την ιστορική. Πριν πάμε στην πολιτική, ένας κατά την ατομική διάσταση αριστερός, είναι ο παραγωγικός, ο εργατικός, ο δημιουργικός, ενώ δεξιός είναι ο στείρος, ο τεμπέλης, ο παρασιτικός είναι αυτός που αρπάζει.

Κατά την κοινωνική διάσταση, η Δεξιά είναι η λειτουργία της διαχείρισης της εξουσίας και η Αριστερά είναι η λειτουργία της διαμαρτυρίας από όλες τις ανθρώπινες μορφές εξουσίας. Ξεχωρίζω τρεις: την πλουτοκρατική την κρατική και την κομματική. Μετά από αυτές τις γενικές τοποθετήσεις θέλω να μιλήσω προσωπικά για να θέσω ένα οριστικό τέρμα στους ψεύτικους μύθους του καιρού μας. Ας αρχίσω με την ιστορική διάσταση του αριστερού. Στην Εθνική μας Αντίσταση μπήκαν πολλοί. Είχα την τύχη να είμαι ένας από αυτούς.

Έτσι έγινα αριστερός. Οι δοκιμασίες τότε κράτησαν 10 χρόνια γιατί την ξένη Κατοχή την ακολούθησε ο Εμφύλιος. Υπάρχουν τα σύμβολα εκείνης της εποχής: Γκεστάπο, Χαϊδάρι,, Δεκεμβριανά, φυλακές, εξορίες Μακρονήσι. Εκεί μέσα ο Έλληνας αριστερός πήρε τις περγαμηνές του και την ιστορική του ταυτότητα! Όταν έγινε η χούντα στην 21η Απριλίου άρχισε η νέα αντίσταση. Τα καινούργια σύμβολα ήταν η παρανομία ή Μπουμπουλίνας, οι φυλακές Αβέρωφ, η Ταράτσα, η ΕΣΑ. Σε αυτή την αντίσταση μπήκανε λίγοι και έγιναν ξανά αριστεροί. Όσοι για εφτά ολόκληρα χρόνια ανέχτηκαν τη χούντα, χωρίς να εκτεθούν στους κινδύνους της σύλληψης, των βασανιστηρίων, της φυλακής και της εξορίας είχαν συμπεριφορά δεξιά και εν πάση περιπτώσει ήταν «μη αριστεροί».

«Η μεγαλύτερη ιστορική απάτη στα χρονικά όλων των λαών»...

Και συνεχίζει ο Μίκης: Όταν έπεσε η χούντα συνέβη η μεγαλύτερη ιστορική απάτη στα χρονικά όλων των λαών: Χιλιάδες επώνυμοι, αυτοί που άφησαν τη χούντα να πυρπολεί την Ελλάδα, έγιναν ή μάλλον δήλωσαν αντιστασιακοί! Τελικά κυριάρχησαν και πιστεύοντας πως  ξεγέλασαν οριστικά την Ιστορία, προσπαθούν να βαφτίσουν τους λίγους αντιστασιακούς, δεξιούς.

Όσον αφορά τώρα την κοινωνική διάσταση του αριστερού: Πρώτον, έφτασα στην ηλικία που είμαι, χωρίς να συνεργήσω ούτε μία στιγμή σε αυτό που λέμε διαχείριση της εξουσίας. Δεν υπήρξα ποτέ υπάλληλος, συνεργάτης, διευθύνων ή σύμβουλος στην κρατική εξουσία. Δεν πήρα ποτέ καμία κρατική θέση, τίτλο, μισθό, αμοιβή, ρουσφέτι. Ποτέ δεν συνεργάστηκα επί μισθώ με οποιοδήποτε νομικό σύστημα, επιχείρηση ή δημοσιογραφικό οργανισμό. Με άλλα λόγια, σε σχέση με την οικονομική ολιγαρχία λειτούργησα στην ίδια βάση όπως και με την κρατική εξουσία: στη βάση του διαμαρτυρόμενου, του αμφισβητία του μηδέποτε συμβιβαζόμενου, του ανεξάρτητου και του πολεμίου κάθε φορά που εξουσία έδειχνε τα νύχια της. Επομένως κοινωνικά θεωρώ τον εαυτό μου αριστερό, γιατί με πράξεις - και όχι με δηλώσεις - υπήρξα πάντοτε έξω από τα οποία γρανάζια της οποίας εξουσίας είτε της κρατικής είτε της πλούτοκρατικής διαμαρτυρόμενος και χτυπώντας πάντα και παντού τις υπερβολές.

Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με την κομματική εξουσία. Δεν είναι τυχαίο ότι, όχι μόνο εγώ αλλά και οι σύντροφοι μου, δεν δέχτηκα ποτέ να αναλάβω κομματική εξουσία, να λειτουργήσω ως διαχειριστής της κομματικής εξουσίας. Τέλος και σε ό,τι αφορά την ιδιότητα του αριστερού ή του δεξιού σε ατομικό επίπεδο. Ίσως και εδώ θα έπρεπε να πούμε δυο λόγια. Οι πονηροί διαχειριστές της εξουσίας οι τρόφιμοι των κρατικών κονδυλίων συχνά μας κατηγορούν εμάς τους καλλιτέχνες ότι «έχουμε λεφτά». Όμως για όσους από τους καλλιτέχνες κατόρθωσαν να κερδίσουν χρήματα έχω να πω ότι πρόκειται για μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις που κερδίζει κάποιος χρήματα γενόμενος αντικείμενο σκληρής εκμετάλλευσης. Γιατί αν ο καλλιτέχνης κερδίζει 10, σημαίνει ότι εκείνοι που τον εκμεταλλεύονται κερδίζουν 100».

Για την κάθαρση και για την πάταξη της τρομοκρατίας

Και φθάνοντας στο ζητούμενο της ταραγμένης εκείνης εποχής, ο Μίκης Θεοδωράκης απαντά: «Και για να κλείσω από κει που άρχισα, δηλαδή για τη θέση μου στα έδρανα της Νέας Δημοκρατίας. Όπως έχω επανειλημμένως δηλώσει, συνεργάζομαι με το κόμμα αυτό για δύο λόγους για την κάθαρση και για την πάταξη της τρομοκρατίας. Επομένως ας αφήσουν οι πονηροί τα περί Δεξιάς και Αριστεράς, κάτι που κάνουν μόνο και μόνο για να θολώσουν τα νερά και να αποπροσανατολίσουν το λαό μας άλλωστε η Νέα Δημοκρατία του Καραμανλή και του Μητσοτάκη δεν είναι η παλιά δεξιά είναι ένα σύγχρονο δημοκρατικό φιλελεύθερο κόμμα.

Η τελευταία επιστολή του Μίκη Θεοδωράκη στον Κουτσούμπα

Ο Μίκης δεν θα βαδίσει πλάι πλάι με τη Νέα Δημοκρατία για πολύ. Η πυξίδα της πολιτικής του ιδεολογίας και γενικά της φιλοσοφίας του μπορεί να έδειχνε κατα καιρούς άλλη κατεύθυνση από την Αριστερά, όμως ποτέ δεν σημάδεψε «δεξιότερη» πορεία. Χρόνια μετά και μόλις λίγες εβδομάδες πριν σωπάσει η πολιτική φωνή του Μίκη Θεοδωράκη, ο μέγιστος δημιουργός έστειλε μια επιστολή στον Γενικό Γραμματέα του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα στην οποία του έγραφε: 

«Τώρα στο τέλος της ζωής μου, την ώρα των απολογισμών, σβήνουν απ’ το μυαλό μου οι λεπτομέρειες και μένουν τα Μεγάλα Μεγέθη. Έτσι βλέπω ότι τα πιο κρίσιμα, τα δυνατά και τα ώριμα χρόνια μου τα πέρασα κάτω από τη σημαία του ΚΚΕ. Για το λόγο αυτό θέλω να αφήσω αυτόν τον κόσμο σαν κομουνιστής»… Κι ο Μίκης έφυγε όπως πραγματικά ήθελε: ως… υπερκομματικός κομμουνιστής, πέρα από τις λεπτομέρειες που τον σημάδεψαν, παραμένοντας το Μεγαλύτερο από τα δικά του «Μεγάλα Μεγέθη»!

Google News

Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.

BEST OF LIQUID MEDIA