Μπορεί σε πολλούς να προκαλεί έκπληξη αλλά η (πολιτική) αλήθεια είναι πως κομμουνιστές και αναρχικοί δεν είναι... ένα και το αυτό. Για την ακρίβεια κάποιος μπορεί να πει πως ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Οι διαφορές ανάμεσα στις δυο αυτές πολιτικές ιδεολογίες είναι μεγάλες. Είναι τόσο μεγάλες, μάλιστα, που αρκετές φορές οι δυο πλευρές έχουν συγκρουστεί με τα αποτελέσματα κάποιες από αυτές να είναι αιματηρά. Ίσως, η πιο χαρακτηριστική και σίγουρα πιο αξιομνημόνευτη από τις φορές που αναρχικοί και κομμουνιστές συγκρούστηκαν ήταν αυτή στην Κροστάνδη όταν αναρχικοί ναύτες εξεγέρθηκαν και ήρθαν αντιμέτωποι με τον Κόκκινο Στρατό που έδρασε υπό τις διαταγές του Λέοντα Τρότσκι!
Τι οδήγησε στην εξέγερση
Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 η Ρωσία υπό την ηγεσία, πλέον, του Λένιν βυθίστηκε σε έναν αιματηρό όσο και καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο. Μετά από χρόνια μαχών νικητές βγήκαν οι Μπολσεβίκοι. Το τίμημα, ωστόσο, ήταν τεράστιο αφού πέρα από τον διχασμό, η αχανής χώρα αντιμετώπιζε, πλέον, σημαντικότατα οικονομικά προβλήματα. Ακόμα και οι υποστηρικτές του καθεστώτος έβλεπαν πως τίποτα δεν είναι όπως τα περίμεναν ή τα υπολόγιζαν.
Ενδεικτικά μόνο, αξίζει να αναφερθεί, πως ο πληθωρισμός είχε εκτοξευτεί σε αδιανόητα ύψη. Το 1914 ένα δολάριο ισοδυναμούσε με δυο ρούβλια. Έξι χρόνια αργότερα, το 1920, ένα δολάριο ισοδυναμούσε με... 1.200 ρούβλια! Παράλληλα, η βιομηχανική παραγωγή είχε μειωθεί κατά 20% σε σχέση με την τσαρική περίοδο, οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις είχαν συρρικνωθεί στο 38% των προεπαναστατικών.
Γίνεται εύκολα κατανοητό, λοιπόν, πως όσο μεγάλος υποστηρικτής και να ήταν κάποιος της Επανάστασης η κατάσταση αυτή (ειδικά στην ύπαιθρο) ήταν τουλάχιστον απελπιστική. Κάπως έτσι δεν άργησαν να ξεσπάσουν έντονες αντιδράσεις. Μεγάλες απεργίες, συγκρουσιακές κινητοποιήσεις. Η Ρωσία είχε φτάσει στα πρόθυρα ενός ακόμα εμφυλίου πολέμου. Μόνο που αυτή τη φορά αυτοί που στρέφονταν κατά του καθεστώτος ήταν αυτοί οι ίδιοι που το στήριξαν τόσο στην προεπαναστατική περίοδο όσο και μετά την επικράτηση των επαναστατών και την πτώση του Τσάρου.
Μια τέτοια περίπτωση ήταν οι ναύτες των πολεμικών πλοίων «Πετροπαβλόφσκ» και «Σεβαστοπόλ» που βρίσκονταν στο λιμάνι της Κροστάνδης, της νησιωτικής πόλης της βορειοδυτικής Ρωσίας, το σπουδαιότερο λιμάνι της Αγίας Πετρούπολης. Η Κροστάνδη, κτισμένη επάνω στο νησί Κότλιν, στο κέντρο του Κόλπου της Φινλανδίας είχε εξαιρετική στρατηγική σημασία, αφού από εκεί μπορούσε κάποιος να ελέγξει τη θαλάσσια συγκοινωνία μεταξύ Βαλτικής και Αγίας Πετρούπολης.
