«Ανακοινούμεν ότι σήμερον 30ήν Μαρτίου και ώραν 4.15 πρωινήν εξετελέσθησαν οι καταδικασθέντες εις θάνατον επί κατασκοπεία υπό του Τακτικού Στρατοδικείου Αθηνών, Μπελογιάννης, Αργυριάδης, Καλούμενος και Μπάτσης, εις τον συνήθη τόπον εκτελέσεων Γουδί, τηρηθεισών όλων των νομίμων διατυπώσεων».
Με αυτή την «επίσημο ανακοίνωσην» της Ανωτέρας Στρατιωτικής Διοίκησης Αττικής και Νήσων γράφτηκες ο τραγικός επίλογος της εκτέλεσης των τεσσάρων μελών του ΚΚΕ, ανάμεσα στα οποία βρισκόταν και ο «άνθρωπος με το γαρύφαλλο», ο Νίκος Μπελογιάννης.
Αυτό που φυσικά και δεν αναφέρει η επίσημη ανακοίνωση είναι ο τρόπος και κυρίως ο χρόνος που επιλέχθηκε να εκτελεστούν αυτοί οι άνθρωποι. Σε εκείνες τις μαύρες εποχές οι μελλοθάνατοι κοιμόντουσαν καλά μόνο τις νύχτες του Σαββάτου γιατί την Κυριακή δεν έκαναν εκτελέσεις ούτε οι Ναζί. Εκείνο το ξημέρωμα της Κυριακής, 30 Μαρτίου 1952, ωστόσο, ο Νίκος Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα.
«Δεν είμαστε εμείς πλασμένοι σήμερα για ειρηνική ζωή»
Ουσιαστικά ο Νίκος Μπελογιάννης αφιέρωσε ολόκληρη την, ούτως ή άλλως, σύντομη ζωή του στο κομμουνιστικό κίνημα. Ήδη από μαθητής γυμνασίου ήταν μέλος του ΚΚΕ. Συνελήφθη για πρώτη φορά όταν ήταν φοιτητής στη Νομική. Φυλακίστηκε στην Ακροναυπλία, στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά.
Ο πόλεμος του 1940 τον βρήκε έγκλειστο στην Ακροναυπλία, απ’ όπου μαζί με τους 600 συγκρατούμενούς του κομμουνιστές ζήτησε να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή, αλλά η μεταξική κυβέρνηση όχι μόνο αρνήθηκε, αλλά τον Απρίλιο του 1941 τους παρέδωσε στις Ναζιστικές αρχές κατοχής.
Το 1943 δραπέτευσε από το νοσοκομείο «Σωτηρία» και εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ Πελοπόννησο όπου έγινε καπετάνιος σε μία από τις μάχιμες μεραρχίες και μέλος του Γραφείου Περιοχής Πελοποννήσου του ΚΚΕ.
Στον εμφύλιο πόλεμο ήταν πολιτικός επίτροπος της 10ης μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού. Στις σκληρές και καθοριστικές, για την εξέλιξη του εμφυλίου πολέμου, μάχες του Γράμμου, το 1948, τραυματίστηκε στο χέρι. Διέφυγε προς τις χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ και βρέθηκε πρώτα στο Μπουλκές της Σερβίας και έπειτα στη Ρουμανία.
Από εκεί σχεδίασε την επιστροφή του στην Ελλάδα με στόχο την ανασυγκρότηση του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ από κοινού μαζί με τον αγωνιστή Νίκο Πλουμπίδη.
Η επιστροφή αυτή έγινε το 1950 με το όνομα «Ερρίκος Πανόζ» και πλαστό Αργεντίνικο διαβατήριο. Στις 20 Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς ο Μπελογιάννης συνελήφθη κατά τη διάρκεια αστυνομικής επιχείρησης. Όταν οι διωκτικές αρχές συνειδητοποίησαν ποιον έχουν στα χέρια τους, του απέδωσαν αμέσως τον αρχηγικό ρόλο σε οποιαδήποτε κίνηση έκανε το παράνομο ΚΚΕ, οπουδήποτε στην Ελλάδα.
