Στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα, η Βρετανία και η Ισπανία μάχονταν για την κατάκτηση των θαλασσών όλης της υφηλίου. Τα όνειρα του καπιταλισμού γίνονταν η αφορμή ώστε και οι δύο χώρες να ναυλώνουν πλοία με θαλασσοπόρους που αγνοούσαν τι θα πει «κίνδυνος» και να διασχίζουν αχαρτογράφητα νερά, αναζητώντας νέες αποικίες, νέους εμπορικούς δρόμους, και οτιδήποτε σχετικό βρισκόταν στη σφαίρα των παράτολμων ονείρων τους. Οι υπέρμετρες φιλοδοξίες φυσικά, γεννούσαν και πολεμικές συγκρούσεις. Ο πόλεμος «για το αυτί του Τζενκινς» ακούγεται σχεδόν ως κωμικό περιστατικό, όμως συνέβη. Ας καταγράψουμε την ιστορία του.
Η κυριαρχία των Ισπανών: Μαθήματα στο μονοπώλιο
Κατά τον 18ο αιώνα, η Καραϊβική ήταν το επίκεντρο των εμπορικών δραστηριοτήτων της ισπανικής αυτοκρατορίας, με την Καντίθ να αποτελεί το λιμάνι, μέσω του οποίου ελεγχόταν το εμπόριο από και προς τις αποικίες της Ισπανίας.
Η Καντίθ ήταν επίσης το σημείο που γινόταν ο οικονομικός έλεγχος από όλες τις εμπορικές συναλλαγές με τις αποικίες του Νέου Κόσμου. Απαγορευόταν στους ξένους να έχουν εμπορικές συναλλαγές με τις ισπανικές αποικίες. Κάθε ξένο πλοίο που εντοπίζονταν να έχει τέτοιες συναλλαγές, θεωρείτο άμεσα ως πλοίο λαθρεμπόρων και κατάσχονταν μαζί με το φορτίο του.
Το απαγορευτικό επιβαλλόταν από την Guarda Costa, ή ακτοφυλακή, ένα σύνολο καλά οπλισμένων πλοίων που μπορούσαν να ξεπερνούν σε ταχύτητα και οπλισμό οποιοδήποτε βαριά φορτωμένο εμπορικό πλοίο. Η Ισπανία είχε δώσει «εξετάσεις» στο «μάθημα» των μονοπωλιακών πρακτικών και είχε πάρει άριστα.
Τα «δικαιώματα»
Στο πλαίσιο της Συνθήκης της Ουτρέχτης του 1713, που έθεσε τέλος στον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής, η Μεγάλη Βρετανία έλαβε ένα Αsiento, δηλαδή συμβατικό δικαίωμα, από την Ισπανία, το οποίο είχε διάρκεια 30 ετών. Το asiento περιλάμβανε το Asiento de Negros, που παρείχε στη Βρετανία το δικαίωμα της εμπορίας 5.000 σκλάβων ετησίως στις ισπανικές αποικίες, και το Navio de Permiso, που επέτρεπε σε ένα και μόνο βρετανικό πλοίο να μεταφέρει 500 τόνους εμπορευμάτων εντός ισπανικών εδαφών. Η South Sea Company έλαβε αυτό το μονοπωλιακό δικαίωμα από τη βρετανική κυβέρνηση, και για τις δύο συμφωνίες.
Ωστόσο, και άλλοι Βρετανοί έμποροι και τραπεζίτες επιθυμούσαν πρόσβαση στις κερδοφόρες ισπανικές αγορές της Καραϊβικής, και οι Ισπανοί άποικοι, από την πλευρά τους, επιθυμούσαν εμπορεύματα που κατασκευάζονταν στη Βρετανία. Αποτέλεσμα ήταν, να ξεκινήσουν εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες, με το μανδύα του παραεμπορίου.
Προκειμένου να περιοριστούν αυτές οι παράνομες εμπορικές συναλλαγές, η Μεγάλη Βρετανία παραχώρησε στην Ισπανία το δικαίωμα το 1729 να σταματά και να ελέγχει βρετανικά πλοία στα ισπανικά ύδατα για να διασφαλίσει την τήρηση των όρων των συμφωνιών. Ωστόσο, η λαθρεμπορία συνεχίστηκε και οι Ισπανοί συνέχισαν να επιβιβάζονται και να κατασχίζουν βρετανικά πλοία, συλλαμβάνοντας πολλές φορές και τα πληρώματα τους. Αυτή η κίνηση, προκάλεσε έντονα εχθρικά συναισθήματα στον βρετανικό λαό για τους Ισπανούς.
Αυτί του Τζενκινς: Η σύλληψη
Τον Απρίλιο του 1731, το πλοίο "Rebecca", υπό τον καπετάνιο Ρόμπερτ Τζένκινς, βρέθηκε αβοήθητο κοντά στην Αβάνα της Κούβας, σε ένα εμπορικό ταξίδι από την Τζαμάικα προς το Λονδίνο. Ισπανικοί αξιωματούχοι από το φρεγάτα της ακτοφυλακής "San Antonio", υπό τον καπετάνιο Χούλιο Λεόν Φαντίνο, επιβιβάστηκαν και εξέτασαν το αγγλικό πλοίο. Αν και το φορτίο βρέθηκε νόμιμο (ζάχαρη), οι Ισπανοί προσπάθησαν να αναγκάσουν τον Τζένκινς να αποκαλύψει λαθραία αντικείμενα που ενδεχομένως έκρυβε στο πλοίο.
Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες μεταξύ μύθου και πραγματικότητας, ο Ισπανός στρατηγός Φαντίνο τράβηξε τον Τζένκινς από το κολάρο της στολής του, τον κράτησε στον αέρα και τον πέταξε στο κατάστρωμα του πλοίου. Στη συνέχεια, έβγαλε το σπαθί του, και του έκοψε το αριστερό αυτί. Από ευγένεια (μάλλον) αρχικά του επέστρεψε το αυτί, στη συνέχεια όμως τον απείλησε πώς αν τολμούσε να του πει ψέμματα, θα έφτανε να κόψει μέχρι και το αυτί του Βασιλιά Γεωργίου της Αγγλίας.
Επτά χρόνια αργότερα, ο Τζένκινς εμφανίστηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων, παρουσιάζοντας το κομμένο του αυτί, διατηρημένο σε βάζο, παρουσιάζοντας το παραπάνω περιστατικό ως μια εγκληματική πράξη, ικανή να επισύρει πόλεμο. Το κατά πόσο το πλοίο του Τζένκινς έπλεε νόμιμα εντός των ισπανικών χωρικών υδάτων, αυτό αποτελούσε «γκρίζα ζώνη».
Για τους Ισπανούς ήταν παράνομο, για τους Άγγλους, το πλοίο ενός τίμιου αξιωματικού που συνελήφθη από τους «κακούς» Ισπανούς. Την ίδια εποχή, αξίζει να τονίσουμε πως και οι Ισπανοί ένιωθαν να απειλούνται από την Βρετανία, που είχε ιδρύσει την αποικία της Τζόρτζια, εντός του υπό διαμόρφωση ομοσπονδιακού κράτους της Αμερικής,πολύ κοντά στη Φλόριντα, που αποτελούσε ισπανικό έδαφος.
Ο πόλεμος
Το 1739, η Βρετανία δεν συζητούσε με καμία χώρα, ούτε καν με την Ισπανία, για τις επεκτατικές της βλέψεις. Με το περιστατικό του αυτιού του Τζένκινς να έχει λάβει διαστάσεις θρύλου, διεξήγαγε ναυμαχίες στο λιμάνι Πορτομπέλο του Παναμά και ύστερα στην Καρθαγένη της Ινδίας (σημερινή Κολομβία).
Οι τεράστιες αποστάσεις και η πλήρης άγνοια περί επαρκών υγειονομικών συνθηκών, έφεραν το σκορβούτο και ένα σωρό ασθένειες στους ναυτικούς της Βρετανίας, πολλοί εκ των οποίων από καθαρή τύχη έμεναν ζωντανοί. Η Καρθαγένη ήταν η καρδιά του εμπορικού μικρόκοσμου της Ισπανίας, και οι Βρετανοί, υπό το ναύαρχο Έντουαρντ Βέρνον, υπερτερούσαν σημαντικά.
Όμως ουδείς είχε αναρωτηθεί αν η χώρα μπορούσε να διατηρήσει στην κατοχή της ισπανικά εδάφη, με τα πληρώματα της να υποφέρουν από αρρώστιες, έλλειψη φαγητού και πολλές ακόμα κακουχίες. Μόλις δύο ημέρες διήρκεσε τελικά η κατοχή του κολομβιανού λιμανιού από τους Βρετανούς. Οι μάχες που ακολούθησαν στα ισπανοκρατούμενα εδάφη του Παναμά, της Κολομβίας και της Κούβας, καθώς και η εκστρατεία του ναυάρχου Άνσον με προορισμό τα λιμάνια της Χιλής, είχαν καταστροφικά αποτελέσματα για τους Βρετανούς: Πάνω από 6.000 στρατιώτες πέθαναν από δυσεντερία, κίτρινο πυρετό και άλλες ασθένειες, ενώ οι Ισπανοί είχαν κι εκείνοι απώλειες 1000 στρατιωτών.
Η εκστρατεία του Άνσον στη Χιλή έληξε κι εκείνη άδοξα, με το πλοίο του να ναυαγεί στη νησίδα Γουέητζερ, που βρίσκεται στη σημερινή Παταγονία. Το 1749, ενώ οι δύο αυτοκρατορίες είχαν εξουθενωθεί από τις πολεμικές συγκρούσεις (συμμετείχαν και στον πόλεμο μεταξύ Αυστρίας και Πρωσίας), υπέγραψαν ένα σύμφωνο ειρήνης, που επανέφερε ουσιαστικά, το μεταξύ τους status quo. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Βρετανία στράφηκε προς τη Μεσόγειο προς αναζήτηση εμπορικών συνεργασιών και το «αυτί του Τζένκινς» απέκτησε διαστάσεις θρύλου.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.