Η ζωή του Νικηταρά είναι συνυφασμένη με την Επανάσταση του 1821. Ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ήρωες του Ξεσηκωμού.
Γιος του κλέφτη Σταματέλου Τουρκολέκα και της Σοφίας Καρούτσου, αδελφής της γυναίκας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, βγήκε και ο ίδιος στο κλαρί σε ηλικία μόλις 11 ετών με την ομάδα του πατέρα του και στη συνέχεια εντάχθηκε στο σώμα του πρωτοκλέφτη Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη.
Ο Νικηταράς αφού υπηρέτησε στο ρωσικό τάγμα που πολέμησε τον Ναπολέοντα στην Ιταλία, εντάχθηκε στον Γαλλικό στρατό που είχε καταλάβει τη Ζάκυνθο.
Εκεί μυήθηκε στα μυστικά του πολέμου και έγινε γνωστός στους στρατιωτικούς κύκλους για το θάρρος και την τόλμη του.
Στις 18 Οκτωβρίου 1818, ενώ βρισκόταν στην Καλαμάτα, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Με τον θείο του Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Παπαφλέσσα συνέβαλε στην προετοιμασία του Ξεσηκωμού και στις 23 Μαρτίου 1821 μπήκε στην Καλαμάτα μαζί με τους άλλους στρατιωτικούς αρχηγούς.
Πήρε μέρος και ξεχώρισε στις μάχες για την κατάληψη της Τριπολιτσάς και βέβαια στη θρυλική Μάχη στο Βαλτέτσι.
Όταν ο Νικηταράς έγινε... Τουρκοφάγος
Ο θρύλος του Νικηταρά του Τουρκοφάγου, ωστόσο, «χτίστηκε» στη μάχη των Δολιανών Αρκαδίας. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό εκείνης της μάχης, που έγινε μία ημέρα σαν σήμερα, στις 18 Μαΐου 1821, είναι πως ήταν η πρώτη της Επανάστασης που έγινε εντός οικισμού και όχι σε ανοιχτό πεδίο. Εκεί ήταν που ο Νικηταράς εφάρμοσε όλα όσα είχε μάθει για την τέχνη του πολέμου.
Όταν (όπως διαβάσατε πριν μερικές ημέρες στο αντίστοιχο αφιέρωμα) οι Τούρκοι ηττήθηκαν στο Βαλτέτσι, έβλεπαν και οι ίδιοι πως ο δρόμος του Κολοκοτρώνη προς την Τριπολιτσά (που ήταν ο τελικός στόχος του Γέρου του Μοριά) είχε ανοίξει.
Αυτό που ήθελαν να κάνουν, λοιπόν, ήταν με κάθε κόστος να καθυστερήσουν όσο περισσότερο γινόταν αυτή την προέλαση. Κάπως έτσι το βράδυ της 17ης Μαΐου αποφάσισαν να βγουν από την Τριπολιτσά και να επιτεθούν στο ελληνικό στρατόπεδο των Βερβαίνων.
Υπολόγιζαν πως αν καταφέρουν και νικήσουν εκεί τους Έλληνες αφενός θα μπορούσαν να ανοίξουν τον δρόμο προς το Άργος και τη Μεσσηνία και αφετέρου θα κατάφερναν να σώσουν την Τριπολιτσά.
Την ίδια ώρα, ο Κολοκοτρώνης είχε δώσει εντολή στον Νικηταρά, μέσω των Δολιανών να φτάσει στο Ναύπλιο και να ξεκινήσει εκεί μία νέα πολιορκία. Όταν, όμως, ο Νικηταράς έφτασε στα Δολιανά, οι κάτοικοι της περιοχής, έντρομοι, του είπαν πως οι Τούρκοι κινούνταν προς τα μέρη τους με στόχο να συνεχίσουν την πορεία προς το Άργος και τη Μεσσηνία.
Ο Νικηταράς κατάλαβε αμέσως τον κίνδυνο που υπήρχε και αποφάσισε πως πριν πάει στο Ναύπλιο θα πρέπει να μείνει στα Δολιανά και να πολεμήσει εκεί τους Τούρκους προκειμένου να ανακόψει την πορεία τους.
Το γεγονός πως είχε μόλις 200 άνδρες μαζί του ήταν κάτι που δεν... απασχολούσε τον ατρόμητο οπλαρχηγό. Έδωσε διαταγή στους άνδρες του να ταμπουρωθούν σε 13 μεγάλα πετρόχτιστα σπίτια που υπήρχαν εκεί και ταυτόχρονα είπε στους ντόπιους αρχηγούς να καταλάβουν καίριες θέσεις, στρατηγικής σημασίας, μέσα στα Δολιανά και να ετοιμαστούν για σκληρή μάχη.