Οδηγήθηκε σε δίκη και το ξημέρωμα της 16ης Νοεµβρίου 1951, ο Μπελογιάννης, η σύντροφός του Έλλη και δέκα ακόμη από τους 93 κομμουνιστές καταδικάστηκαν σε θάνατο. Ο μοναδικός στρατοδίκης που δεν ψήφισε υπέρ της θανατικής ποινής ήταν ο ταγµατάρχης… Γεώργιος Παπαδόπουλος, μετέπειτα πρωτεργάτης της χούντας.
Ξέσπασε διεθνής κατακραυγή, µε τον πρωθυπουργό Νικόλαο Πλαστήρα να δηλώνει ότι η απόφαση δε θα εκτελεστεί.
∆ύο ηµέρες πριν εκδοθεί η απόφαση, ωστόσο, η Ασφάλεια Προαστίων της Ελληνικής Χωροφυλακής, µε τη συνεπικουρία των τεχνολογικών µέσων που διέθετε το αµερικανικό αεροπλανοφόρο «Roosevelt», που είχε αγκυροβολήσει ανοικτά του Πειραιά, ανακάλυψε δύο παράνοµους ασυρµάτους. Έναν στην Καλλιθέα και έναν στη Γλυφάδα.
Σύµφωνα µε την αστυνοµία, οι ασύρµατοι αυτοί χρησίµευαν στην επικοινωνία των εγχώριων πυρήνων του ΚΚΕ µε τη Μόσχα. Ιθύνων νους θεωρήθηκε ο Μπελογιάννης, που µαζί µε 28 ακόµη άτοµα κατηγορήθηκε επιπλέον και για κατασκοπεία, βάσει µεταξικού νόµου του 1936 και οδηγήθηκαν σε νέα δίκη.
Η υπόθεση πήρε τεράστιες διαστάσεις, όχι µόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσµο. Σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις πραγµατοποιούνται εκδηλώσεις συµπαράστασης.
Η απολογία του Μπελογιάννη
«Έτσι αγαπάμε εμείς την Ελλάδα, με την καρδιά μας και με το αίμα μας» είχε πει ο Νίκος Μπελογιάννης στην απολογία του η οποία στην πραγματικότητα ήταν ένα πολιτικό μανιφέστο υπέρ του ΚΚΕ.
«Κατέθεσαν εδώ για παράνομο μηχανισμό. Είναι κοινό μυστικό ότι το ΚΚΕ έχει παράνομο μηχανισμό. Ως αρχή του κόμματος αυτό υπάρχει από το 1903, όταν τον πρωτόφτιαξε ο Λένιν και μίλησε για συνδυασμό νόμιμης και παράνομης δουλειάς. Ο παράνομος μηχανισμός είναι μια κατάσταση νόμιμης άμυνας, όταν υπάρχουν νόμοι 509 και άλλα, για να μπορέσει να διατηρηθεί το κόμμα που βρίσκεται στην παρανομία.
» Το ΚΚΕ εδώ στην Ελλάδα είναι από το 1925 στην παρανομία, από τον καιρό του Πάγκαλου, και έχει σκοπό ο παράνομος μηχανισμός να αναπτύξει τις νόμιμες οργανώσεις ώστε να μπορούν να εκπληρώνουν τον σκοπό τους και σκοπός τους είναι η πάλη του λαού για το ψωμί και για τη λευτεριά του. Γι’ αυτό ακριβώς και η μεγάλη μάχη δίνεται για τον παράνομο μηχανισμό και οι αντίπαλοί μας προσπαθούν να τρομοκρατήσουν όσους δουλεύουν στον παράνομο μηχανισμό. Εγώ δεν αρνούμαι ότι ήρθα στην Ελλάδα ακριβώς για να εφαρμόσω τη γραμμή του κόμματος» είχε πει ο Νίκος Μπελογιάννης και είχε ολοκληρώσει την απολογία του με τρόπο συγκλονιστικό:
«Αυτή ήταν η δική μας δράση. Και αυτές τις εκατόμβες προσφέραμε. Έτσι αγαπάμε εμείς την Ελλάδα, με την καρδιά μας και με το αίμα μας. Άλλο είναι τα λόγια και άλλο οι πράξεις, διότι αυτά τα γεγονότα νομίζω ότι μπορούν να κολλήσουν κάθε συκοφάντη στον τοίχο.
