Σε ένα από τα πολλά «γυρίσματα» της Ιστορίας όπου οι ίδιοι και οι ίδιοι εχθροί βρίσκονται ξανά και ξανά αντιμέτωποι, ολόκληρος ο πλανήτης παρακολουθεί τις κινήσεις τόσο του Ιράν όσο και των ΗΠΑ σε ένα πολεμικό σκηνικό που κανείς δεν ξέρει που μπορεί να οδηγήσει.
Το ίδιο σκηνικό είχε στηθεί και πριν από 45 χρόνια. Και τότε Ιράν και ΗΠΑ ήταν στα «κάγκελα» με την ένταση ανάμεσα στις δύο χώρες να βρίσκονται στα «κόκκινα» και τη Μέση Ανατολή να αποτελεί πάλι επίκεντρο της έντασης.
Μια ημέρα σαν σήμερα, το 1979, με την περίφημη «κρίση των ομήρων» που κράτησε 444 ημέρες ξεκίνησε η έχθρα ανάμεσα στις δυο χώρες, η οποία συνεχίζεται με τεράστια ένταση μέχρι τώρα.
Η κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας στην Τεχεράνη, κορυφώθηκε με το σχέδιο διαφυγής που οργάνωσε η CIA για τους έξι διπλωμάτες που είχαν πιαστεί όμηροι.
Και αν αυτό το τελευταίο σας θυμίζει κάτι τότε σίγουρα έχετε δει την ταινία «Επιχείρηση Argo» με τον Μπεν Άφλεκ να υποδύεται έναν πράκτορα της CIA σε μια ριψοκίνδυνη αποστολή.
Το Ιράν «φλέγεται»
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, ήταν πλέον ξεκάθαρο πως το Ιράν ήταν ένα καζάνι που έβραζε. Ο Σάχης της Περσίας, Ρέζα Παχλαβί ζούσε με την οικογένεια του και τους ανθρώπους του μέσα στην απόλυτη χλιδή, απολάμβανε την εύνοια της Ουάσινγκτον και γενικά... δεν τον κουνούσε κανείς. Στην κοινωνία, ωστόσο, τα πράγματα ήταν εκ διαμέτρου αντίθετα.
Οι περισσότεροι Ιρανοί ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας, η ανεργία είχε πιάσει «ταβάνι» και οι ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον ήταν απειροελάχιστες εξαιτίας της κακής πολιτικής που ακολούθησε ο Σάχης με τις τιμές του πετρελαίου η οποία έφερε κέρδη στους λίγους και ένα τεράστιο πληθωριστικό κύμα για τους πολλούς.
Μέσα σε αυτό το κλίμα ένα μεγάλο μέρος των πολιτών στράφηκε (όπως συμβαίνει πάντα σε ανάλογες περιπτώσεις) σε πιο επαναστατικές ιδέες προκειμένου να αλλάξει η κατάσταση. Σχηματίστηκε τότε ένα δίπολο.
Από τη μια οι δυνάμεις της Αριστεράς και από την άλλη οι θεοκράτες με αρχηγό τον Αγιατολάχ Χομεϊνί. Κοινός παρανομαστής οι φοιτητές που από καιρό ήταν έτοιμοι να εξεγερθούν και να βγουν στους δρόμους. Όταν το 1977 όλες οι πλευρές κατέληξαν πως «ήρθε η ώρα», το Ιράν με επίκεντρο την Τεχεράνη μπήκε σε μια επαναστατική περίοδο που οι πορείες, οι διαδηλώσεις και οι διαμαρτυρίες κατά του καθεστώτος του Σάχη ήταν σχεδόν καθημερινές.
Από τον Ιανουάριο του 1979, ωστόσο, η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι ενώ, πλέον, στο στόχαστρο των εξεγερμένων είχαν μπει και οι Ηνωμένες Πολιτείες που για πολλούς ήταν το μεγάλο στήριγμα του Σάχη. Οι πορείες γίνονταν όλο και πιο βίαιες, η καταστολή γινόταν όλο και πιο έντονη με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους.
