Σε μια περίεργη συγκυρία, πριν από μερικά 24ωρα, μετά από 196 χρόνια, οι επιστήμονες φαίνεται πως έριξαν «φως» στην αιτία θανάτου του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, της μουσικής ιδιοφυΐας που χάρισε στον κόσμο αξεπέραστες μουσικές συνθέσεις. Μια διεθνής ομάδα ερευνητών αναζητούσε επί πολλά χρόνια τα αίτια θανάτου του Μπετόβεν αναλύοντας τούφες από τα μαλλιά του. Όπως διαπιστώθηκε, λοιπόν, ο Μπετόβεν είχε προδιάθεση για ηπατική νόσο και είχε μολυνθεί από ηπατίτιδα Β που σε συνδυασμό με την κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδήγησε στο θάνατό του.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε πριν λίγες ημέρες στο Current Biology και μεταξύ άλλων ανέφερε πως αν και η αιτία της απώλειας ακοής του Μπετόβεν παραμένει μυστήριο, η ανάλυση δείχνει ότι ο συνθέτης πιθανότατα πέθανε από ηπατική νόσο που προκλήθηκε από συνδυασμό ιογενούς ηπατίτιδας, κατανάλωσης αλκοόλ και γενετικών παραγόντων. «Υπήρχε μια τέλεια καταιγίδα», είπε ο Τρίσταν Μπεγκ, ερευνητής αρχαίων γονιδιωμάτων στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Και αν για την αιτία θανάτου φαίνεται πως βρέθηκε, δεν συμβαίνει το ίδιο με την αιτία της κώφωσης του σπουδαίου μουσουργού η οποία παραμένει μυστήριο ακόμα και σήμερα.
Μια ζωή γεμάτη αξεπέραστες συνθέσεις και... αλκοόλ
«Η τέχνη μου αφιερώνεται στην ανακούφιση των φτωχών» έλεγε ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν ο οποίος ήταν ένας καλλιτέχνης που ξεκάθαρα έζησε μπροστά από την εποχή του. Και να σκεφτεί κανείς πως αυτός ο άνθρωπος σχεδόν πιέστηκε στην αρχή της ζωής του να ακούει και να μελετάει μουσική. Αυτός που τον πίεζε ήταν ο πατέρας του, Γιόχαν βαν Μπετόβεν, ένας μέθυσος, βίαιος και φτωχός τενόρος, ο οποίος ήθελε ο γιος του να κάνει όσα δεν μπόρεσε να κάνει εκείνος στη μουσική. Ήθελε να τον μετατρέψει σε έναν νέο Μότσαρτ.
Και παρά τον προφανή εξαναγκασμό ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν τα κατάφερε. Θρεμμένος με τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης ήταν χαρακτήρας υπερήφανος. Έγραφε μουσική για τους ανθρώπους και όχι για τους κόλακες που τον περικύκλωναν. Αγάπησε τη μουσική και χάρισε στην ανθρωπότητα μερικά από τα σπουδαιότερα έργα. Ήταν συνθέτης εννέα σπουδαίων συμφωνιών, μεταξύ αυτών και η γνωστή ως η «Ηρωική» (η τρίτη), η «Ποιμενική» (η έκτη) και φυσικά η ένατη με τον «Ύμνο της Χαράς» με στίχους από το ομώνυμο ποίημα του Φρίντριχ Σίλερ – που είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα ακούσματα των δύο τελευταίων αιώνων και έχει επιλεχθεί για ύμνος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια δημιουργία – σύμβολο στην ελπίδα, την ενότητα και την υπεράνω συνόρων συμφιλίωση των ανθρώπων. Έγραψε, επίσης, την όπερα «Φιντέλιο», το μπαλέτο «Προμηθεύς», τη «Μεγάλη Λειτουργία», το ορατόριο «Ο Χριστός στο όρος των Ελαιών», κονσέρτα για πιάνο και κονσέρτα για βιολί και πολλά άλλα μουσικά έργα που έχουν μείνει στους αιώνες.
