Πριν το πραξικόπημα του 1967, για την ακρίβεια δυο χρόνια νωρίτερα, ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος, επιχείρησε ένα συνταγματικό πραξικόπημα και άνοιξε έτσι τον δρόμο στα τανκς της χούντας. Ο τότε ανώτατος άρχων του κράτους κατά παράβαση των καθηκόντων του ουσιαστικά εξώθησε σε παραίτηση τον Γεώργιο Παπανδρέου ο οποίος περίπου ένα χρόνο νωρίτερα είχε κερδίσει τις εκλογές με το εντυπωσιακό 52,72% και έχοντας σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση 171 βουλευτών!
Πώς φτάσαμε στην οριστική ρήξη Παπανδρέου - Κωνσταντίνου
Λίγο πριν πεθάνει ο βασιλιάς Παύλος (και αφού είχε... ξεμπερδέψει με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που πλέον είχε φύγει από τη χώρα), έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Γεώργιο Παπανδρέου ο οποίος τότε είχε καλές σχέσεις με το παλάτι.
Όταν πέθανε ο Παύλος, ανέβηκε στο θρόνο ο Κωνσταντίνος ο Β', ο οποίος είχε (κατά τους ιστορικούς) μια λαμπρή ευκαιρία να κάνει ένα δυνατό ξεκίνημα και να δώσει μια νέα πνοή στον θεσμό. Ήταν νέος και (για τα δεδομένα της Ελλάδας) αναλάμβανε σε μια περίοδο που τα πολιτικά πάθη θα μπορούσαν να ελεγχθούν. Η μετεμφυλιακή «κανονικότητα», άλλωστε, ήθελε πανίσχυρο το τρίγωνο Κυβέρνηση – Παλάτι – Στρατό και τους αριστερούς στα... ξερονήσια. Τίποτα δεν έδειχνε ικανό να διαταράξει την ισορροπία του τρόμου. Όλα αυτά, ωστόσο, ήταν επιφανειακά. Από «κάτω» το κλίμα ήταν εκρηκτικό και οι προοπτικές δυσοίωνες.
Στις 18 Μαΐου 1965, η δεξιά εφημερίδα της Λάρισας «Ημερήσιος Κήρυξ» αποκαλύπτει την ύπαρξη μιας μυστικής οργάνωσης αριστερών αποκλίσεων μέσα στο στράτευμα, με το όνομα ΑΣΠΙΔΑ, που σκόπευε να καταργήσει το πολίτευμα της βασιλευόμενης δημοκρατίας και να επιβάλει δικτατορία. Ηγέτης αυτής της συνωμοτικής οργάνωσης, σύμφωνα με το δημοσίευμα, ήταν ο γιος του πρωθυπουργού (τότε υπουργός Συντονισμού) Ανδρέας Παπανδρέου, με την ανοχή του πατέρα του.
Η κυβέρνηση Παπανδρέου στέλνει την υπόθεση στη Δικαιοσύνη προκειμένου να πέσει άπλετο φως, ενώ ο Γέρος της Δημοκρατίας εμφανίζεται οργισμένος από τη συνωμοσία που, σύμφωνα με την Ένωση Κέντρου, είχε σαν στόχο τη συγκάλυψη της δράσης της παραστρατιωτικής δεξιάς οργάνωσης ΙΔΕΑ, η οποία, όπως αποδείχθηκε, αποτέλεσε τη μήτρα που γέννησε τα επίλεκτα μέλη της απριλιανής χούντας. Το πόρισμα της Δικαιοσύνης επιβεβαίωνε την ύπαρξη του στρατιωτικού συνδέσμου ΑΣΠΙΔΑ (από τα αρχικά των λέξεων Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατία, Αξιοκρατία) αλλά επισήμανε ότι η κίνηση αυτή δεν είχε πολιτικές επιδιώξεις ή σύνδεσμο με κάποιο πολιτικό πρόσωπο.