Ο Σάχης, ο οποίος αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας, μη μπορώντας να αντιμετωπίσει την κρίση αυτοεξορίστηκε στις ΗΠΑ. Το γεγονός ότι η Ουάσινγκτον τον υποδέχθηκε θερμά και ανακοίνωσε πως θα του δώσει άσυλο εξόργισε ακόμα περισσότερο τους Ιρανούς οι οποίοι καθημερινά, κατά χιλιάδες, διαδήλωναν έξω από την πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών απαιτώντας την παράδοση του Σάχη προκειμένου να δικαστεί για εγκλήματα κατά του λαού.
Πολλές φορές οι φοιτητές επιχείρησαν να καταλάβουν την πρεσβεία και σημειώθηκαν σοβαρά επεισόδια. Μια ημέρα σαν σήμερα, ωστόσο, όλα άλλαξαν. Πάνω από 4.000 φοιτητές συγκεντρώθηκαν έξω από την πρεσβεία έχοντας άγριες διαθέσεις. Η συγκέντρωση ξεκίνησε στις 10:30 το πρωί και στις 12:20 το μεσημέρι η κατάληψη της πρεσβείας είχε ολοκληρωθεί. Οι διπλωμάτες παραδόθηκαν στο οργισμένο πλήθος και το διπλωματικό προσωπικό «συνθηκολόγησαν» και παρέδωσαν το κτίριο αφού πρώτα είχαν προλάβει να καταστρέψουν πολλά και σημαντικά έγγραφα.
Όπως αποκαλύφθηκε αργότερα η κατάληψη της πρεσβείας ήταν ένα σχέδιο που προετοιμαζόταν μήνες πριν και είχε σαν στόχο την ολιγοήμερη παραμονή στην πρεσβεία των καταληψιών. Η λαϊκή οργή, ωστόσο, ανέτρεψε όλα τα δεδομένα.
Δυο ημέρες μετά την κατάληψη ο Χομεϊνί (ο οποίος είχε καταφέρει να «τελειώσει» με την Αριστερή πτέρυγα της εξέγερσης), πήρε όλη την εξουσία στα χέρια του και πλέον το «κουμάντο» στη χώρα το έκαναν το Επαναστατικό Συμβούλιο και βέβαια οι Φρουροί της Επανάστασης.
Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζίμι Κάρτερ, ζήτησε αμέσως σχέδια για στρατιωτική επέμβαση προκειμένου να απελευθερωθούν οι όμηροι. Όταν όμως αξιωματικοί και σύμβουλοι τον πληροφόρησαν πως αυτό ήταν πρακτικά αδύνατο για πολλούς λόγους, εκείνος αποφάσισε να το ρίξει στη... διπλωματία η οποία, μάλιστα, έγινε ακόμα και μέσω των παλαιστινίων της PLO.
Περίπου δέκα ημέρες μετά την κατάληψη απελευθερώθηκαν 13 όμηροι (πέντε γυναίκες και οκτώ μαύροι) ως απόδειξη «του σεβασμού του Ισλάμ στις γυναίκες και τους καταπιεσμένους»! Στις 11/7/1980 αφέθηκε ελεύθερος και ο υποπρόξενος Ρίτσαρντ Κουίν, που έπασχε από σκλήρυνση κατά πλάκας, με αποτέλεσμα ο αριθμός των ομήρων να περιοριστεί τελικά στους 52.
Αυτοί παρέμειναν κρατούμενοι για 444 ημέρες οπότε και η κατάληψη έληξε αναίμακτα. Σήμερα το κτίριο της πρεσβείας των ΗΠΑ (που δε λειτούργησε ξανά από τότε) λειτουργεί σαν κέντρο πολιτισμού.
Μια επιχείρηση φιάσκο και μια... «οσκαρική»
Μπορεί ο Κάρτερ να μην προχώρησε σε ευρεία στρατιωτική επιχείρηση αλλά αυτό δε σημαίνει πως ο «Μεγάλος Δαίμονας», όπως χαρακτήριζε ο Χομεϊνί τις ΗΠΑ, έκατσαν με σταυρωμένα χέρια. Παρά τις όποιες επιφυλάξεις οργανώθηκε επιχείρηση διάσωσης των ομήρων με την κωδική ονομασία «Νύχι του Αετού» η οποία εξελίχθηκε σε κάτι από περισσότερο από φιάσκο αφού ο στρατός των ΗΠΑ θρήνησε οκτώ νεκρούς αξιωματικούς χωρίς καν να δώσει έστω και μια πεντάλεπτη μάχη με τους Ιρανούς!
