Ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας ήταν ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα δεξιού πολιτικού στην Ελλάδα. Ακόμα και όταν ήταν της... μόδας να λες πως είσαι αριστερός ή σοσιαλιστής, ο Αβέρωφ δήλωνε ξεκάθαρα σκληρός δεξιός.
Και αυτό είναι κάτι που του αναγνώριζαν οι αριστεροί. Μπορεί να ήταν πολιτικός εχθρός τους αλλά τουλάχιστον ήξεραν ποιος είναι και κυρίως τι είναι. Τα πράγματα ανάμεσα τους ήταν πάντα ξεκάθαρα.
Είναι σαν αυτό που τόσο εύστοχα έλεγε ο Ουαλός ποιητής Ντίλαν Τόμας. «Δεν χρειάζομαι φίλους. Προτιμώ τους εχθρούς. Κάνουν καλύτερη παρέα, και τα αισθήματά τους για εμένα είναι πάντα αληθινά».
Ήταν τόσο δεξιός που τα είχε βάλει ακόμα και τη «Λιλιπούπολη» λέγοντας πως «όταν ακούμε τη ''Λιλιπούπολη'' είναι σα να ακούμε το Ράδιο Μόσχα», θέλοντας με τον τρόπο αυτό να καυτηριάσει τη στροφή της θρυλικής εκπομπής από ένα αμιγώς παιδικό πρόγραμμα σε ένα που εξέπεμπε επαναστατικότητα και... ανατρεπτικότητα!
Ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας ήταν εκείνος ο πολιτικός που με τις παρεμβάσεις τους καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την μετάβαση από τη χούντα στην αστική δημοκρατία. Είναι εκείνος ο πολιτικός που αν και δεν έγινε ποτέ πρωθυπουργός, επί περίπου μισό αιώνα ενεργούσε σαν τέτοιος.
Η τεράστια αγάπη για το Μέτσοβο και ο Τοσίτσας
Ο Ευάγγελος Αβέρωφ γεννήθηκε στις 17 Απριλίου 1910 στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας. Η καταγωγή του ήταν από το Μέτσοβο με το οποίο είχε – όχι απλά μια ιδιαίτερη σχέση, αλλά – μια παθολογική αγάπη.
Πάντα τον συγκινούσαν, το χωριό, οι άνθρωποι και το τοπίο αν και ο ίδιος είχε πάει πρώτη φορά εκεί όταν, πλέον, είχε κλείσει τα 20 χρόνια ζωής!
Λίγα χρόνια μετά από εκείνη την πρώτη επίσκεψη, ο Αβέρωφ βρισκόταν στην Αθήνα όπου είχε μια συνάντηση με κάποιους Μετσοβίτες. Κεντρικό επίδικο της συνάντησης εκείνης ήταν να βρεθεί ένας τρόπος, ένα σχέδιο, προκειμένου το Μέτσοβο να βγει από τη φτώχεια.
Όποια ιδέα, όμως, και να είχε πέσει πάνω στο τραπέζι, η υλοποίησή της «σκόνταφτε» πάνω σε ένα πρόβλημα: Την έλλειψη χρημάτων.
Για την απαραίτητη χρηματοδότηση των σχεδίων του ο Αβέρωφ στράφηκε στην οικογένεια Τοσίτσα. Αρχικά, βρήκε όλες τις πόρτες κλειστές αλλά δεν το έβαλε κάτω και έτσι κάποια στιγμή ήρθε σε επαφή με την βαρόνο Μιχαήλ Τοσίτσα.
Ο Αβέρωφ έστελνε πολυσέλιδες επιστολές στον Τοσίτσα (ζούσε στη Γαλλία) προκειμένου να του καλλιεργήσει την αγάπη για το Μέτσοβο. Του έστελνε, μάλιστα, και φωτογραφίες από το παλιό, ερειπωμένο αρχοντικό της οικογένειας Τοσίτσα προκειμένου να «χτυπήσει» στο θυμικό του.
Το περιστατικό που ένωσε τους δυο άνδρες έγινε την περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Αβέρωφ ζήτησε από τον Τοσίτσα 600 δολάρια τα οποία, όπως υποσχέθηκε, θα του τα επέστρεφε όταν μπορούσε.
Ο Τοσίτσας έστειλε τα χρήματα και πραγματικά όταν ο Αβέρωφ μπόρεσε του επέστρεψε τα χρήματα. Τότε ήταν ο Τοσίτσας κατάλαβε πως ο Αβέρωφ δεν τον είχε πλησιάσει για τα λεφτά του. Δέχθηκε να τον βοηθήσει να υλοποιήσει τα σχέδιά του για το Μέτσοβο αλλά του έβαλε έναν μάλλον... ασυνήθιστο όρο.