Οι ναύτες που υπηρετούσαν εκεί, δεν ήταν τυχαίοι ναύτες. Ήταν οι περίφημοι «κόκκινοι ναύτες» του 1905, του 1917 και βέβαια του εμφυλίου πολέμου. Οι ναύτες της Κροστάνδης θεωρούνταν και πιθανότατα ήταν σαν ένα από τα πιο πιστά και πολιτικοποιημένα στρατιωτικά στοιχεία του νεοεγκαθιδρυμένου Σοβιετικού καθεστώτος.
Τον Φεβρουάριο του 1921 η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο. Σχεδόν καθημερινά, είτε αγρότες, είτε εργάτες ξεσπούσαν βίαια κατά του καθεστώτος. Συνήθως η κατάληξη ήταν η ίδια, με τις δυνάμεις των Μπολσεβίκων να καταστέλλουν με ευκολία ακόμα και κάθε σκέψη για κάτι περισσότερο. Στις 26 Φεβρουαρίου, ωστόσο, τα πράγματα πήραν μια τροπή που κανείς δεν περίμενε. Οι ναύτες των δυο πολεμικών πλοίων αποφάσισαν να βγουν μπροστά.
Η εξέγερση της Κροστάνδης
Οι ναύτες των «Πετροπαβλόφσκ» και «Σεβαστοπόλ» αποφάσισαν να παρέμβουν και συνέταξαν ένα κείμενο με 15 θέσεις.
- Άμεσα εκλογές στα Σοβιέτ. Τα τωρινά Σοβιέτ δεν εκφράζουν πλέον τη βούληση των εργαζομένων και των αγροτών. Οι νέες εκλογές θα πρέπει να διεξαχθούν με μυστική ψηφοφορία, και θα πρέπει να προηγηθεί δωρεάν εκλογική προπαγάνδα για όλους τους εργάτες και τους αγρότες πριν από τις εκλογές.
- Ελευθερία του λόγου και του Τύπου για τους εργάτες και τους αγρότες, για τους αναρχικούς, καθώς και για την αριστερά σοσιαλιστικά κόμματα.
- Δικαίωμα του συνέρχεσθαι και ελευθερία για τα συνδικάτα και τις ενώσεις των αγροτών.
- Οργάνωση, το αργότερο στις 10 Μαρτίου 1921, μίας Διάσκεψης ανεξάρτητων εργατών, στρατιωτών και ναυτών της Αγίας Πετρούπολης, της Κροστάνδης και της περιφέρειας της Αγίας Πετρούπολης.
- Απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων των σοσιαλιστικών κομμάτων, καθώς και όλων των κρατουμένων εργατών και αγροτών, στρατιωτών και ναυτών που ανήκουν στην εργατική τάξη και σε αγροτικές οργανώσεις.
- Εκλογή μιας επιτροπής για να εξετάσει τους φακέλους όλων όσων κρατούνται σε φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης.
- Κατάργηση όλων των πολιτικών τμημάτων στις ένοπλες δυνάμεις. Κανένα πολιτικό κόμμα δεν θα πρέπει να έχει προνόμια διάδοσης των ιδεών του, ή να λαμβάνει κρατικές επιδοτήσεις για το σκοπό αυτό. Στη θέση των πολιτικών τμημάτων θα πρέπει να συσταθούν διάφορες πολιτιστικές ομάδες, που θα λαμβάνουν πόρους από το κράτος.
- Άμεση κατάργηση αποσπασμάτων της πολιτοφυλακής που βρίσκονται μεταξύ των πόλεων και της επαρχίας.
- Εξίσωση των δελτίων τροφίμων για όλους τους εργαζόμενους, εξαιρουμένων εκείνων που ασχολούνται με επικίνδυνες ή ανθυγιεινές εργασίες.