Από τα οκτώ ελικόπτερα που πήραν μέρος, δύο εγκατέλειψαν λόγω βλάβης και ένα τρίτο τράκαρε με μεταγωγικό C-130 στην ιρανική έρημο. Η επιχείρηση αυτή, ουσιαστικά, σφράγισε τη μοίρα του Κάρτερ ο οποίος υπέστη συντριπτική ήττα από τον Ρεπουμπλικανό Ρόναλντ Ρίγκαν.
Η επιχείρηση που ξέρει ο περισσότερος κόσμος, ωστόσο, είναι η «επιχείρηση: Argo» και αυτό γιατί μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Μπεν Άφλεκ ο οποίος σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε στην ταινία που απέσπασε επτά υποψηφιότητες για Όσκαρ κερδίζοντας τελικά τρία ανάμεσα σε αυτά και εκείνο της καλύτερης ταινίας!
Η ταινία (με τις γνωστές χολιγουντιανές υπερβολές) περιγράφει την περιπέτεια που έζησαν έξι διπλωμάτες οι οποίοι κατάφεραν και βγήκαν από την πρεσβεία των ΗΠΑ λίγα λεπτά πριν αυτή πέσει στα χέρια των εξεγερμένων Ιρανών.
Οι έξι διπλωμάτες κατάφεραν και κρύφτηκαν μέσα στην κατοικία του πρέσβη του Καναδά και στη συνέχεια η CIA μέσω του ειδικού πράκτορα Τόνι Μέντεζ (τον οποίο στην ταινία υποδύεται ο Άφλεκ) οργάνωσε μυστική επιχείρηση διάσωσης των έξι με τη βοήθεια των Καναδών.
Ο Μέντεζ κατάφερε και έφτασε στην Τεχεράνη, μέσα σε λίγα 24ωρα μετέτρεψε τους διπλωμάτες σε μέλη καναδικού κινηματογραφικού συνεργείου τα οποία υποτίθεται ότι έψαχναν το κατάλληλο μέρος για να γυρίσουν την επόμενη τους ταινία και τελικά μέσα από διάφορες περιπέτειες κατόρθωσε και τους έβγαλε από το Ιράν.
«Το 90% των ιδεών και της υλοποίησης του σχεδίου προήλθε από τον Καναδά. Αλλά η ταινία τα αποδίδει σχεδόν όλα στην αμερικανική CIA. Αν εξαιρέσει κανείς αυτό, η ταινία είναι πολύ καλή…», είχε πει ο Τζίμι Κάρτερ όταν κυκλοφόρησε η ταινία!
Αυτό που δεν είχε ο Κάρτερ, δεν είδαμε στην ταινία και αποκαλύφθηκε μόλις τον Σεπτέμβριο του 2023 ήταν πως εκτός από τον πράκτορας Μέντεζ υπήρχε και ένας ακόμα πράκτορας της CIA που πήγε στην Τεχεράνη προκειμένου να φυγαδευτούν οι διπλωμάτες.
Ο πράκτορας αυτός, όπως αποκάλυψε πέρυσι η ίδια η CIA, ήταν ο γλωσσολόγος Εντ Τζόνσον ο οποίος ήταν αυτός που συμπλήρωσε τα απαραίτητα έντυπα που χρειαζόταν να έχει κάποιος για την είσοδο και την έξοδο από το Ιράν εκείνη την εποχή. Στην ταινία φαίνεται πως αυτή τη «δουλειά» την είχε αναλάβει ο Μέντεζ αλλά κάτι τέτοιο δεν ίσχυε.
Επιπλέον, ο Τζόνσον ήταν στην πραγματικότητα αυτός που κατάφερε το πιο καθοριστικό κομμάτι της επιχείρησης. Όταν ο Μέντεζ απέτυχε να πείσει τους διπλωμάτες πως αυτή η λύση (όσο επικίνδυνη και αν είναι) είναι η μοναδική, ανέλαβε ο Τζόνσον και τελικά τα κατάφερε.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