Του είπε πως επειδή ο ίδιος δεν κατάφερε να αποκτήσει τα δικά του παιδιά, προκειμένου να του δώσει τα χρήματα, θα του επέτρεπε να τον υιοθετήσει, ούτως ώστε να συνεχιστεί το όνομα! Ο Αβέρωφ δέχθηκε αλλά έθεσε και εκείνος τους δικούς του όρους.
Ο πρώτος ήταν να διατηρήσει και το δικό του επίθετο και ο δεύτερος να μην κληρονομήσει ο ίδιος ποτέ ούτε... δραχμή από τον Τοσίτσα προκειμένου να μην πει κανείς ότι τον εκμεταλλεύτηκε οικονομικά!
Οι δυο άνδρες συμφώνησαν και έτσι το 1947 ιδρύθηκε το «Ίδρυμα Βαρόνου Μιχαήλ Τοσίτσα», το οποίο είχε στόχο την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής του Μετσόβου. Ο Τοσίτσας έδωσε στο ίδρυμα περίπου 1.700.000 δολάρια και έτσι άρχισε η ανοικοδόμηση του Μετσόβου που αργά αλλά σταθερά μετατράπηκε από ένα φτωχό χωριό, στην περιοχή της Ελλάδας που εμφάνιζε έναν από τους μεγαλύτερους δείκτες ανάπτυξης όπου έγιναν σπουδαία έργα!
«Την όλη προσπάθεια στην αρχή την έλεγα μεράκι. Ύστερα μετατράπηκε σε ένα τεράστιο όραμα. Πρέπει να έχει ζήσει κανείς την πραγματοποίηση οραμάτων που φαίνονταν να μην έχουν πιθανότητες επιτυχίας, για να μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει αυτό. Σημαίνει πλάτεμα ψυχής» έλεγε ο ίδιος ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας.
Ο καθοριστικός ρόλος στην μετάβαση από τη χούντα
Δεξιός και σκληρός αντικομμουνιστής, ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας, θεωρούνταν από εχθρούς και φίλους ένας πολιτικός που πάντα θα έβρισκε τον τρόπο να πετύχει αυτό που ήθελε.
Η πολιτική του καριέρα ξεκίνησε το 1941, σαν νομάρχης Κέρκυρας. Στις μοιραίες εκλογές του Μαρτίου του 1946 (λίγους μήνες αργότερα ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος) εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής Ιωαννίνων.
Στη συνέχεια στάθηκε στο πλευρό του Κωνσταντίνου Καραμανλή όταν αυτός ίδρυσε την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις (ΕΡΕ).
Στη συνέχεια διετέλεσε υπουργός Εφοδιασμού, Εθνικής Οικονομίας, Εμπορίου, Γεωργίας και Εξωτερικών όπου, μάλιστα, διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στις συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου με θέμα την ίδρυση της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας το 1959 και στη Συμφωνία Σύνδεσης Ελλάδας - ΕΟΚ το 1962.
Τον Αύγουστο του 1967, λίγους μήνες μετά την εγκαθίδρυση της χούντας των συνταγματαρχών, δηλαδή, ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας συνελήφθη και καταδικάστηκε σε πενταετή φυλάκιση για πραγματοποίηση συγκέντρωσης στο σπίτι του χωρίς άδεια.
Ένθερμος υποστηρικτής του δυτικού προσανατολισμού της χώρας, σε όλη τη διάρκεια της χούντας, ο Αβέρωφ προσπαθούσε να βρίσκει πάντα τρόπους να παραμένει η Ελλάδα σε ευρωπαϊκή τροχιά. «Με την εξέλιξιν και των πραγμάτων μας εκτός της Κοινής Αγοράς δεν ξέρω πού θα βρεθούμε αν, όπως φαίνεται, τούτη η δουλειά διαρκέση. Κυριολεκτικά φοβούμαι», έγραφε στον Καραμανλή το 1971.
Όταν η αντίστροφη μέτρηση για το δικτατορικό καθεστώς ξεκίνησε ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας ήταν αυτός που ανέλαβε τον ρόλο του... ενδιάμεσου, προωθώντας διαρκώς τη «λύση Καραμανλή» ως την πλέον ενδεδειγμένη για τη μετάβαση από τη χούντα στην αστική δημοκρατία.
