«Έχω πλήρη συνείδηση ότι πρόκειται για πολυπαραγοντική ασθένεια η οποία αυτονομείται – άρα δεν εξαρτάται από σένα πώς το παλεύεις. Όμως θα σου πω κάτι. Στον όποιο βαθμό κάποια πράγματα εξαρτώνται από μένα, το παλεύω του κερατά…
» Σε εκείνο τον βαθμό που έχω έστω μικρό ρόλο, θα του βγάζω τη γλώσσα. Δε θα τον κοροϊδεύω έτσι και αλλιώς, όχι. Ξέρω πως μπορεί να αυτονομηθεί. Δεν είμαι βλαξ ούτε ζω με ψευδαισθήσεις. Ένα πρωί κοιτάχτηκα στον καθρέφτη και του είπα: Τα έβαλες με λάθος άνθρωπο. Θα σε ταλαιπωρήσω φρικτά».
Με τα λόγια αυτά είχε περιγράψει, σε συνέντευξή του στην Εφημερίδα των Συντακτών, ο σπουδαίος Θάνος Μικρούτσικος τη «μάχη» που έδωσε με τον καρκίνο. Ο σπουδαίος μουσικοσυνθέτης, έφυγε από τη ζωή μια ημέρα σαν σήμερα, στις 28 Δεκεμβρίου 2019, αφήνοντας πίσω του μια τεράστια μουσική κληρονομιά.
Ο Θάνος Μικρούτσικος υπηρέτησε τη μουσική όσο λίγοι. Η αλήθεια, ωστόσο, είναι πως αν υποθέσουμε πως το μοναδικό έργο του ήταν ο «Σταυρός του Νότου» τότε ακόμα και αυτό θα ήταν αρκετό για να του εξασφαλίσει μια θέση στο πάνθεον των σπουδαίων της ελληνικής μουσικής.
Ο θρυλικός «Σταυρός του Νότου»
Ο Θάνος Μικρούτσικος γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1947 στην Πάτρα. Ο πατέρας του, Στέργιος Μικρούτσικος, ήταν μαθηματικός. Ένας άνθρωπος που βίωσε στο πετσί του τη σκληρότητα με την οποία το εμφυλιακό αλλά και μετεμφυλιακό κράτος, αντιμετώπιζε τους πολιτικούς αντιπάλους του.
Ο μικρός Θάνος μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον άκρως μουσικό. Δύσκολα θα μπορούσε να ξεφύγει (όπως, άλλωστε, δεν κατάφερε να ξεφύγει και ο αδερφός του, ο Ανδρέας Μικρούτσικος). Η πρώτη του επαφή με τη μουσική ήταν όταν ο Θάνος ήταν μόλις 4 ετών. Στο σπίτι τη της θείας του.
«Μία ημέρα, το 1951, εγώ τεσσάρων χρονών επισκέφθηκα τη θεία μου στο νεοκλασικό της το οποίο σημειωτέον όπως όλα τα νεοκλασικά, είχε πολλές σκάλες. Της θείας μου είχε 62 σκαλιά. Το θυμάμαι γιατί της είχα πάει γλυκό του κουταλιού της γιαγιάς μου που έμενε περίπου 30 μέτρα μακριά και με περίμενε στο κεφαλόσκαλο, για να με ανεβάσει. Όταν την πλησίασα, με πήρε αγκαλιά και μου είπε: ''Θανασάκη, σήμερα αποφάσισα να παίξω για σένα'', εκ των υστέρων έμαθα ότι είχε κλείσει τα πιάνα. Μου είπε αυτήν την κουβέντα και κάθισε στο πιάνο. Άρχισε να παίζει ένα κομμάτι που αργότερα έμαθα ότι ήταν Σούμπερτ.
Γυρίζει σε κάποια στιγμή προς το μέρος μου, και βλέποντάς με να την κοιτώ αποσβολωμένος, μου λέει ''τώρα θα παίξεις εσύ''. Με καθίζει στο πιάνο και βάζει το δεξί μου χέρι στα πλήκτρα του. Από πάνω του, τοποθετεί το δικό της και αρχίζει να καθοδηγεί το κάθε μου δάχτυλο, ώστε να παίξει την αρχική μελωδία. Αυτήν την ηλεκτρική εκκένωση την οποία αισθάνομαι μέχρι σήμερα, 65 χρόνια μετά, τώρα που μιλάμε θεωρώ σημείο μηδέν της μουσικής μου. Από εκεί και πέρα, με πήρε η μουσική», είχε πει ο Θάνος Μικρούτσικος σε συνέντευξή στο oneman.