Στα 29 του άρχισε σταδιακά να χάνει την ακοή του. Όσο περνούσαν τα χρόνια τόσο το πρόβλημα χειροτέρευε. Αλλά εκείνος δεν το έβαλε κάτω. Συνέχισε να γράφει σπουδαία μουσική και προσπαθούσε ο ίδιος να διευθύνει τις ορχήστρες που έπαιζαν τα έργα του. Έστω και αν άκουγε λίγο. Έστω και αν χρειαζόταν να έχει δίπλα του έναν βοηθό. Η κατάσταση της ακοής τους διαρκώς χειροτέρευε. «Ζω μια μίζερη ζωή» έλεγε σε φίλους του. Ταυτόχρονα έχει να αντιμετωπίσει τους δικούς του «δαίμονες». Περιστασιακές ερωτικές σχέσεις με αδιάφορες προς αυτόν γυναίκες, ενώ παράλληλα «βυθίζεται» στο αλκοόλ. Πίνει και πίνει πολύ και καθημερινά. Το αλκοόλ επιδεινώνει τα προβλήματα υγείας που είχε. Φτάνει ακόμα και στα όρια της αυτοκτονίας. Τ’ αφτιά του, πλέον, αρχίζουν να πονούν και στο στομάχι του νιώθει διαταραχές. Το 1826 παθαίνει υδρωπικία και τον επόμενο χρόνο, μια ημέρα σαν σήμερα, στις 26 Μαρτίου 1827, πεθαίνει μέσα στο σπίτι του στη Βιέννη.
Η «κατάρα της 9ης Συμφωνίας»
Στην προσπάθεια του να ερμηνεύσει ή να εξηγήσει ή έστω να αποκωδικοποιήσει τον θάνατο, ο άνθρωπος, πολλές φορές, καταφεύγει στο... μεταφυσικό προκειμένου να δώσει μια κάποια εξήγηση σε ότι δεν μπορεί να εξηγήσει. Σε ότι αφορά τη μουσική η 9η Συμφωνία του Μπετόβεν έχει μια ξεχωριστή θέση, ίσως την σημαντικότερη, ανάμεσα σε θεωρίες συνωμοσίας και αστικούς μύθους. Πρόκειται για την «κατάρα της 9ης Συμφωνίας».
Σύμφωνα με αυτή ο Μπετόβεν πέθανε αφού την ολοκλήρωσε. Το ίδιο είχε συμβεί και με πολλούς άλλους σπουδαίους συνθέτες οι οποίοι έφτασαν να ολοκληρώσουν εννέα συμφωνίες αλλά δεν πρόλαβαν να ολοκληρώσουν την δέκατη! Αλεξάντρ Γκλαζουνόφ, Ραλφ Βον Ουίλιαμς, Κουρτ Άτερμπεργκ, Έλι Ζιγκμάιστερ, Έγκον Βέλεζ, Άλφρεντ Σνίτκε, Ρότζερ Σέσιονς, Πίτερ Μένιν, Μάλκολμ Άρνολντ και ο πιο σύγχρονος της λίστας, ο Αμερικανός Ντέιβιντ Μασλάνκα, που απεβίωσε το 2017, είναι μερικοί από τους συνθέτες που δεν μπόρεσαν να ξεκινήσουν ή να ολοκληρώσουν την δέκατη συμφωνία τους.
Και κάπως έτσι ο μύθος που ξεκίνησε από τον Αυστριακό συνθέτη Γκούσταβ Μάλερ, ένας από τους κορυφαίους διευθυντές ορχήστρας στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Τη σκυτάλη στη συνέχεια πήρε ο επίσης Αυστριακός συνθέτης, Άρνολντ Σένμπεργκ ο οποίος έλεγε πως «η Ένατη Συμφωνία είναι ένα όριο. Όποιος θέλει να το ξεπεράσει, πρέπει να πεθάνει. Ίσως, στη Δέκατη υπάρχει μία απώτερη γνώση, την οποία δεν είμαστε έτοιμοι ακόμα να κατακτήσουμε. Όσοι έγραψαν μια ένατη συμφωνία πλησίασαν υπερβολικά στο υπερπέραν». Ο ίδιος, μάλιστα, φοβόταν τόσο πολύ την «κατάρα της 9ης Συμφωνίας» που ενώ στην πραγματικότητα έγραψε εννέα Συμφωνίες την τελευταία απέφυγε να την ονομάσει έτσι! Στα μισά, όμως, της δέκατης συμφωνίας και σε ηλικία 50 ετών πέθανε. Η σύζυγος του, Άλμα Σίντλερ, είπε πως ο θάνατός του σήμαινε την ξεκάθαρη απόδειξη της θεωρίας του.
Βέβαια, όλα αυτά που διαβάσατε παραπάνω δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια προσπάθεια του ανθρώπου να εξηγήσει τον θάνατο. Να τον ξορκίσει, ενδεχομένως. Η πραγματικότητα είναι πιο ρηχή. Απόδειξη; Πολλοί συνθέτες έγραψαν πολλές παραπάνω από 10 Συμφωνίες με πιο λαμπρό παράδειγμα τον Λιφ Σέγκερσταμ, πρώην διευθυντή της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Ελσίνκι ο οποίος έφτασε τις 342. Και ο άνθρωπος ζει ακόμα...
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
