Το βιβλίο του Ανρί Λεφέβρ «Τα κομμάτια που λείπουν» είναι μια λίστα που ανήκει στον ορισμό της τέχνης

Μία από τις πιο δύσκολες ερωτήσεις είναι αυτή: «Τι είναι τέχνη;». Όποιος κι αν απαντήσει, ειδικός και μη ειδικός, σε κάτι αποσπασματικό θα καταλήξει. Η εν συνόλω απόπειρα και βεβαιότητα δεν υπάρχει. Και πώς να γίνει διαφορετικά. Ο Χρόνος είναι αμείλικτος και δίκαιος στις «πληγές» που προκαλείς στις τέχνης τα έργα. Όλα θα ξεχαστούν κι όλα θα μείνουν στη μνήμη ανολοκλήρωτα, θραυσματικά. Μια διαρκής απουσία ορίζει και καθορίζει την τέχνη.

Ο καλλιτέχνης φυσικά και δεν στοχεύει στο εν μέρει, αλλά αυτό δεν μπορεί να το αποφύγει. Και κάπως έτσι, μέσα σε αυτή την παραδοξότητα, κινείται, επιβιώνει, απλώνεται, η τέχνη. Το ολοκληρωμένο σύνολο του ενός, των πολλών, είναι προορισμένο να κομματιαστεί και πολύ πιθανό να χαθεί!

Το κάθε έργο τέχνης ακολουθεί φτάνει αμέσως στην κορύφωσή του. Δημοσιεύεται, εκτίθεται, ολοκληρωμένο και μετά αφήνεται, αναπόφευκτα, στην αφαίρεση, στη φθορά και ίσως στη λήθη. Ακόμα και αυτά που κατακτούν τη διαχρονικότητα, με την πάροδο του χρόνου κάτι χάνουν σε όγκο, δύναμη και επίδραση. Τα νέα μάτια που τα βλέπουν, οι νέες συνθήκες που τα περιβάλλουν, του παίρνουν κι ένα κομμάτι. Στην ιστορία της τέχνης πάντα θα υπάρχουν «Τα κομμάτια που λείπουν» (Εκδόσεις Γεννήτρια). Ας το θυμόμαστε κι ας καταγράφουμε ό,τι αγαπάμε…

Ο διάλογος μιας αόρατης ιστορίας

Κάπως έτσι λειτούργησε, πρέπει, ο Ανρί Λεφέβρ. Δεν ξέρουμε αν είχε στο μυαλό του σκέψη ό,τι αγαπώ σώζεται και μένει, όμως το βιβλίο του είναι μαρτυρία, ανακάλυψη, υπενθύμιση, καταγραφή, λίστα και ποίημα που «μιλά» απευθείας με το μέλλον! Εδώ, θα προσθέσουμε τον συνειρμό-παρέμβαση (άλλη μία) που φέρνει τη Σαπφώ (σ.σ ελληνίδα λυρική ποιήτρια) και τη «φωνή» της στο «σήμερα» του κειμένου μας και στο «τώρα» του έργου του Λεφέβρ. Τα δικά της ποιητικά κομμάτια ανασύνθεσε ο Οδυσσέας Ελύτης και μας τα πρόσφερε ξανά.

Και η δική της φωνή, αυτή με την οποία «συνομιλούν» τα έργα τέχνης, της ομορφιάς, της παράδοσης και διάσωσης του νοήματος, φτάνει στον δημιουργό αυτής της λίστας και του λέει «υπενθύμισε τα ξεχασμένα, τα ανολοκλήρωτα, τα ατυχή και κατεστραμμένα». Και ο Λεφέβρ αυτό έκανε. Πήρε τις γνώσεις, την περιέργεια, την ανάγκη για αποκαλύψεις, το ιερό φως που έχουμε μέσα μας, και κατέγραψε μερικά από τα κομμάτια της τέχνης που λείπουν.

Και όπως ο αρχαιολόγος ξεσκονίζει καλά τα ερείπια του παρελθόντος, έτσι και αυτός καθάρισε, όσο μπορούσε, της τέχνης τα θαμμένα και μας έδωσε τον διάλογο μιας αόρατης ιστορίας. Όσα δεν βρήκαν τη θέση τους τότε και τώρα, βρίσκουν τα «λόγια» τους μέσα από τα λόγια, την καταγραφή, του Λεφέβρ.

Εν εξελίξει ποίημα

Το βιβλίο «Τα κομμάτια που λείπουν» διαβάζεται σαν ένα εν εξελίξει ποίημα. Σύντομες προτάσεις, ενημερωτικές, πληροφορίες, για έργα τέχνης που χάθηκαν πριν καν υπάρξουν. Αποκαλύψεις γι’ αυτά που βρήκαν το φως της αναγνώρισης και αμέσως εξαφανιστήκαν. Θεατρικά κείμενα, λογοτεχνικά, σενάρια, ταινία, ποιήματα, συμφωνίες, άνθρωποι και ιστορίες που φλέρταραν και κατέκτησαν τη δημιουργία ως έννοια και ως κατάσταση και για διάφορους, συνειδητούς και μη, λόγους παραδόθηκαν στο σκοτάδι της ανυπαρξίας. Μια άνω τελεία εδώ, και άλλη μία δίπλα και σταδιακά εμφανίζεται η άλλη πλευρά της άλλης πλευράς.

Τα γραπτά του Λεφέβρ «πέφτουν» σαν μια αυτόματη γραφή που αποκαλύπτει περισσότερα απ’ όσα κρύβει. Το μελλοντικό κενό που όλα τα έργα θα αφήσουν, καλύπτεται, εν μέρει φυσικά, με αυτές τις λεξικόμορφες παύλες -σαν σημεία στίξης της Ε. Ντίκινσον- του «Τα κομμάτια που λείπουν». Να ένα απτό παράδειγμα. Διαβάζουμε: Ο Σοφοκλής λέγεται πως έγραψε εκατόν είκοσι τρία θεατρικά έργα, έχουν σωθεί μόνο τα επτά, Στη Μαδρίτη το 1927, η Νάνσυ Κιουναρντ χωρίζει τον Λουί Αραγκόν,Ο Αραγκόν καίει την «Υπεράσπιση του απείρου» και κάνει απόπειρα αυτοκτονίας.

Η μετάφραση ανήκει στη Νατάσα Σίδερη και κρατά το ύφος, τον ρυθμό και το σφρίγος του πρωτότυπου κειμένου. Το επίμετρο της Τίτιτας Δημητρούλια είναι διαφωτιστικό και αντάξιο του κειμένου του Λεφέβρ.

Ακολουθήστε το Reader στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις και τα νέα από την Ελλάδα και τον κόσμο.