Εχετλαίος: Ο πολεμιστής-φάντασμα που θέρισε τους Πέρσες στον Μαραθώνα

Η μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. δεν υπήρξε μόνο η στιγμή που οι Αθηναίοι απέκρουσαν για πρώτη φορά την πανίσχυρη περσική αυτοκρατορία, που έβαλε τέλος στον «μύθο» πως ο περσικός στρατός είναι ανίκητος. Αποτέλεσε και μία μάχη που γέννησε «θρύλους», πρόσωπα που εμφανίστηκαν στη μάχη, αλλά ποτέ δεν επιβεβαιώθηκε η υπαρξή τους.

Η «παρουσία», για παράδειγμα, του θεού Πάνα που διαβεβαίωσε πως είναι στο πλευρό των Αθηναίων και με τις κραυγές του έσπειρε τον πανικό (απ' όπου προέρχεται και η λέξη) στους Πέρσες. Υπάρχουν ακόμη αναφορές για την Αθηνά, την Άρτεμη ή την Εκάτη.

Υπάρχει όμως και ένας ήρωας, που είχε καθοριστική παρουσία στη μάχη και αναφέρεται τόσο από τον Παυσανία όσο και από τον Ηρόδοτο, ενώ κατά πολλούς η «παρουσία» του εξηγείται από τη σύγχρονη ψυχιατρική. Ο λόγος για τον Εχετλαίο ή Έχετλο!

Ποιος ήταν ο Εχετλαίος

Ποιος ήταν όμως ο Εχετλαίος; «Υπάρχει η παράδοση πως στη Μάχη του Μαραθώνος έλαβε μέρος και κάποιος που έμοιαζε με αγρότη στην εμφάνιση και στην περιβολή. Αυτός σκότωσε πολλούς από τους βαρβάρους με ένα άροτρο και όταν η μάχη τελείωσε, εξαφανίστηκε», λέει χαρακτηριστικά ο Παυσανίας στο βιβλίο του «Ελλάδος περιήγησις / Αττικά».

Ο άγνωστος αυτός άνδρας, λέγεται πως εμφανίστηκε ξαφνικά στη μάχη κρατώντας ένα αλέτρι  (το οποίο στα αρχαία ονομαζόταν εχέτλη) αντί για όπλο, χτυπώντας τους Πέρσες και γέρνοντας την πλάστιγγα υπέρ των Αθηναίων. Άρχισε να «θερίζει» τους Πέρσες. 

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, κατά τη διάρκεια της μάχης ο Αθηναίος στρατιώτης, Επίζηλος, γιος του Κουφαγόρα, ανέφερε πως ξαφνικά έχασε την όραση του και στα δύο του μάτια, παρόλο που δεν τον είχε ακουμπήσει τίποτα. Νωρίτερα όμως είδε έναν μεγαλόσωμο οπλίτη που η γενειάδα του κάλυπτε ολόκληρη την ασπίδα του, και ότι αυτό το φάντασμα κρατούσε στα χέρια του ένα πολύ φωτεινό όπλο! Πέρασε ακριβώς δίπλα του, σκοτώνοντας Πέρσες αντιπάλους και αυτή η σκηνή ήταν η τελευταία που είδε ο Επίζηλος γιατί από κάποια υπερβολική λάμψη, τυφλώθηκε! 

Μετά τη μάχη, όταν οι Αθηναίοι έψαξαν να τον βρουν για να τον τιμήσουν, εκείνος είχε εξαφανιστεί. Όταν ρώτησαν το μαντείο των Δελφών, η απάντηση ήταν πως έπρεπε να τιμήσουν τον ήρωα Εχετλαίο. Από τότε, η μορφή του χαράχθηκε στον συλλογικό μύθο και αποτυπώθηκε εικονογραφικά στο ζωγραφικό διάκοσμο της Ποικίλης Στοάς στην Αγορά της Αθήνας.

Περίπου επτακόσια χρόνια αργότερα, όταν ο Παυσανίας επισκέφτηκε στην Αθήνα την Ποικίλη Στοά, η οποία ονομάστηκε έτσι από τις πολλές και διάφορες ζωγραφιές που την διακοσμούσαν, είδε ότι αυτές ολοκληρώνονταν με την απεικόνιση εκείνων που πολέμησαν στον Μαραθώνα τον Σεπτέμβρη του 490π.Χ. Ανάμεσά τους, οι ονομαστοί ζωγράφοι Πάναινος και Μίκων φρόντισαν να ξεχωρίζει ο Πολέμαρχος Καλλίμαχος, ο Στρατηγός Μιλτιάδης και ο Ήρωας ο ονομαζόμενος Έχετλος ή Εχετλαίος.

Πώς εξηγείται η παρουσία του Εχετλαίου στη μάχη

Σύγχρονες επιστημονικές μελέτες, υποστηρίζουν ότι ο Επίζηλος κατά την διάρκεια του πολέμου έπαθε ψυχοτραγματικό στρες που είναι ικανό να οδηγήσει στην έλλειψη βασικών αισθήσεων, όπως της όρασης. Πρόκειται για το πρώιμο στάδιο της μετατραυματικής αγχώδους διαταραχής (PTSD) που πρωτοαναλύθηκε στους στρατιώτες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και μετέπειτα.

Θα μπορούσε να θεωρηθεί πως ο Εχετλαίος είναι η προσωποποίηση της ανάγκης του πλήθους να αισθανθεί ότι δεν είναι μόνο. Σε στιγμές συλλογικού φόβου, δημιουργείται ένα «φαντασιακό στήριγμα» που λειτουργεί σαν ασπίδα για την κοινότητα.

Γιατί γεννήθηκε ο μύθος;

Η δημιουργία του μύθου του Εχετλαίου μπορεί να ερμηνευθεί με πολλούς τρόπους. Από τη μια, ήταν μια ανάγκη να δοθεί υπερβατική διάσταση στη μάχη, να ενισχυθεί η αίσθηση ότι οι θεοί και οι πρόγονοι ήταν στο πλευρό των Αθηναίων. Από την άλλη, ήταν και μια πολιτική κίνηση: η ανάδειξη ενός ήρωα-γεωργού ως συμβόλου της πόλης συνέδεε άμεσα την επιτυχία με τον ίδιο τον λαό και όχι μόνο με τους στρατηγούς ή την αριστοκρατία.
 

Ακολουθήστε το Reader στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις και τα νέα από την Ελλάδα και τον κόσμο.