Και ενώ φάνηκε πως, με κάποιες αναταράξεις, η υπόθεση θα έκλεινε εκεί με την επιβολή πειθαρχικών ποινών στους συμμετέχοντες, ξεκινά η διενέργεια κύριας ανάκρισης διευρύνοντας τον κύκλο των κατηγορουμένων. Η συγκεκριμένη κίνηση, υποκινούμενη από τον θρόνο ή έστω «κύκλους του παλατιού», βρήκε ευήκοα ώτα και σε ένα κομμάτι της Ένωσης Κέντρου, βασικός εκφραστής του οποίου ήταν ο τότε υπουργός Άμυνας, Πέτρος Γαρουφαλιάς.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου, αποφασίζει να αφαιρέσει το χαρτοφυλάκιο από τον Γαρουφαλιά και να γίνει ο ίδιος υπουργός Εθνικής Άμυνας. Ο Κωνσταντίνος «βλέπει» πίσω από την κίνηση του Παπανδρέου μια επιχείρηση μείωσης της ισχύς του Παλατιού. Το ίδιο, δηλαδή, αίτιο που είχε οδηγήσει τον Καραμανλή στο εξωτερικό.
Η σκληρή επιστολή του Κωνσταντίνου
Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 8 Ιουλίου 1965, ο νεαρός τότε βασιλιάς Κωνσταντίνος βρίσκεται στην Κέρκυρα. Από εκεί στέλνει στον τότε πρωθυπουργού μια εξαιρετικά σκληρή επιστολή τα βασικά σημεία της οποίας έχουν ως εξής:
«Ἀνώμαλος κατέστη ἡ κατάστασις ἀφ’ ἧς στιγμῆς ἐκ τῆς Κεντρικῆς Ὑπηρεσίας Πληροφοριῶν, ἡ ὁποῖα ὑπάγεται προσωπικῶς εἰς ὑμᾶς καὶ διοικεῖται ὑπὸ προσώπων τῆς ἀπολύτου ἐμπιστοσύνης σας, ἐξεπορεύθη ἡ ἐπαναστατική, συνωμοτική ὀργάνωσις εἰς τὰς Ἐνόπολους Δυνάμεις, μοναδικὸν σκοπὸν ἔχουσα τὴν ἀνατροπὴν τοῦ Συντάγματος τῆς χώρας καὶ τὴν ἐπιβολὴν δικτατορίας ἐλεεινῆς μορφῆς, ἀποκρουστικῆς εἰς πάντα ἐλεύθερον ἄνθρωπον… Μετὰ λύπης μου διεπίστωσα ὅτι ἡ ἀνταπόκρισίς σας εἰς τὸ αὐτονόητον αἴτημά μου τῆς ἀπολύτου διαλευκάνσεως δὲν ὑπῆρξε ἰκανοποιητική, καίτοι τὸ αἴτημα τοῦτο ἐναρμονίζεται πρὸς τὸ στοιχειῶδες συμφέρον τῆς Δημοκρατίας. Σᾶς ἀπευθύνω ἔκκλησιν νὰ σταματήσετε ἀμέσως πᾶσαν δραστηριότητα καταλυτικὴν θεμελιωδῶν κανόνων τῆς λειτουργίας τοῦ πολιτεύματος καὶ πρόξενον πολιτικῆς ἀναταραχῆς καὶ κλονισμοῦ τοῦ αἰσθήματος τῆς ἀσφάλειας τῶν πολιτῶν. Ἡ προειδοποίησίς μου αὐτὴ εἶναι ἡ τελευταῖα. Ἔχω τὴν ἀξίωσιν νὰ γνωρήζητε ὅτι δὲν ἔχω σκοπὸν νὰ ἔλθω εἰς οἱανδήποτε μορφῆς ῥῆξιν πρὸς τὴν πλειοψηφίαν τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ»!