- Κατάργηση των κομματικών πολεμικών μονάδων σε όλες τις στρατιωτικές ομάδες. Κατάργηση των πολιτικών φρουρών στα εργοστάσια και επιχειρήσεις. Αν απαιτείται φρουρά, θα πρέπει να ορίζεται με βάση τις απόψεις των εργαζομένων.
- Χορήγηση στους αγρότες της ελευθερίας της δράσης στα δικά τους εδάφη, καθώς και του δικαιώματος απόκτησης βοοειδών, υπό τον όρο ότι θα τα φροντίζουν οι ίδιοι και δεν θα απασχολούν μισθωτούς εργάτες.
- Ζητάμε όλες οι στρατιωτικές μονάδες και οι ομάδες εκπαιδευόμενων αξιωματούχων να υιοθετήσουν αυτό το ψήφισμα.
- Ζητάμε ο Τύπος να δώσει τη δέουσα δημοσιότητα σε αυτό το ψήφισμα.
- Απαιτούμε την δημιουργία εργατικών κινητών μονάδων ελέγχου.
- Απαιτούμε η παραγωγή χειροποίητων να επιτρέπεται υπό την προϋπόθεση ότι δεν χρησιμοποιεί την μισθωτή εργασία.
Οι ναύτες των δυο πολεμικών πλοίων δεν άφηναν και πολλά περιθώρια παρερμηνειών. Ουσιαστικά έθεταν μέσα από ένα αναρχικό πρίσμα το ελάχιστο όριο που απαιτούνταν για να διασωθεί η μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση από το πολιτικό και οικονομικό γκρεμό που την οδηγούσαν οι Μπολσεβίκοι. Οι 15 θέσεις εγκρίθηκαν σε ανοιχτή γενική συνέλευση στην οποία συμμετείχαν χιλιάδες ναύτες, στρατιώτες, εργάτες και αγρότες. Στην πραγματικότητα μια επανάσταση μόλις είχε ξεκινήσει και αυτό δεν άρεσε καθόλου στη Μόσχα. Και αν μέχρι εκείνο το σημείο η αμφισβήτηση προς τον Λένιν ήταν από αντεπαναστατικά στοιχεία, αυτή τη φορά ήταν το προλεταριάτο που είχε εξεγερθεί εναντίον του!
Οι εξεγερμένοι προκειμένου να δείξουν πως δεν... αστειεύονται συνέλαβαν τους δυο εκπροσώπους των μπολσεβίκων (τους Καλίνιν και Κούζμιν), ενώ όταν η Μόσχα απείλησε πως θα στείλει τον Κόκκινο Στρατό, εκείνοι παρέταξαν έναν στρατό 10.000 ανδρών και έστειλαν μήνυμα πως τους περιμένουν.
Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Μια ημέρα σαν σήμερα υπό τις εντολές του Λέοντα Τρότσκι, 50.000 στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού επιτέθηκαν στους «μικροαστούς αντεπαναστάτες και τα πιόνια της Γαλλίας». Οι σφοδρές μάχες κράτησαν μέχρι της 17 Μαρτίου οπότε και ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε την Κροστάνδη έχοντας σαν σύμμαχο τον καιρό αφού η θάλασσα ήταν παγωμένη, τα πλοία των εξεγερμένων δεν μπορούσαν να κινηθούν και οι στρατιώτες μπορούσαν να κάνουν επιθέσεις περπατώντας πάνω στον πάγο. Οι απώλειες για τον Κόκκινο Στρατό ήταν τεράστιες. Όσοι από τους εξεγερμένους δε σκοτώθηκαν στις μάχες, εκτελέστηκαν επί τόπου ή διέφυγαν στη Φινλανδία.
Η εξέγερση της Κροστάνδης ήταν η τελευταία μαζική απόπειρα αμφισβήτησης της κομμουνιστικής διακυβέρνησης στη Ρωσία έως τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Για πολλούς (κυρίως αναρχικούς) η Κροστάνδη ήταν το τέλος της ίδιας της Ρωσικής Επανάστασης παρά το γεγονός ότι ο θορυβημένος Λένιν προχώρησε σε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις.
