Ηταν Ιούλιος του 1980 όταν ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Καραμανλής, υπέγραφε το Προεδρικό Διάταγμα υπ.αριθμ. 575, «Περί κηρύξεως ιδιαιτέρως ευαίσθητων εις πυρκαγιάς περιοχών δασών και δασικών εκτάσεων ως επικίνδυνων». Μια απλή παρατήρηση στον χάρτη επικινδυνότητας για δασικές πυρκαγιές της ελληνικής επικράτειας, που συντάχτηκε εκείνη την εποχή, αρκεί για να επιβεβαιώσουμε το κοινό συμπέρασμα ότι 41 χρόνια μετά συνεχίζουμε να είμαστε κάθε καλοκαίρι μάρτυρες μιας εθνικής καταστροφής βλέποντας να γίνονται στάχτη οι συγκεκριμένες περιοχές.
Οι ίδιες ακριβώς περιοχές, που κηρύχτηκαν ως ευαίσθητες από την αρχή του '80 και 4 δεκαετίες αργότερα έχοντας καεί σχεδόν 20 εκατομμύρια στρέμματα ή αλλιώς περισσότερο από το 14% της συνολικής έκτασης της χώρας βρίσκονται ξανά σε πύρινο κλοιό. Τα δεδομένα αυτά αποδεικνύουν εκ του αποτελέσματος ότι το μοντέλο προστασίας του φυσικού πλούτου της χώρας, που ακολουθήθηκε όλα αυτά τα χρόνια βασιζόμενο κατά κύριο λόγο στην πυρόσβεση και όχι στην πρόληψη των πυρκαγιών, είναι όχι μόνο αναποτελεσματικό αλλά και παρωχημένο, καθώς έχει ξεπεραστεί από τις ραγδαίες κλιματολογικές αλλαγές.
Ειδικότερα, εδώ και 41 χρόνια έχουν κηρυχτεί ως επικίνδυνες περιοχές δασών και δασικών εκτάσεων οι περιοχές που ανήκουν στην τοπική αρμοδιότητα των:
- Διευθύνσεων Δασών Κεφαλληνίας, Ζακύνθου, Κέρκυρας, Λέσβου, Σάμου, Χανίων και Χίου,
- Δασαρχείων Αλεξανδρούπολης, Αρναίας, Πολυγύρου, Κασσάνδρας, Θάσου, Θεσσαλονίκης, Σκοπέλου, Βόλου, Αταλάντης, Ιστιαίας, Λίμνης, Χαλκίδας, Θηβών, Πάρνηθας, Πεντέλης, Καπανδριτίου, Λαυρίου, Αιγάλεω, Πειραιώς, Ρόδου, Κω, Μεγάρων, Πόρου, Κορίνθου, Ξυλοκάστρου, Αιγίου, Πατρών, Αμαλιάδας, Πύργου, Ολυμπίας, Καλαμάτας, Σπάρτης και Κρανιδίου.
Φέτος με περισσότερα από 1,2 εκατ. στρέμματα καμένης γης, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η αντιπυρική περίοδος, είχαμε τις μεγαλύτερες πυρκαγιές σε Εύβοια, Αττική, Ηλεία, Αρκαδία, Μεσσηνία, Αχαΐα, Κορινθία, Ζάκυνθο, Ρόδο και Εβρο. Δηλαδή στις περιφέρειες, που αν και έχουν χαρακτηριστεί ως «κόκκινες» πριν από 41 χρόνια και βρίσκονται σε καθεστώς πυροπροστασίας εξακολουθούν να παραδίδονται στις φλόγες.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος παραδέχεται απουσία εθνικής δασικής στρατηγικής
Θεσμική απάντηση σε αυτό το φαινόμενο ίσως δίνει το «Πρώτο Σχέδιο Δράσης του Σχεδίου Στρατηγικής Ανάπτυξης της Δασοπονίας 2018-2038 (Δημόσια Πολιτική Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών)», που συντάχτηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος τον Ιούλιο του 2019. Σκοπός του σχεδίου ήταν να ενισχύσει τη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων σε όλη τη χώρα με έμφαση τη διαχείριση για πρόληψη από δασικές πυρκαγιές, να εξασφαλίσει τον περιορισμό της καύσιμης ύλης, να αξιοποιήσει τη δασική βιομάζα και προϊόντα και να δημιουργήσει πλαίσιο πρόληψης δασικών πυρκαγιών στη μικτή ζώνη δάσους-κατοικίας.