Ξεκίνησε τις μουσικές σπουδές του σε μικρή ηλικία στη Φιλαρμονική Εταιρεία Πατρών και στο Ελληνικό Ωδείο (πιάνο, θεωρία, αρμονία). Ακολούθησαν οι σπουδές και η αποφοίτησή του από το μαθηματικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ παράλληλα μελέτησε αρμονία, αντίστιξη, φούγκα και σύνθεση με τον συνθέτη Γ. Α. Παπαϊωάννου.
Αν και έγραφε ήδη από το 1960, η επίσημη πρώτη του Θάνου Μικρούτσικου στην δισκογραφία έγινε το 1975 με το δίσκο «Πολιτικά Τραγούδια». Σε μια πολιτικά φορτισμένη περίοδο, όπου ο κόσμος διψούσε, για το λεγόμενο «στρατευμένο τραγούδι», ο Θάνος Μικρούτσικος μελοποιεί ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ και του Βολφ Μπίρμαν.
Συνεχίζει γράφοντας τα «Τροπάρια για Φονιάδες» και μελοποιεί τον Γιάννη Ρίτσο στην «Καντάτα για τη Μακρόνησο» την οποία «απογειώνει» η συγκλονιστική φωνή της Μαρίας Δημητριάδη.
Το 1979 ο Θάνος Μικρούτσικος δημιουργεί το έργο που σημάδεψε τόσο τον ίδιο όσο και την ελληνική δισκογραφία.
Ο «Σταυρός του Νότου» σε ποίηση του Νίκου Καββαδία εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να θεωρείται ένα αξεπέραστο διαμάντι, ένας από τους πιο θρυλικούς δίσκους που κυκλοφόρησαν ποτέ στην Ελλάδα.
Και να σκεφτεί κανείς πως όταν κυκλοφόρησε ο συγκεκριμένος δίσκος όλοι έλεγαν πως πρόκειται για μια μεγάλη... αποτυχία! Και όταν λέμε όλοι, εννοούμε όλοι. Σκληρή κριτική άσκησε ακόμα και ο Ανδρέας Μικρούτσικος, ενώ ο ιδιοκτήτης της δισκογραφικής LYRA, Αλέκος Πατσιφάς, είχε πει στον Θάνο πως κυκλοφόρησε τον δίσκο μόνο και μόνο για να μην του χαλάσει το χατίρι!
«Σε αγαπάω πολύ και σε πιστεύω, αλλά αυτόν τον δίσκο θεώρησέ τον ως ένα δώρο από μένα. Δεν πρόκειται να πουλήσει ούτε χίλια αντίτυπα!», είχε πει στον Θάνο Μικρούτσικο κατά την πρώτη ακρόαση του δίσκου, όπως είχε αποκαλύψει χρόνια αργότερα ο ίδιος ο συνθέτης.
Η κριτική δεν είχε να κάνει με τη μουσική του Θάνου Μικρούτσικου αλλά με το ότι ο Καββαδίας ήταν ένας ποιητής που ο κόσμος δεν μπορούσε να καταλάβει. «Ο Αντρέας που έγραφε με ψευδώνυμο κριτικές δίσκων σε ένα μουσικό περιοδικό, έγραψε ''Τι κρίμα για αυτόν τον συνθέτη να κυκλοφορήσει έναν τέτοιο δίσκο!''. Μάλιστα, το συνέχισε, γράφοντας ''Ο δίσκος θα έπρεπε να συνοδεύεται και από λεξικό άγνωστων λέξεων, γιατί υπάρχουν περισσότερες από εβδομήντα άγνωστες λέξεις σε έντεκα τραγούδια''».
Ο Θάνος Μικρούτσικος, ωστόσο, επέμενε. Και δικαιώθηκε. Μέχρι το 1980, δηλαδή, λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του, είχε πουλήσει 50.000 αντίτυπα και μέχρι σήμερα ο Σταυρός του Νότου υπολογίζεται ότι έχει πουλήσει συνολικά (και με τις δύο επανεκδόσεις) πάνω από 2 εκατ. αντίτυπα.
«Αυτό που προσέφερα εγώ στον Καββαδία πιστεύω ότι είναι η αποκάλυψη ενός άλλου προσώπου. Βεβαίως, υπάρχει το ταξίδι. Βεβαίως, υπάρχει ο ναυτικός. Βεβαίως, υπάρχει η θάλασσα. Αυτό όμως είναι το πεδίο πάνω στο οποίο ο Καββαδίας θέλει να αναπτυχθεί μια νέα φιλοσοφία που είναι η εξής: ''Εσύ πιτσιρίκο, πρόσεξε, αν αξίζει τον κόπο που ήρθες σε αυτό τον κόσμο αξίζει για έναν λόγο: Για να φύγεις από αυτή τη βάρβαρη πραγματικότητα''. Αυτό το κατάλαβαν οι νέοι άνθρωποι».