Ήδη από το 1969, πάντως, ο Αβέρωφ είχε στείλει επιστολή στον δικτάτορα Παπαδόπουλου και του εξηγούσε πως το καθεστώς είχε αποτύχει στους στόχους που είχε θέσει, η νεολαία στρέφεται προς την Αριστερά, οπότε καλό θα ήταν να ξεκινήσει η συζήτηση για τη «γέφυρα», την αποκατάσταση της αστικής δημοκρατίας, δηλαδή.
Το σχέδιο του Αβέρωφ ναυάγησε και ο ίδιος είχε εκφράσει τον φόβο του σε συνεργάτη του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ πως δεν βλέπει πως μπορεί να βρεθεί λύση «εκτός αν μεσολαβήσει εθνική καταστροφή ή αλληλοεξόντωση».
Όταν, πλέον, η χούντα μετρούσε... ώρες, ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας είχε καθοριστικό ρόλο στην περιβόητη σύσκεψη της 23ης Ιουλίου του 1974 και έστρωσε το έδαφος για την επιστροφή του Καραμανλή στην Ελλάδα. Ήταν εκείνος που έδωσε στον τότε «πρόεδρο της Δημοκρατίας», Φαίδωνα Γκιζίκη, το τηλέφωνο του Καραμανλή και του είπε να του τηλεφωνήσει προκειμένου να επιστρέψει και να αναλάβει τα ινία της χώρας σε εκείνη την κρίσιμη στιγμή. «Αν δεχθεί σε τρεις ώρες θα είναι πίσω» είπε ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας στον Γκιζίκη.
Στις 03:10 το ξημέρωμα ο Καραμανλής μπήκε μέσα στο γραφείο του Φαίδωνα Γκιζίκη ο οποίος και τον ενημέρωσε για... τα πάντα. Μια ώρα αργότερα ο Καραμανλής, ενώπιον του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Σεραφείμ αλλά και του Φαίδωνα Γκιζίκη, ορκίστηκε πρωθυπουργός της χώρας, σηματοδοτώντας την επίσημη έναρξη της μεταπολίτευσης.
Στην πρώτη κυβέρνηση Καραμανλή ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας ανέλαβε το δύσκολο και εξαιρετικά ευαίσθητο (ειδικά εκείνη την περίοδο) χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εθνικής Άμυνας.
Οι φίλοι του Αβέρωφ – Τοσίτσα λένε πως ήταν αυτός που κατάφερε, με χειρουργικές κινήσεις, να απομονώσει τα «σταγονίδια της χούντας» εντός του στρατεύματος και να προωθήσει τους δημοκράτες αξιωματικούς, ενώ οι πολιτικοί του εχθροί τονίζουν πως αυτός ήταν που φρόντισε πολλοί χουντικοί αξιωματικοί να μείνουν στο απυρόβλητο για χάρης της ομαλής μετάβασης.
Όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μεταπήδησε από την πρωθυπουργία στην προεδρία της Δημοκρατίας πρόεδρος της ΝΔ έγινε ο Γεώργιος Ράλλης ο οποίος παρέμεινε στη θέση μέχρι τη διπλή (βουλευτικές και ευρωεκλογές), βαριά ήττα από το ΠΑΣΟΚ το 1981. Τότε πρόεδρος του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης ανέλαβε ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας ο οποίος επιχείρησε μια σκληρή, δεξιά στροφή στο κόμμα προκειμένου να αντιμετωπίσει τον Παπανδρέου.
«Η ΝΔ, μετά τις εκλογές του 1981, έχει κάνει τέτοια στροφή προς τα δεξιά, που σήμερα βρίσκεται δεξιότερα της παλιάς EPE», έλεγε το 1983 ο Παύλος Μπακογιάννης. Είναι ενδεικτικό πως όταν το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου στη βουλή την ψήφιση του νόμου για την Εθνική Αντίσταση ο Αβέρωφ – Τοσίτσας, επιτέθηκε στην Αριστερά και τόνισε πως όταν η ΝΔ γίνει ξανά κυβέρνηση θα καταργήσει το συγκεκριμένο νόμο.
Τελικά, ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας παραιτήθηκε από την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, πριν αυτή γίνει ξανά κυβέρνηση, μετά την ήττα στις ευρωεκλογές του 1984, χωρίς ποτέ να μπορέσει να γίνει πρωθυπουργός.
Πέθανε μια ημέρα σαν σήμερα, στις 2 Ιανουαρίου 1990.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