Λίγες ημέρες μετά ο Γεώργιος Παπανδρεόυ απαντά επίσης με επιστολή και ανάμεσα στα άλλα γράφει: «Αλλά εάν δεν εμπνέω εμπιστοσύνην, θα πρέπει να παύσω να είμαι Πρωθυπουργός. Είναι όμως αδιανόητον ότι θα δύναμαι να παραμείνω Πρωθυπουργός, αλλά όχι και Υπουργός Εθνικής Αμύνης! Πολιτικός ανήρ, ο οποίος θα εδέχετο τοιούτον εξευτελισμόν, θα καθίστατο άξιος περιφρονήσεως υπό του λαού. Και θα παρέμενεν μοναδικόν παράδειγμα αφιλοτιμίας εις την πολιτικήν ιστορίαν της χώρας».
Μέσα σε όλον αυτό τον πολιτικό χαμό, γίνεται και το εξωφρενικό που δεν έχει... παγκόσμιο προηγούμενο. Ο Γαρουφαλιάς, με τις «πλάτες» του οξύνει ακόμα περισσότερο το κλίμα αφού αρνείται να εγκαταλείψει το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, παρά το γεγονός ότι ο Παπανδρέου τον είχε, ουσιαστικά, απομακρύνει!
Ο Κωνσταντίνος απαντά και πάλι σε σκληρό ύφος και ο «χαρτοπόλεμος» συνεχίζεται για μερικές ημέρες ακόμα μέχρι που ο δρόμος προς την πολιτική ανωμαλία ανοίγει διάπλατα με την αποστασία, την παραίτηση Παπανδρέου, τα δραματικά γεγονότα που έμειναν στην ιστορία ως «Ιουλιανά» και βέβαια, λίγο καιρό αργότερα, την επιβολή της επτάχρονης δικτατορίας.
Η ισορροπία του τρόμου είχε οριστικά διαταραχθεί. Οι μνήμες από τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963 ήταν ακόμη πολύ νωπές. Η λαϊκή οργή ήταν έτοιμη να ξεχειλίσει. Ο κόσμος «έβραζε». Οι περισσότεροι ζούσαν κοντά στα όρια της φτώχειας. Την ίδια στιγμή η βασιλική οικογένεια ζούσε πλουσιοπάροχα, έκανε ταξίδια στο εξωτερικό και διοργάνωνε χλιδάτους και πανάκριβους γάμους που πλήρωνε με το υστέρημα του ένας λαός! Όλη αυτή η κρίση λειτούργησε ως πυροδοτικός μηχανισμός.
Για την ιστορία, πάντως, θα πρέπει να αναφερθεί πως ο Κωνσταντίνος, χρόνια μετά από εκείνη την ταραγμένη, πολιτικά, περίοδο, είχε (με τον τρόπο του) απολογηθεί για το ύφος και την αλαζονεία εκείνων των επιστολών προς τον Παπανδρέου που, ουσιαστικά, πυροδότησαν την πολιτειακή και συνταγματική κρίση. Όπως αποδείχθηκε τις επιστολές τις είχε γράψει ο δικαστικός και σημαίνον στέλεχος της Αυλής, Κωνσταντίνος Χοϊδάς με τη βοήθεια του εκδότη Πάνου Κόκκα που δρούσε παρασκηνιακά και αν και ήταν με την πλευρά του Παπανδρέου την εποχή του «Ανένδοτου Αγώνα», στη συνέχεια άλλαξε στρατόπεδο και στήριξε τις κυβερνήσεις των αποστατών.
Σημαντικός (όσο και αρνητικός) ήταν και ο ρόλος της Φρειδερίκης, η οποία δεν έχανε ευκαιρία να επηρεάζει τον γιό της και νεαρό μονάρχη. Προς τη λάθος κατεύθυνση, όπως αποδείχθηκε. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, σε όλες τις πορείες εκείνου του αιματοβαμμένου Ιούλη (περίοδος η οποία θα αναλυθεί σε προσεχές «Σαν Σήμερα») οι εξοργισμένοι διαδηλωτές φώναζαν το σύνθημα: «Δε σε θέλει ο λαός, παρ’ τη μάνα σου και μπρος».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