Με τη μεταφορά της αρμοδιότητας το 1998 της καταστολής των δασικών πυρκαγιών στην Πυροσβεστική Υπηρεσία, μετακινήθηκαν αντίστοιχα σημαντικοί πόροι από τη Δασική Υπηρεσία προς την Πυροσβεστική Υπηρεσία. Σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος, «εξαιτίας της απουσίας Εθνικής Δασικής Στρατηγικής, αλλά και εξαιτίας της έντασης του φαινομένου των δασικών πυρκαγιών, που οφείλεται και στην κλιματική αλλαγή, οι πιστώσεις που έχουν δαπανηθεί για την καταστολή των δασικών πυρκαγιών ήταν σαφέστατα πολλαπλάσιες από τις πιστώσεις, που έχουν δαπανηθεί σε δράσεις πρόληψης δασικών πυρκαγιών». Παράλληλα η Δασική Υπηρεσία αποδυναμώθηκε από έμπειρο στελεχιακό δυναμικό και τα περισσότερα δασικά οικοσυστήματα είναι χωρίς σύγχρονη και ολοκληρωμένη διαχείριση. Όμως, η πρόληψη είναι το κρίσιμο στοιχείο για τη μείωση των επιδράσεων των δασικών πυρκαγιών στα φυσικά, αγροτικά και αστικά οικοσυστήματα.
Υποχρηματοδότηση για τη διαχείριση και προστασία των δασών
Οι εκτάσεις, που προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία στην Ελλάδα αντιστοιχούν περίπου στο 60% - 65% της ελληνικής επικράτειας, όπως φαίνεται από τους κυρωμένους δασικούς χάρτες και την αναγωγή αυτών στο σύνολο της χώρας. Το ποσοστό αυτό μας κατατάσσει στις χώρες με υψηλή δασική κάλυψη. Επίσης, σχεδόν κατά 80% αυτές οι εκτάσεις ανήκουν κατά κυριότητα στο ελληνικό Δημόσιο. Οπως παραδέχεται το υπουργείο Περιβάλλοντος, «παρά τη μεγάλη έκταση που καλύπτουν τα δάση, η χρηματοδότηση του τομέα για τη διαχείριση και προστασία των δασικών οικοσυστημάτων, αλλά και την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών έχει μειωθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Μεγάλη μείωση, όμως, υπάρχει και στο ανθρώπινο δυναμικό. Αυτό έχει επίπτωση τόσο στη διαχείριση του δάσους, και άρα της απομάκρυνσης καύσιμης ύλης, όσο και στη λήψη περαιτέρω προληπτικών μέτρων για τις δασικές πυρκαγιές».
Παράλληλα, το έργο των δασικών χαρτών ανέδειξε το πρόβλημα της μικτής ζώνης δάσους-κατοικίας, που ποτέ δεν αντιμετωπίστηκε στην Ελλάδα ενιαία ως χώρος. Σύμφωνα με το περιεχόμενο των θεωρημένων δασικών χαρτών, στο 54,03% της χώρας προκύπτει η αναγκαιότητα ενίσχυσης των εκτάσεων, που προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία, με ανθρώπινους και χρηματικούς πόρους για την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων, καθώς και η ανάγκη διαχείρισης μεγάλης έκτασης στην μικτή ζώνη δάσους-κατοικίας για τη μείωση του κινδύνου στην ανθρώπινη ζωή και περιουσία.
1980-2020: Κάηκε το 13,8% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας
Αποκαλυπτικά για το μέγεθος της καταστροφής του φυσικού πλούτου της χώρας, που συντελέστηκε τα τελευταία 41 χρόνια, είναι τα αριθμητικά δεδομένα της έρευνας με τον τίτλο, «Οι φονικές και καταστρεπτικές πυρκαγιές στην Ελλάδα (1980 – 2020)», που συνέταξε ο αντιστράτηγος-υπαρχηγός Πυροσβεστικού Σώματος ε.α Ανδριανός Γκουρμπάτσης. Με βάση την έρευνα, το διάστημα των 41 ετών (1980-2020) έχει καταστραφεί από τις συνολικά 56.326 δασικές πυρκαγιές συνολική έκταση 18.190.592 στρεμμάτων, που αντιστοιχεί στο 13,8% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας. Κάηκε δηλαδή έκταση ίση συνολικά με τη συνολική έκταση της Πελοποννήσου και της Αττικής.