» Ο υπουργός των Εσωτερικών είπε ότι η δίκη αυτή θα είναι πολύ διδαχτική. Κατά τη γνώμη μου θα είναι πραγματικά διδαχτική. Το δίδαγμα που θα βγει είναι ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν χτυπιέται με τέτοια μέσα. Όπως απέδειξε η ιστορία του ως τα τώρα έχει βαθιές ρίζες ακατάλυτες, ποτισμένες με αίμα που έχυσε στους αγώνες για την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό.
» Εμείς πιστεύουμε στην πιο σωστή θεωρία που διανοήθηκαν τα πιο προοδευτικά μυαλά της ανθρωπότητας. Και η προσπάθειά μας, ο αγώνας μας είναι να γίνει η θεωρία αυτή πραγματικότητα για την Ελλάδα και τον κόσμο ολόκληρο! Αγαπάμε την Ελλάδα και το λαό της περισσότερο από τους κατηγόρους μας. Το δείξαμε όταν εκινδύνευε η ελευθερία, η ανεξαρτησία και η ακεραιότητά της και ακριβώς αγωνιζόμαστε για να ξημερώσουν στη χώρα μας καλύτερες μέρες χωρίς πείνα και πόλεμο. Για τον σκοπό αυτό αγωνιζόμαστε και όταν χρειαστεί θυσιάζουμε και τη ζωή μας. Πιστεύω ότι δικάζοντάς μας σήμερα, δικάζετε τον αγώνα για την ειρήνη, δικάζετε την Ελλάδα. Δεν έχω τίποτα άλλο να προσθέσω».
Μετά από περίπου δύο εβδομάδες ακροαματικής διαδικασίας το δικαστήριο καταδίκασε ομόφωνα τον Μπελογιάννη, την Έλλη Παππά, τον Νίκο Καλούµενο, τον ∆ηµήτρη Μπάτση, τον Ηλία Αργυριάδη και τον Τάκη Λαζαρίδη σε θάνατο. Μέσα σε περίπου µία εβδοµάδα η κυβέρνηση Πλαστήρα έλαβε 250.000 τηλεγραφήµατα προοδευτικών ανθρώπων από όλο τον κόσμο που ζητούν να μην πραγματοποιηθεί η εκτέλεση. Μορφές σαν τον ηθοποιό Τσάρλι Τσάπλιν, τον ποιητή Ζαν Κοκτό, τον φιλόσοφο Ζαν-Πολ Σαρτρ, τον συγγραφέα Πολ Ελιάρ, τον Ναζίµ Χικµέτ, τον ζωγράφο Πάµπλο Πικάσο, τον Γάλλο στρατηγό Ντε Γκολ και 159 βουλευτές των δύο µεγάλων κοµµάτων της Μεγάλης Βρετανίας προβαίνουν σε παρεµβάσεις.
Ακόμα και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος αναφέρει µε επιστολή του προς τον βασιλιά ότι «έχω συγκλονιστεί από το ηθικό μεγαλείο του Μπελογιάννη. Το θεωρώ ανώτερο και από των πρώτων χριστιανών, γιατί ο Μπελογιάννης δεν πιστεύει ότι υπάρχει µέλλουσα ζωή».
Τελικά, η Έλλη Παππά δεν εκτελέστηκε επειδή κυοφορούσε το παιδί του Νίκου, το οποίο και γέννησε αργότερα στις φυλακές, ενώ ο Τάκης Λαζαρίδης τη γλίτωσε λόγω του νεαρού της ηλικίας του. Για τους υπόλοιπους τέσσερις η αντίστροφη μέτρηση είχε ξεκινήσει.
Η εκτέλεση του Μπελογιάννη
Το βράδυ του Σαββάτου 29 Μαρτίου, οι δημοσιογράφοι που βρίσκονταν έξω από τη φυλακή στην Καλλιθέα, που ήταν κρατούμενος ο Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του, ρώτησαν τους φρουρούς και τους αξιωματικούς που έφευγαν από την υπηρεσία τους, αν έχει αλλάξει κάτι με την αίτηση χάριτος. Η απάντηση που πήραν απ' όλους είναι αρνητική και έτσι, με δεδομένο πως Κυριακή δεν έκαναν εκτελέσεις ούτε οι Ναζί την περίοδο της κατοχής, αποφάσισαν να φύγουν και να επανέλθουν ξημερώματα Δευτέρας.