Συνολικά οι Έλληνες μάχιμοι ήταν περίπου 600 άτομα. Το καλό για τον Νικηταρά ήταν πως ο Κεχαγιάμπεης που ήταν επικεφαλής των Οθωμανών εκτίμησε πως δεν θα συναντήσει ιδιαίτερη αντίσταση και έτσι, για να μην καθυστερήσει, «έσπασε» στα δύο το δικό του στράτευμα, στέλνοντας το ένα κομμάτι στα Δολιανά και το άλλο κομμάτι στα Βερβενά.
Στα Βερβενά έγινε η πρώτη μάχη και εκεί οι Τούρκοι είδαν τους Έλληνες όχι μόνο να κρατούν το στρατόπεδό τους αλλά να αντεπιτίθενται κιόλας.
Αποτέλεσμα ήταν οι Τούρκοι να φτάσουν κυνηγημένοι μέχρι τα Δολιανά προκειμένου να γλιτώσουν. Στις 18 Μαΐου 1821 ξεκίνησε η μεγάλη μάχη.
Αρχικά ήταν αμφίρροπη με τις δύο πλευρές να στήνουν πότε η μία και πότε η άλλη τα μπαϊράκια τους (τις σημαίες τους, δηλαδή) σε λόφους στρατηγικής σημασίας. Ανάλογα με τη σημαία που κυμάτιζε, η αισιοδοξία άλλαζε στρατόπεδο.
Από τις 9 το πρωί και για τις επόμενες δύο ώρες Έλληνες και Τούρκοι επιδόθηκαν σε μία επικών διαστάσεων μάχη που είχε σαν επίκεντρο μία μικρή εκκλησία ανάμεσα στα Βερβενά και τα Δολιανά. Εκεί έλαμψε το «άστρο» του Νικηταρά.
Λέγεται πως επί δύο ώρες δεν άφησε το σπαθί από το χέρι του. Το κρατούσε με δύναμη και σκότωνε τον έναν Τούρκο μετά τον άλλο. Το κρατούσε τόσο σφιχτά που το χέρι του έπαθε αγκύλωση και όταν η μάχη τελείωσε οι συναγωνιστές του προσπαθούσαν αρκετή ώρα να το ξεκολλήσουν.
Η νίκη για τους Έλληνες είχε τεράστια σημασία και πανηγυρίστηκε δεόντως, οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να επιστρέψουν ηττημένοι στην Τριπολιτσά ενώ ο Νικηταράς πήρε το παρατσούκλι «Τουρκοφάγος».
Ο ατρόμητος οπλαρχηγός που κατέληξε να ζητιανεύει
Μέχρι το τέλος του Αγώνα ο Νικηταράς πολέμησε όπου τον καλούσε το καθήκον. Ήταν από εκείνους που συνέβαλαν στη νίκη στα Δερβενάκια. Διακρίθηκε στη Μάχη του Αγιονορίου, που αποτελείωσε τη στρατιά του Δράμαλη δύο μέρες μετά τη Μάχη στα Δερβενάκια.
Πολέμησε μαζί με τον Υψηλάντη και τον Παπαφλέσσα και απέκρουσαν τον τουρκικό στρατό στη χαράδρα του Αγίου Σώστη.
Ο Νικηταράς ήταν σπάνιος χαρακτήρας. Όταν μετά την Άλωσης της Τριπολιτσάς, όλοι μοίρασαν τα λάφυρα εκείνος δε θέλησε τίποτα. Ακόμα και ένα αδαμαντοκόλλητο σπαθί που του προσφέρθηκε, το δώρισε στην κυβέρνηση σε έρανο για την ενίσχυση του Μεσολογγίου!
Λέγεται πως κάποτε ο εθνικός δικαστής Γεώργιος Τερτσέτης ρώτησε τον Νικηταρά πώς και έμεινε φτωχός και δεν πήρε ποτέ του λάφυρα από τις μάχες.
Ο Νικηταράς απάντησε: «Πραματευτής δεν ήμουνα. Η μοίρα μου το θέλησε να γίνω καπετάνιος. Μα δε θα ήτανε σωστό να κάμω πραμάτεια το καπετανιλίκι μου για να καζαντίσω…»!