Από τη μεταπολίτευση (1975) και μετά τριπλασιάστηκαν οι καμένες εκτάσεις. Ειδικότερα, υπάρχει αύξηση τόσο του αριθμού των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου όσο και των καμένων εκτάσεων από τη δεκαετία του 1980 και εφεξής. Σε αυτό συνετέλεσαν σημαντικά παράγοντες, όπως η εγκατάλειψη της υπαίθρου, η αστικοποίηση και η αλλαγή χρήσης γης (κυρίως οικοπεδοποίηση δασικών εκτάσεων) σε περιοχές ζώνης μίξης πόλεων και δασικών εκτάσεων, δεδομένης της έλλειψης κτηματολογίου, δασολογίου, δασικών χαρτών κ.λπ. Είναι χαρακτηριστικό πως το διάστημα των ετών (1955 – 2020) προκλήθηκαν συνολικά 74.089 δασικές πυρκαγιές, από τις οποίες κάηκαν συνολικά 21.728.592 στρέμματα αγροτοδασικών εκτάσεων.
Από τον συνολικό αριθμό των 56.326 δασικών πυρκαγιών που προκλήθηκαν και το υπό έρευνα διάστημα των 41 ετών έχασαν την ζωή τους 250 άνθρωποι και υπέστησαν σοβαρό τραυματισμό (εγκαύματα) άλλοι 102 άνθρωποι. Οσον αφορά στον μέσο ετήσιο αριθμό των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα είναι 1.373,8 ενώ ο μέσος ετήσιος αριθμός των καμένων αγροτοδασικών εκτάσεων είναι της τάξης των 443.672,9 στρέμματα. Οι περισσότερες καμένες εκτάσεις (περίπου 1.000.000 στρέμματα και άνω) καταγράφηκαν τις χρονιές του 1981, 1985, 1988, 2000, 2007 και 2021.
Μόνο 57 εμπρηστές στη φυλακή σε διάστημα 25 χρόνων
Στο μεταξύ, από τις 100 δασικές πυρκαγιές, που προκαλούνται στην Ελλάδα στις 26 πυρκαγιές δεν διακριβώνονται τα αίτια πρόκλησής τους, πλέον των 64 πυρκαγιών οφείλονται σε ανθρωπογενή αίτια (εμπρησμό από αμέλεια και εμπρησμό από πρόθεση) και σχεδόν οι 10 οφείλονται σε τυχαία ή φυσικά αίτια. Κατά το διάστημα (1986 – 2010), σε συνολικό αριθμό 38.578 δασικών πυρκαγιών καταδικάσθηκαν σε διάφορες ποινές, είτε για κακουργηματική πράξη είτε για πλημμεληματική πράξη για το έγκλημα του εμπρησμού σε δάση (από αμέλεια και από πρόθεση), συνολικά 4.671 κατηγορούμενοι, ποσοστό 12,1%. Ο συνολικός αριθμός καταδίκων / υποδίκων για το έγκλημα ου εμπρησμού σε δάση από πρόθεση ή από αμέλεια, που βρέθηκαν το διάστημα (1998 – 2015) σε κάθε είδους καταστήματα κράτησης είναι 57.
Ιδιαίτερη σημασία έχει το συμπέρασμα στο οποίο, καταλήγει ο κ. Γκουρμπάτσης: «Το ισχύον μοντέλο της δασοπροστασίας, όπου η πρόληψη και η αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων είναι ευθύνη της Δασικής Υπηρεσίας και η καταστολή των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου είναι ευθύνη του Πυροσβεστικού Σώματος και η δασοπροστασία στηρίζεται πρωτίστως στην καταστολή των πυρκαγιών και δευτερευόντως στην πρόληψη, δοκιμάστηκε στην πράξη επί 23 έτη (1980-2021) και αποδείχθηκε ότι εμφανίζει διαχειριστική ανεπάρκεια. Είναι δηλαδή και αναποτελεσματικό».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