Οι αποφάσεις, ωστόσο, είχαν παρθεί και κανείς δεν το ήξερε. Ξημέρωνε μια ημέρα σαν σήμερα, Κυριακή 30 Μαρτίου 1952. Περίπου στις 3 το πρωί, οι δεσμοφύλακες πήγαν στο κελί του Μπελογιάννη και άνοιξαν την βαριά πόρτα. Ο Μπελογιάννης χαμογέλασε και ρώτησε το δεσμοφύλακα:
- Πάμε για καθαρό αέρα;
- Ναι Νίκο, ήρθαν να σας πάρουν για εκτέλεση.
Στις 3:20 το πρωί η φάλαγγα βγήκε με ιλιγγιώδη ταχύτητα από τις φυλακές με κατεύθυνση το Γουδή. Η εκτέλεση έπρεπε να γίνει πριν ξημερώσει. Το εκτελεστικό απόσπασμα περίμενε εκεί. Παρατάχθηκαν με τα όπλα. Έστρεψαν τους προβολείς των αυτοκινήτων στα πρόσωπα των μελλοθανάτων.
Κανείς δε δέχθηκε να του δέσουν τα μάτια. Η ώρα ήταν 4:12. Την ησυχία της νύχτας έσπασαν οι ριπές των πολυβόλων. Οι Μπελογιάννης, Καλούμενος, Αργυριάδης και Μπατσης έπεσαν νεκροί.
Ο στρατιώτης που αρνήθηκε να μπει στο εκτελεστικό απόσπασμα
Σε ότι αφορά την εκτέλεση του Μπελογιάννη υπάρχει και μία συγκλονιστική ιστορία η οποία δεν είναι και τόσο γνωστή.
Στο εκτελεστικό απόσπασμα που θα αφαιρούσε τη ζωή του Νίκου Μπελογιάννη συγκαταλεγόταν και ένας καλός του φίλος, ο Θανάσης Ροδόπουλος που εκείνη την εποχή υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία.
Όταν το καμιόνι που μετέφερε το εκτελεστικό απόσπασμα έφτασε στη μάντρα του νοσοκομείου «Σωτηρία» στη λεωφόρο Μεσογείων, εκεί δηλαδή που θα γινόταν η εκτέλεση, ο Ροδόπουλος κατάλαβε ποιον θα είχε απέναντι του και αρνήθηκε να κατέβει.
«Έλα έξω, τι κάθεσαι εσύ;» του είπε ο λοχαγός. «Δε θα βγω» απάντησε εκείνος. Ο αξιωματικός έβγαλε το περίστροφο από τη ζώνη και το έστρεψε στο πρόσωπο του Ροδόπουλου. «Ξέρεις τι μπορώ να κάνω βάσει του στρατιωτικού νόμου αυτήν τη στιγμή, έτσι;».
«Το γνωρίζω, κύριε λοχαγέ. Κάντε ό,τι νομίζετε. Εγώ από το καμιόνι δε βγαίνω» απάντησε εκείνος. Ο λοχαγός μπορεί να ήταν εκνευρισμένος, αλλά αποφάσισε να μην πατήσει τη σκανδάλη. Έβαλε το όπλο στη θήκη και πήγε να στήσει το υπόλοιπο εκτελεστικό απόσπασμα. Παραδόξως δεν ανέφερε το συμβάν στους ανωτέρους και έτσι ο νεαρός δε διώχθηκε ποτέ.
Την ιστορία αφηγήθηκε ο ίδιος ο Ροδόπουλος τρεις ημέρες μετά την εκτέλεση Μπελογιάννη, στον σκηνοθέτη Φώτο Λαµπρινό. Όπως του είχε εξομολογηθεί τότε, αυτό που δεν μπορούσε να αντέξει και τον έκανε να μείνει στο φορτηγό δεν ήταν η εκτέλεση αυτή καθ' εαυτήν, αλλά το βλέμμα του Μπελογιάννη. Φοβόταν το βλέμμα στην περίπτωση που τον αναγνώριζε.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