Μία άλλη, επίσης ενδεικτική του χαρακτήρα του, ιστορία είναι μετά τη μάχη του Άγιου Σώστη όταν οι πολεμιστές άρχισαν να μοιράζουν τα λάφυρα. Αναζήτησαν τον Νικηταρά. Αυτός είχε αποτραβηχτεί. Τον βρήκαν και τον ρώτησαν τι θέλει και αυτός τους απάντησε: «Δεν θέλω τίποτα. Θέλω να δω την πατρίδα μου λεύτερη». Με το ζόρι του χάρισαν ένα άλογο μεγαλόσωμο και ένα σπαθί!
Στον εμφύλιο τάχθηκε στο πλευρό του Κολοκοτρώνη και μετά την απελευθέρωση στο πλευρό του κυβερνήτη, του Ιωάννη Καποδίστρια. Επί Όθωνος περιέπεσε σε δυσμένεια, επειδή υποστήριζε το αντιπολιτευόμενο Ρωσικό Κόμμα. Προφυλακίστηκε το 1839 ως αρχηγός συνωμοτικής ομάδας!
Δικάστηκε αλλά αθωώθηκε «ελλείψει στοιχείων».
Το κακό, ωστόσο, για τον ίδιο ήταν πως η κράτηση του παρατάθηκε κάτι που κλόνισε ακόμα περισσότερο την ευθραυστή υγεία του. Όταν αποφυλακίστηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1841 ήταν, πλέον, σχεδόν τυφλός και αποτραβήχτηκε με την οικογένειά του στον Πειραιά.
Ο πολέμαρχος των Δερβενακίων, ο Τουρκοφάγος των Δολιανών είχε πάρει άδεια από την πολιτεία να ζητιανεύει κάθε Παρασκευή έξω από το ναό της Ευαγγελίστριας.
Λέγεται πως κάποια στιγμή ο Γεώργιος Τερτσέτης, ο δικαστής που αρνήθηκε να στείλει στην γκιλοτίνα τους Κολοκοτρώνη και Πλαπούτα, πλησίασε τον Νικηταρά και τον ρώτησε γιατί αφού ήταν φτωχός δεν έπαιρνε λάφυρα από τις μάχες προκειμένου να μη φτάσει σε αυτό το σημείο, ο σπουδαίος οπλαρχηγός του απάντησε:
«Πραματευτής δεν ήμουνα. Η μοίρα μου το θέλησε να γίνω καπετάνιος. Μα δε θα ήτανε σωστό να κάμω πραμάτεια το καπετανιλίκι μου για να καζαντίσω»!
Μετά την εξέγερση της 3ης του Σεπτέμβρη του απονεμήθηκε ο βαθμός του υποστρατήγου και έλαβε μία τιμητική σύνταξη, η οποία ήταν ο μόνος πόρος της ζωής του. Ο Νικηταράς είχε δανείσει στο Ελληνικό έθνος 12.225 φοινίκια και 105.000 γρόσια, τα οποία διεκδικούσε και διεκδίκησε και η οικογένειά του μετά το θάνατό του, αλλά ποτέ δεν έλαβαν!
Στις 25 Σεπτεμβρίου 1849, ο Νικηταράς ο Τουρκοφάγος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 67 ετών. Τάφηκε στο Α' Κοιμητήριο Αθηνών, όπως ο ίδιος επιθυμούσε, δίπλα στον θείο του, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
«Ο Νικήτας εκ γενετής ενεδύθη ως ιμάτιον την ανδρίαν⸱ τα χείλη αυτού ήσαν δίκαια⸱ κανείς δόλος δεν εκάθητο επί της γλώσσης του⸱ ηγάπα την αλήθειαν υπέρ χρυσίον και τοπάζιον⸱ ως όρος Σιών δεν εσαλεύθη πώποτε προς την ορθόδοξον πίστιν και προς την ελευθερίαν όλου του γένους⸱ ουδεμίαν έχων απαίτησιν δόξης πλούτου ή βαθμών, έζησεν άνευ στέγης, απέθανεν άνευ χιτώνος και ταφήσεται άνευ επιταφίου πέτρας.
» Αν ο μετριόφρων ανήρ ήκουε την στιγμήν ταύτην τους λόγους μου, ήθελεν ερυθριάσει και νεκρός! ήθελεν ανασηκωθή και ειπεί προς εμέ “παύσε! οι πανηγυρικοί σου λόγοι με τραυματίζουσιν ως μολυβδόβολα”» , είχε πει στον επιτάφιο λόγο του ο φαναριώτης πεζογράφος Παναγιώτης Σούτσος.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