Τα βασανιστήρια επί χούντας
Όπως ήδη αναφέρθηκε στην αρχή του αφιερώματος, ο Θάνος Μικρούτσικος μεγάλωσε σε μια οικογένεια που κυριαρχούσε η μουσική. Κυριαρχούσε, όμως, και η πολιτική. Ο Στέργιος Μικρούτσικος, είχε χάσει τη δουλειά του εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων.
Την περίοδο της χούντας, ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν φοιτητής στο Μαθηματικό του Πανεπιστημίου Αθηνών και ήταν και μέλος της ΕΚΙΝ (της Ελληνοευρωπαϊκής Κίνησης Νέων). Το περιβόητο «Φοιτητικό της Ασφάλειας» παρακολουθούσε στενά τις κινήσεις των μελών της ΕΚΙΝ καθώς θεωρούσε πως διαδραμάτιζαν κομβικό ρόλο στην ριζοσπαστικοποίηση των φοιτητών.
Κάπως έτσι στο στόχαστρο των χουντικών είχε βρεθεί και ο μετέπειτα σπουδαίος μουσικοσυνθέτης για τον οποίο, μάλιστα, τα όργανα της δικτατορίας είχαν συντάξει και ατομικό «δελτίον δράσεως» (στις 5 Μάη του 1972) που, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι ο Μικρούτσικος «ηγούμενος ομάδος συμφοιτητών του ήρχισε αναπτύσσων εντονωτάτην δραστηριότητα επί των σκοπώ δημιουργίας μεταξύ του φοιτητικού κόσμου κλίματος πολιτικής οξύτητος και διχασμού, προς εκτροπήν των φοιτητών εκ της αποστολής των και αναβιώσεως εις τον χώρον της νεολαίας αναρχοοχλοκρατικού κλίματος επί σοβαρωτάτη εθνική ζημία. [...] «παροτρύνει τους φοιτητάς προς συμμετοχήν εις οιανδήποτε εκδήλωσιν αμέσως ή εμμέσως στρεφομένην κατά της καθεστυκείας τάξεως, προτρέπων άμα αυτούς εις την δια δυναμικού ή απεργιακών εκδηλώσεων επιδίωξιν επιλύσεως ωρισμένων αιτημάτων των»!
Ο Θάνος Μικρούτσικος είχε δώσει βροντερό παρών (κάτι που, φυσικά, δεν πέρασε απαρατήρητο από τα όργανα της χούντας) τόσο στο ετήσιο μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου το 1969 όσο και στην κηδεία του Σεφέρη το 1971, που είχαν μετατραπεί σε διαδηλώσεις κατά του στρατιωτικού καθεστώτος.
Η δράση του αυτή, όπως είναι φυσικό, του δημιούργησε πολλά προβλήματα και αρκετές «επισκέψεις» στην Ασφάλεια. Σε μια από αυτές ο Θάνος και ο Ανδρέας Μικρούτσικος είχαν φάει «το ξύλο της αρκούδας» επειδή όταν μιλούσαν στα τηλέφωνα έλεγαν συνέχεια το επίθετο Αργυροηλιόπουλος.
Τα «τζιμάνια» της Ασφάλειας νόμιζαν πως ήταν κάποιο συνθηματικό που χρησιμοποιούσαν τα δυο αδέρφια. Όπως είχε πει ο ίδιος ο Θάνος Μικρούτσικος έφαγαν πολύ ξύλο για να ομολογήσουν. Μάταια τους εξηγούσαν πως «Αργυροηλιόπουλος» ήταν η επωνυμία του φροντιστηρίου ξένων γλωσσών που πήγαιναν τα δυο αδέρφια προκειμένου να μάθουν γερμανικά!
Στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβρη του 1973, ο Θάνος Μικρούτσικος είναι από τους πρώτους που μπαίνει μέσα στο ιστορικό ίδρυμα της οδού Πατησίων. Είχε αναλάβει να παίζει πιάνο στο μεγάλο αμφιθέατρο. Όταν μπήκε το τανκ στο ΕΜΠ προσπάθησε με την μετέπειτα σύζυγό του Κοραλία Σωτηριάδου να διαφύγουν μέσω της Στουρνάρη.
Αρχικά κρύφτηκαν σε μια πολυκατοικία αλλά δεν κατάφεραν να αποφύγουν τη σύλληψη. Ο Θάνος Μικρούτσικος μεταφέρθηκε στην Ασφάλεια. Εκεί οι ασφαλίτες του χτυπούσαν με ξύλα το κεφάλι αλλά και τα χέρια! «Δύο μήνες πέρασαν για να μπορέσω να βάλω ξανά τα χέρια μου στο πιάνο» είχε γράψει στην αυτοβιογραφία του ο Θάνος Μικρούτσικος.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
